Tài liệu Xử trí cấp cứu ngưng tuần hoàn hô hấp tại bệnh viện

XỬ TRÍ CẤP CỨU NGƯNG TUẦN HOÀN HÔ HẤP TẠI BỆNH VIỆN
----
Bác sĩ Đỗ Quốc Huy
1. Đại cương
Ngưng tuần hoàn - hô hấp (NTH-HH) hay còn gọi là ngưng tim là một cấp cứu hết sức khẩn cấp, có thể xảy ra bất kì nơi nào trên đường phố, trong bệnh viện, công trường, bãi biển, gia đình
Xử trí cấp cứu NTH-HH thường được gọi là Hồi sinh Tim - Phổi (HSTP). Tùy theo phương tiện cấp cứu được sử dụng và trình độ của người cấp cứu mà chia thành HSTP cơ bản (Basic Life Support – BLS) và HSTP cao cấp (Advanced Cardiac Life Support – ACLS). HSTP cơ bản khi những phương tiện cấp cứu chỉ có rất hạn chế hoặc chỉ được tiến hành bởi các nhân viên không chuyên và thường áp dụng ngay tại nơi xảy ra ngưng tuần hoàn hô hấp, trong khi HSTP cao cấp là một công việc phức tạp đòi hỏi có đầy đủ phương tiện cấp cứu và thầy thuốc chuyên khoa, thường chỉ có thể tiến hành tại khoa Hồi Sức Cấp Cứu.
Mục đích của HSTP là cung cấp tạm thời tuần hoàn và hô hấp nhân tạo, qua đó tạo điều kiện phục hồi tuần hoàn và hô hấp tự nhiên có hiệu qủa.
HSTP có thể được thực hiện bằng các thủ thuật hồi sức tuần hoàn như ép tim ngoài lồng ngực, sốc điện (phá rung tim bằng điện), dùng thuốc hay hồi sức hô hấp như thông khí cơ học (TKCH) nhân tạo (miệng - miệng; bóng - mask; bóng - NKQ) .
Có ba yếu tố quyết định thành công hay thất bại trong HSTP là: (1) HSTP được tiến hành bởi nhân viên được trang bị đầy đủ dụng cụ cần thiết và thành thạo về kỹ thuật; (2) đội ngũ HSTP được tổ chức tốt (phân công hợp lý từng vị trí cụ thể); (3) Được can thiệp kịp thời (mỗi phút qua đi thì cơ may cứu sống BN giảm đi từ 7 -10%).
2. Nguyên nhân ngừng tuần hoàn hô hấp
Trước kia NTH-HH thường được chia ra nhóm có nguyên nhân nội khoa như bệnh tim; phản xạ; quá liều thuốc; tai biến tuần hoàn não; tai nạn (điện giật, ngộ độc ); suy hô hấp cấp và nhóm có nguyên nhân ngoại khoa như mất máu (mổ,vết thương); chấn thương. Hiện nay thường được chia thành nhóm NTH-HH có thể phục hồi được như giảm thể tích tuần hoàn; ngộ độc; giảm oxy máu; chèn ép tim cấp; tràn khí màng phổi áp lực; rối loạn chuyển hoá; nhồi máu cơ tim; giảm thân nhiệt; thuyên tắc phổi . hay không thể hồi phục được như ung thư hay bệnh giai đoạn cuối, tai nạn qúa nặng, đã tiên lượng từ trước
3. Sinh Bệnh học và chẩn đoán ngừng tuần hoàn hô hấp:
Khi có NTH-HH, chi’ sau 8 - 10 giây đã có mất ý thức do hoạt động của não hoàn toàn phụ thuộc vào sự tưới máu (cung lượng tim) cung cấp oxy và glucose.
Sau 3 - 4 phút NTH-HH đã bắt đầu xuất hiện những tổn thương não không hồi phục mặc dù tim còn có thể đập lại sau 2- 3 giờ ngưng nếu được HSTP thoả đáng.
Ngưng tuần hoàn có thể do ngừng tim thực sự (vô tâm thu), rung thất (thường gặp nhất (75 - 95%), tim không hiệu quả (mất máu cấp, rối loạn nhịp tim nặng, phân li điện cơ). Tuỳ theo nguyên nhân, ngưng tuần hoàn có thể xuất hiện trước hoặc sau ngưng hô hấp tự nhiên.
Cần nghĩ ngay đến NTH-HH khi có tình trạng:
- Mất ý thức đột ngột.
- Ngừng thở đột ngột.
- Mất mạch bẹn hoặc mạch cảnh.
Hoặc có các dấu hiệu khác gợi ý: da nhợt nhạt nếu mất máu cấp, da tím ngắt nếu có suy hô hấp, ngạt thở, máu ngưng chảy khi đang mổ.