Thạc Sĩ Xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nhân loại đã bước vào thế kỷ XXI với sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông và đang bước đầu quá độ sang nền kinh tế tri thức. Sự phát triển đó có ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển của toàn xã hội nói chung và giáo dục (GD) nói riêng.
Từ trên nền tảng đó, cùng với những biến đổi lớn lao về chính trị xã hội vào các thập niên vừa qua, xu thế toàn cầu hóa mạnh mẽ đang diễn ra trên thế giới. Ở nước ta, sau gần hai thập niên thực hiện đường lối “đổi mới”, chuyển dịch từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Không chỉ có sự “đổi mới”, chuyển sang nền kinh tế thị trường, mà còn có xu hướng hội nhập, toàn cầu hóa. Một bước ngoặt của nước ta về hội nhập quốc tế là trở thành thành viên chính thức của WTO vào tháng 11 năm 2006 đã minh chứng cho sự thay đổi hội nhập của đất nước. Trong bối cảnh nêu trên, có thể nói đã tác động vào trong nước tạo nên một thời kỳ đổi mới sâu sắc căn bản đối với đất nước. Trong thời kỳ này sự đổi mới có ảnh hưởng trực tiếp tới nền GD của cả quốc gia, làm cho nền GD nước ta chuyển sang một giai đoạn mới, mang những đặc trưng mới về sứ mạng, tầm nhìn, giá trị, cơ cấu, chức năng Những đặc trưng mới đó cũng làm nảy sinh yêu cầu phải đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục và đào tạo (GD&ĐT).
Nước ta, với "Mục tiêu GD là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, trí tuệ, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập, dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc"[5]; Đảng, Nhà nước và toàn dân ta đã không ngừng nỗ lực trong việc xây dựng "nền giáo dục xã hội chủ nghĩa có tính nhân dân, dân tộc, khoa học, hiện đại, lấy chủ nghĩa Mác- Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng; đồng thời thực hiện "nguyên lý học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, GD nhà trường kết hợp với GD gia đình và GD xã hội"[5]. Với mục tiêu của Đảng và tính chất, nguyên lý trên đặt ra cho giáo dục những thách thức lớn về sản phẩm đào tạo nhằm đáp ứng với yêu cầu của thực tế cuộc sống và thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Để thực hiện được mục tiêu tổng quát về phát triển KT- XH 5 năm 2005- 2010 Đảng ta đã đề ra những nhiệm vụ chủ yếu, trong đó có nhiệm vụ " Phát triển khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và phát triển kinh tế tri thức"[4]
Tuy nhiên chất lượng và hiệu quả GD tại các cơ sở GD nói chung và các trường Trung học phổ thông (THPT) nói riêng tại Việt Nam còn chưa đáp ứng yêu cầu xã hội. Thực trạng đó đã đặt ra yêu cầu cho Đảng, Nhà nước và toàn dân ta tiếp tục nhận thức "GD là quốc sách hàng đầu", đổi mới tư duy và phương thức quản lý giáo dục theo phương châm lấy "đổi mới quản lý giáo dục là khâu đột phát"[3], nhằm "nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục và đào tạo"[3], mà trước hết là chất lượng và hiệu quả của các nhà trường.
Kinh nghiệm thực tiễn về phát triển của sự nghiệp đổi mới GD ở Việt Nam đã cho thấy muốn nâng cao chất lượng và hiệu quả GD, trước hết phải nâng cao chất lượng và hiệu quả của các cơ sở GD (nhà trường). Đặc biệt là cấp THPT là cấp cuối cùng giúp các em bước vào cuộc sống hoặc học lên cao với đầy đủ các kiến thức, kỹ năng sống hoà nhập một cách tốt nhất.
Trong sự nghiệp đổi mới GD, đã xuất hiện ngày càng nhiều trường THPT tiên tiến, xuất sắc, đạt chuẩn Quốc gia, chất lượng cao, trường trọng điểm . Nhưng xu hướng phát triển đó và số lượng các trường như trên không nhiều, phân bổ chủ yếu ở các trung tâm văn hoá của đất nước, các khu vực thành thị .
Trong một xã hội đầy biến động, ảnh hưởng mặt trái của nền kinh tế thị trường hiện nay không ít trường học, đặc biệt là hệ thống các trường THPT chất lượng GD được đánh chưa cao. Tại Nghị quyết số 37/2004 QH 10 của Quốc hội về GD&ĐT đã đánh giá về tình hình GD thời gian qua" . Chất lượng GD còn nhiều yếu kém, bất cập, hiệu quả giáo dục còn thấp chưa đáp ứng được yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất nước ."[6]. Chính vì vậy mà chất lượng giáo dục toàn diện tại các trường phổ thông nói chung và trường THPT nói riêng là một nhiệm vụ cơ bản và vô cùng quan trọng của các nhà trường.
