Thạc Sĩ Xây dựng và sử dụng câu hỏi trắc nghiệm trong dạy học chương "dòng điện xoay chiều" và "dao động và

Đề tài: Xây dựng và sử dụng câu hỏi trắc nghiệm trong dạy học chương "dòng điện xoay chiều" và "dao động và sống điện tử" Vật lý 12 Trung học phổ thông (THPT) nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt
Danh mục các bảng, các biểu đồ
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC SỬ DỤNG CÂU TRẮC
NGHIỆM TRONG DẠY HỌC NHẰM PHÁT HUY
TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
1.1. Tìm hiểu về dạy học theo hướng tăng cường tính tích cực học tập
của học sinh . 6
1.1.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học Vật lý ở
trường phổ thông 6
1.1.2. Tính tích cực của học sinh trong học tập 7
1.1.3. Phương pháp dạy học tích cực . 11
1.1.4. Một số phương pháp dạy học tích cực cần được phát triển
ở trường phổ thông 15
1.2. Tìm hiểu về câu hỏi trắc nghiệm trong dạy học vật lý ở trường
phổ thông . 22
1.2.1. Khái niệm 22
1.2.2. Đặc điểm của trắc nghiệm khách quan 23
1.2.3. Các hình thức trắc nghiệm được sử dụng trong đề tài 24
1.2.4. Các tiêu chuẩn đánh giá bài trắc nghiệm khách quan và
câu trắc nghiệm khách quan . 27
1.3. Cơ sở lý luận của việc sử dụng câu trắc nghiệm vào việc xây
dựng các phương án dạy học nhằm phát huy tính tích cực học tập
của học sinh . 30 1.3.1. Vai trò thường thấy của câu trắc nghiệm 30
1.3.2. Mở rộng vai trò của câu trắc nghiệm trong giảng dạy 31
Chương 2: SOẠN THẢO TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHƯƠNG
“DÒNG ÐIỆN XOAY CHIỀU” VÀ “DAO ÐỘNG
VÀ SÓNG ÐIỆN TỪ” THEO HƯỚNG SỬ DỤNG
CÂU TRẮC NGHIỆM NHẰM PHÁT HUY TÍNH
TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
2.1. Cấu trúc và nội dung cơ bản của chương 35
2.2. Mục tiêu và vị trí của chương trong chương trình 37
2.3. Thực tế dạy học chương “Dòng điện xoay chiều” và “Dao động
và sóng điện từ” 40
2.3.1. Một số khó khăn của học sinh khi học tập chương “Dòng
điện xoay chiều” và “Dao động và sóng điện từ” . 40
2.3.2. Một số khó khăn, hạn chế của giáo viên khi dạy chương
“Dòng điện xoay chiều” và “Dao động và sóng điện từ” . 41
2.4. Thiết kế bài giảng chương “Dòng điện xoay chiều” và “Dao động
và sóng điện từ” theo hướng sử dụng câu hỏi trắc nghiệm 42
2.5. Kết luận chương 2 . 69
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm . 71
3.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm . 71
3.3. Nhiệm vụ thực nghiệm 71
3.4. Cách tiến hành . 72
3.5. Kết quả 71
3.6. Kết luận chương 3 . 82
KẾT LUẬN 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO 86
PHỤ LỤCDANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
SGK : sách giáo khoa
GD - ĐT : giáo dục – đào tạo
Đ : đúng
ĐC : đối chứng
GV : giáo viên
HS : học sinh
S : sai
TN : thực nghiệm
TNKQ : trắc nghiệm khách quan
TNSP : thực nghiệm sư phạm
THPT : trung học phổ thông
THCS : trung học cơ sở
PP : phương pháp DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1 : Ma trận của bài kiểm tra 1 tiết 73
Bảng 3.2 : Thống kê điểm số, tần số, tần suất, tần suất tích lũy của
bài kiểm tra lớp đối chứng và lớp thực nghiệm 73
Bảng 3.3 : Các tham số đặc trưng thống kê của nhóm đối chứng và
thực nghiệm của bài kiểm tra 1 tiết 75
Bảng 3.4 : Ma trận của bài kiểm tra 15 phút 78
Bảng 3.5 : Thống kê điểm số, tần suất, tần số, tần suất tích lũy của
bài kiểm tra 15 phút 79
Bảng 3.6 : Các tham số đặc trưng thống kê của nhóm đối chứng và
thực nghiệm của bài kiểm tra 15 phút 80DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1 : Phân phối tần số của nhóm đối chứng và nhóm thực
nghiệm trong bài kiểm tra 1 tiết 76
Biểu đồ 3.2 : Phân phối tần suất của nhóm đối chứng và thực nghiệm
trong bài kiểm tra 1 tiết . 76
Biểu đồ 3.3 : Phân phối tần suất tích lũy của nhóm đối chứng và thực
nghiệm trong bài kiểm tra 1 tiết 77
Biểu đồ 3.4 : Phân phối tần số của nhóm đối chứng và nhóm thực
nghiệm trong bài kiểm tra 15 phút 81
Biểu đồ 3.5 : Phân phối tần suất của nhóm đối chứng và thực nghiệm
trong bài kiểm tra 15 phút . 81
Biểu đồ 3.6 : Phân phối tần suất tích lũy của nhóm đối chứng và thực
nghiệm trong bài kiểm tra 15 phút 82MỞ ĐẦU
1.Lý do chọn đề tài
Cùng với xu thế phát triển của đất nước và thế giới, nền giáo dục Việt Nam
đã và đang bước vào công cuộc đổi mới. Đổi mới giáo dục không chỉ bàn về đổi
mới phương pháp giảng dạy, đổi mới phương tiện dạy học, đổi mới sách giáo khoa
hay đổi mới về chương trình mà còn bàn về đổi mới trong kiểm tra đánh giá. Hiện
nay, Bộ giáo dục và đào tạo có chủ trương đổi mới kiểm tra đánh giá bằng cách áp
dụng kỹ thuật trắc nghiệm.
