Tiến Sĩ Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2015
MỤC LỤC


MỞ ĐẦU1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI6
1.1. Những nghiên cứu ngoài nước về nông nghiệp, nông thôn,
nông dân và xây dựng nông thôn mới6
1.2. Những nghiên cứu trong nước về nông nghiệp, nông thôn, nông
dân và xây dựng nông thôn mới8
1.3. Những vấn đề về xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh
tế - xã hội ở địa phương cấp tỉnh cần tiếp tục nghiên cứu 16
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG NÔNG
THÔN MỚI TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
Ở ĐỊA PHƯƠNG CẤP TỈNH20
2.1. Khái quát về nông thôn mới 20
2.2. Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội 27
2.3. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế -
xã hội 59
Chương 3: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRONG
PHÁT TRIỂN KINH TẾ- XÃ HỘI Ở TỈNH BẮC NINH 76
3.1. Tiền đề xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã
hội ở tỉnh Bắc Ninh 76
3.2. Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh
Bắc Ninh từ năm 2010 đến nay 85
3.3. Đánh giá quá trình xây dựng nông thôn mới trong phát triển
kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh 114
Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG NÔNG
THÔN MỚI TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
Ở TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN ĐẾN NĂM 2020 122
4.1. Phương hướng xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế
- xã hội ở tỉnh Bắc Ninh giai đoạn đến năm 2020 122
4.2. Giải pháp xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã
hội ở tỉnh Bắc Ninh giai đoạn đến năm 2020 132
KẾT LUẬN 148
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ
CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 150
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 151
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xây dựng nông thôn mới là một mục tiêu quan trọng trong chủ trương
của Đảng Cộng sản Việt Nam về nông nghiệp, nông dân và nông thôn, được
xác định trong Nghị quyết số 26 - NQ/TƯ ngày 5/8/2008 của Hội nghị lần thứ
7 Ban Chấp hành Trung ương khóa X. Không thể có một nước công nghiệp
nếu nông nghiệp, nông thôn lạc hậu, nông dân có đời sống văn hóa và vật chất
thấp. Việc xây dựng nông thôn mới đòi hỏi phải có kết cấu hạ tầng kinh tế xã
hội từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất
hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp và dịch vụ; gắn
phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn
định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh
trật tự được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng
được nâng cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Muốn thực hiện được nội
dung trên, đòi hỏi nền kinh tế - xã hội phải phát triển bền vững. Một nền kinh
tế phát triển bền vững là cơ sở khoa học cho việc thực hiện thành công xây
dựng nông thôn mới.
Qua gần 30 năm thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, Việt
Nam đã đạt được nhiều thành tựu kinh tế quan trọng. Tuy nhiên, nông thôn
hiện nay chủ yếu vẫn còn là sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún; với gần
70% dân số hiện đang sống ở khu vực nông thôn và 47% số lao động cả nước
trong lĩnh vực nông nghiệp. Bình quân mỗi hộ nông dân chỉ có 1,61 ha đất
canh tác; trong đó, đồng bằng sông Hồng 0,35 ha/hộ; Trung du và miền núi
phía Bắc 2,98 ha/hộ; Bắc Trung bộ 1,76 ha/hộ; Duyên hải miền Trung 2,13
ha/hộ; Tây Nguyên 5,63 ha/hộ; Đông Nam Bộ 1,2 ha/hộ và đồng bằng sông
Cửu Long 1,03 ha/hộ [39].



Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cả nước hiện
có khoảng 95 triệu mảnh đất nông nghiệp với tổng diện tích 9,4 triệu ha. Sự
manh mún trong sản xuất nông nghiệp, nhất là manh mún về đất sản xuất làm
cho sản xuất nông nghiệp thiếu bền vững. Tỷ trọng vốn đầu tư xã hội cho
nông nghiệp có xu hướng giảm. Bình quân giai đoạn 2006 - 2010, tỷ trọng
vốn đầu tư toàn xã hội cho nông nghiệp chiếm 6,4% GDP nhưng đến giai
đoạn 2011 - 2013 giảm còn 5,4% GDP [88]. Thu nhập của cư dân nông thôn
còn rất thấp, bình quân hàng năm bằng 76,6% mức bình quân chung cả nước
và chỉ bằng 47,5% so với thu nhập của cư dân đô thị. Cả nước có tới 84,5% số
hộ nghèo (trong tổng số hộ nghèo cả nước) sống ở nông thôn (nếu tính theo
chuẩn nghèo mới còn cao hơn nữa)[39]. Mặt khác, do sản xuất nông nghiệp
mang tính rủi ro cao, nên nguy cơ các hộ từ cận nghèo trở thành hộ nghèo rất
cao, hoặc hộ đã thoát nghèo nhưng nếu chỉ gặp rủi ro như trong năm có người
ốm; gia súc, gia cầm bị dịch bệnh . lại gặp nguy cơ tái nghèo.
Thực trạng trên đang hạn chế đà tăng trưởng của ngành nông nghiệp,
tình trạng ô nhiễm môi trường sinh thái có chiều hướng gia tăng, nhất là ở
những vùng nông thôn có tốc độ công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh, đã tác
động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội nói chung, theo đó tác động tiêu
cực làm chậm việc thực hiện chủ trương xây dựng nông thôn mới. Chính vì
vậy, vấn đề đặt ra bức thiết hiện nay là cần phải có những nghiên cứu lý luận,
khảo sát và đánh giá thực tiễn, tìm giải pháp phù hợp cho phát triển kinh tế xã
hội,tạo cơ sở vật chất để thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn
nông thôn cả nước nói chung, cũng như xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Bắc
Ninh nói riêng. Với lý do trên và qua thực tiễn, kinh nghiệm công tác nhiều
năm trên địa bàn nông thôn của một tỉnh phía Bắc, vấn đề “Xây dựng nông
thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh” được lựa chọn
làm đề tài luận án tiến sĩ kinh tế, chuyên ngành kinh tế chính trị học.