Muốn thực hiện được mục tiêu và nhiệm vụ trên, có nhiều giải pháp khác nhau, nhưng chúng ta cần chú trọng đến việc xây dựng một xã hội học tập thu nhỏ tại ngay chính trong nhà trường. Xây dựng văn hoá học tập trong các nhà trường phổ thông là nhằm tạo động lực cho hoạt động dạy học, hoạt động GD phát triển, tạo điều kiện cho người học hình thành và phát triển nhân cách theo yêu cầu của xã hội đóng vai trò vô cùng quan trọng. Bởi văn hoá nhà trường có ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với chất lượng cuộc sống và hiệu quả hoạt động của nhà trường. Môi trường văn hoá xã hội nơi học sinh trưởng thành và phát triển, môi trường văn hoá trường học thuận lợi giúp các em có nhiều cơ hội để phát triển.Văn hoá nhà trường lành mạnh giúp giảm bớt sự không hài lòng của giáo viên và giúp giảm thiểu hành vi cử chỉ không lịch sự của học sinh. Tạo môi trường thuận lợi hỗ trợ việc dạy và học, khuyến khích GV, HS nỗ lực rèn luyện, học tập đạt thành tích mong đợi. Môi trường văn hoá nhà trường lành mạnh nuôi dưỡng, hỗ trợ việc dạy và học.
Thực tế ở các trường phổ thông trong quá trình GD ít chú ý đến môi trường văn hoá nhà trường nói chung và văn hoá học tập nói riêng. Chưa phát huy hết những tác động của văn hoá nhà trường và văn hoá học tập đối với quá trình hình thành và phát triển nhân cách của các em học sinh và tạo điều kiện thuận lợi trong việc hỗ trợ giáo viên giảng dạy đạt chất lượng. Đồng thời việc xây dựng nề nếp học tập, quản lý công tác tự học và thời gian biểu học tập của học sinh cũng ít được chú trọng. Do đó chúng tôi lựa chọn đề tài: "Xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang"
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu
Quá trình xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT Ngọc Hà- Tỉnh Hà Giang.
3.2 Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang.
4. Giả thuyết khoa học
Văn hoá học tập ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng GD nhà trường. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý nhằm xây dựng văn hoá học tập thì sẽ nâng cao hiệu quả GD ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1 Xác định cơ sở lý luận của xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT
5.2 Khảo sát và đánh giá thực trạng văn hoá học tậpvà xây dựng VHHT ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang
5.3 Đề xuất các biện pháp xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Khi nghiên cứu nhiệm vụ trên chúng tôi sử dụng phương pháp:
- Đọc phân tích và tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá, phân loại hệ thống lý thuyết nhằm xây dựng hệ thống lý luận về xây dựng văn hoá học tập (VHHT) ở trường THPT.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Điều tra bằng phiếu hỏi (Anket), nhằm khảo sát thực trạng VHHT ở trường THPT Ngọc Hà- Hà Giang.
- Phỏng vấn.
- Quan sát cảnh quan, cơ sở vật chất của nhà trường, các hoạt động GD của nhà trường, phân tích thực trạng VHHT ở trường THPT Ngọc Hà- Hà Giang.
- Phương pháp xin ý kiến chuyên gia về các biện pháp đề xuất xây dựng VHHT
- Tổng kết kinh nghiệm.
6.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học
- Thu thập và xử lý thông tin, kết quả điều tra; phân tích kết quả nghiên cứu.
7. Giới hạn nghiên cứu
Do thời gian có hạn, tác giả luận văn chỉ tập trung nghiên cứu các tiêu chí VHHT: Văn hoá học hỏi trong hoạt động dạy - học; Văn hoá chia sẻ, hợp tác; Văn hoá thực hiện nề nếp học tập, quản lý thời gian và nguồn lực học tập của giáo viên, học sinh trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang.
8. Những đóng góp mới của đề tài
8.1. Về mặt lý luận
- Xây dựng những vấn đề lý luận về VHHT và biện pháp xây dựng VHHT ở cấp THPT.
- Khẳng định vai trò của việc xây dựng tạo ra môi trường VHHT trong nhà trường có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ dạy và học ở nhà trường. Hình thành những phẩm chất, nhân cách, kỹ năng sống cho học sinh đáp ứng yêu cầu của nền kinh thế tri thức và xu thế hội nhập.
8.2. Về mặt thực tiễn
- Làm rõ thực trạng VHHT ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang qua các tiêu chí: Văn hoá học hỏi trong hoạt động dạy - học; Văn hoá chia sẻ, hợp tác; Văn hoá thực hiện nề nếp học tập, quản lý thời gian và nguồn lực học tập.
- Kết quả nghiên cứu sẽ giúp nhà trường THPT Ngọc Hà nói riêng và các trường THPT trên địa bàn Tỉnh Hà Giang nói chung có những biện pháp xây dựng VHHT. Góp phần nâng cao chất lượng GD và đáp ứng mục tiêu đổi mới của giáo dục THPT.
9. Cấu trúc luận văn
Luận văn gồm 3 phần:
- Phần mở đầu.
- Phần nội dung: Gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận của xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT.
Chương 2: Thực trạng văn hoá học tập và xây dựng VHHT ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang
Chương 3: Các biện pháp xây dựng văn hoá học tập ở trường THPT Ngọc Hà - Tỉnh Hà Giang
- Phần kết luận và kiến nghị