Bên cạnh đó, công cuộc đổi mới trong giáo dục đang từng bước chuyển dần
vai trò giáo viên là trung tâm sang vai trò học sinh là trung tâm để phát huy tính tích
cực, tự lực của học sinh trong học tập. Nhiều phương pháp dạy học hiện đại ra đời
được xây dựng trên cơ sở lấy học sinh làm trung tâm của hoạt động nhận thức đã
đem lại những hiệu quả đáng kể. Tuy nhiên, việc áp dụng các phương pháp dạy học
hiện đại vào thực tiễn giáo dục vẫn chưa thật sự rộng rãi, có thể vì những lý do sau:
- Giáo viên và học sinh vẫn còn cảm thấy các phương pháp dạy học hiện đại là
mới mẻ, chưa quen thuộc.
- Các phương pháp hiện đại không phải có thể áp dụng cho tất cả các bài học
trong sách giáo khoa.
- Do thiếu thốn điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị.
- Khối lượng kiến thức tương đối nhiều, thời gian học tập còn hạn chế, chưa
cân xứng.
Do đó, để áp dụng các phương pháp hiện đại đòi hỏi phải có sự cải biến lại
theo thực tiễn hay phối hợp nhiều phương pháp lại với nhau. Hay nói cách khác,
chúng ta cần sáng tạo để có được những phương pháp giảng dạy gần gũi với học
sinh, dễ tiến hành, đem lại hiệu quả.
Từ những suy nghĩ trên, cùng với xu hướng tổ chức kiểm tra đánh giá bằng
trắc nghiệm 100% ở các kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh đại
học, đề tài “Xây dựng và sử dụng câu hỏi trắc nghiệm trong dạy học chương
“Dòng điện xoay chiều” và “Dao động và sóng điện từ”- Vật lý 12 THPT Ban cơbản- nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập” vận dụng câu hỏi trắc
nghiệm vào toàn bộ quá trình nhận thức của học sinh, kích thích hứng thú học tập,
rèn luyện khả năng tự lực, tự chiếm lĩnh kiến thức cho học sinh. Đồng thời giúp học
sinh trở nên quen thuộc với những câu hỏi trắc nghiệm, có khả năng phản xạ tốt khi
đối diện với những kỳ thi quan trọng trong chương trình học.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Đề tài: “Xây dựng và sử dụng câu hỏi trắc nghiệm trong dạy học chương
“Dòng điện xoay chiều” và “Dao động và sóng điện từ”- Vật lý 12 THPT Ban cơ
bản- nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập” nhằm mục đích sau:
Xây dựng phương án dạy học có sử dụng câu trắc nghiệm cho các bài học
trong chương “Dòng điện xoay chiều” và “Dao động điện và sóng điện từ” – Vật lý
lớp 12 THPT Ban cơ bản –nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu: Học sinh lớp 12 trong quá trình học tập chương “
Dòng điện xoay chiều” và “ Dao động và sóng điện từ”
Đối tượng nghiên cứu: Quá trình dạy học chương “Dòng điện xoay chiều” và
“Dao động và sóng điện từ” theo hướng xây dựng những phương án dạy học và lựa
chọn câu hỏi trắc nghiệm sử dụng trong từng phương án để tăng tính tích cực của
học sinh trong học tập.
4. Giả thuyết khoa học, ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Đối với mỗi bài học, ta có nhiều phương án khác nhau, tuy nhiên, ta cần lựa
chọn và kết hợp các phương án để sử dụng chúng thật phù hợp trong từng bài dạy,
phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh và điều kiện cơ sở vật chất của nhà
trường.
Sử dụng câu hỏi trắc nghiệm vào hoạt động tổ chức nhận thức trước hết làm
tăng tính tích cực của học sinh trong học tập, sau đó có thể định hướng để học sinh
thông qua câu hỏi trắc nghiệm tự chiếm lĩnh kiến thức. Nhờ vậy, học sinh có thể
hiểu kiến thức sâu sắc hơn và ghi nhớ kiến thức được lâu dài hơn. 5. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu chương “Dòng điện xoay chiều” và “Dao động và sóng điện từ”
trong chương trình Vật lý lớp 12 THPT về việc soạn thảo câu trắc nghiệm và xây
dựng phương án dạy học cho từng bài cụ thể trong chương, có sử dụng câu trắc
nghiệm trong từng hoạt động chiếm lĩnh kiến thức.
Lớp thực nghiệm: lớp 12A9 và 12A11, lớp đối chứng: lớp 12A8 và 12A10
trường THPT Phước Thiền, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được những mục tiêu trên, cần thực hiện những nhiệm vụ sau:
+ Nghiên cứu lý luận về dạy học lấy học sinh làm trung tâm nhằm định
hướng trong việc xây dựng tiến trình hoạt động nhận thức cho học sinh.
+ Nghiên cứu lý luận về việc nâng cao tính tích cực, chủ động của học sinh
trong định hướng đổi mới hiện nay, về cách thức soạn câu trắc nghiệm và những
đặc điểm của câu trắc nghiệm.
+ Phân tích những kiến thức cần dạy trong chương “ Dòng điện xoay chiều”
và “Dao động và sóng điện từ”.
+ Tìm hiểu thực tế học tập chương “ Dòng điện xoay chiều” và “Dao động
và sóng điện từ” của học sinh để xem xét những khó khăn, hạn chế.
+ Xây dựng những phương án dạy học theo hướng sử dụng câu hỏi trắc
nghiệm để phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập.
+ Tìm hiểu thực tế những khó khăn của học sinh khi giải bài tập trắc nghiệm
trong khuôn khổ chương trình vật lý phổ thông.
+ Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở trường phổ thông trên một số lớp cụ thể
như trên. Sau đó đối chiếu với một số lớp đối chứng để đánh giá kết quả thực
nghiệm.
+ Đề xuất nhận xét, ý kiến.
7. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện những nhiệm vụ cụ thể trên, chúng tôi sử dụng những phương
pháp chủ yếu sau: * Phương pháp nghiên cứu lý luận:
-Xây dựng thuật ngữ, khái niệm: Tìm hiểu lý luận về dạy học lấy học sinh
làm trung tâm, các phương án dạy học hiện đại, tính tích cực của học sinh trong học
tập, lý luận về trắc nghiệm và việc sử dụng trắc nghiệm trong giảng dạy kiến thức
mới.
- Tìm hiểu một số ý kiến nhận định về trắc nghiệm khách quan và dạy học
lấy học sinh làm trung tâm của các nhà nghiên cứu giáo dục.
- Nghiên cứu tư liệu: Đọc sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, sách
tham khảo để tìm hiểu về nội dung, cấu trúc chương, những kiến thức cần nắm
vững, những kiến thức cần bổ sung, hoàn thiện,
*Phương pháp thu thập dữ kiện:
- Phương pháp điều tra: khảo sát thực tế dạy học chương “Dòng điện xoay
chiều” và “Dao động và sóng điện từ” thông qua trò chuyện, tham khảo ý kiến giáo
viên, ý kiến học sinh để tìm hiểu những khó khăn, sai lầm của học sinh khi học tập
chương “Dòng điện xoay chiều” và “Dao động và sóng điện từ”.
- Phương pháp quan sát: dự giờ các giờ dạy của giáo viên khác để tìm những
hạn chế, những điều cần học hỏi khi giảng dạy kiến thức.
*Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm:
- Tiến hành dạy học chương “ Dòng điện xoay chiều” và “Dao động và sóng
điện từ” theo những phương án dạy học hiện đại có sử dụng kết hợp câu hỏi trắc
nghiệm nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập.
- Quan sát thái độ học tập của học sinh, sự chuẩn bị bài ở nhà, sự đóng góp
xây dựng bài ở lớp.
- Tiến hành kiểm tra mức độ nắm vững kiến thức của học sinh bằng bài kiểm
tra dưới hình thức trắc nghiệm ở cuối chương.
- Phân tích, đối chiếu với lớp đối chứng để rút ra nhận xét cuối cùng. *Phương pháp thống kê:
Đưa những tiêu chí để đánh giá kết quả thực nghiệm vào hình thức kiểm tra
lấy điểm số để đánh giá mức độ nắm vững kiến thức của học sinh.
*Phương pháp suy luận: sử dụng trong việc kết luận cho mỗi phần lý luận hay
dùng để tổng hợp ý kiến từ những kết quả thực nghiệm.
*Phương pháp mô hình hóa:
Tiến hành xây dựng tiến trình dạy học trên khuôn khổ một lớp học để khái
quát trên những phạm vi lớn hơn.
8. Cấu trúc luận văn
MỞ ĐẦU
Chương 1: Cơ sở lý luận về việc sử dụng câu trắc nghiệm trong dạy học
nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh.
Chương 2: Soạn thảo tiến trình dạy học chương“ Dòng điện xoay chiều“
và“Dao động và sóng điện từ“ theo hướng vận dụng câu hỏi trắc
nghiệm nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
KẾT LUẬN
PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO