Báo Cáo Xây dựng ngân hàng dữ liệu hệ protein huyết thanh người Việt Nam để đối phó chẩn đoán bệnh đái tháo

BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI

MỞ ĐẦU
Hiện nay, các nghiên cứu về y sinh học hiện đại, triển khai các kỹ thuật proteomics trong tìm kiếm các biomarker có khả năng ứng dụng trong việc phát hiện, chẩn đoán và điều trị các bệnh nan y đang là mối quan tâm của các nhà khoa học trên thế giới và Việt Nam. Biomarker không đòi hỏi các bước nghiên cứu nhiều thử thách như trong truy tìm gen liên quan đến bệnh lý, hay như việc tạo những sản phẩm protein trị liệu, vaccine thường đòi hỏi kỹ thuật cao, công phu và tốn kém. Trang bị chính của nghiên cứu biomarker là các thiết bị phân tách, làm sạch và nhận dạng, xác định các protein/proteome (hệ máy khối phổ phân giải cao cộng với khả năng sử dụng những chương trình điện toán về proteomics) hiện đã
được thiết lập ở một số cơ sở nghiên cứu. Hơn nữa, chúng ta có những lợi điểm không chỉ về số lượng mẫu phẩm dồi dào của các loại bệnh, mà còn dồi dào các dữ kiện lâm sàng trong việc đánh giá khả năng ứng dụng các biomarker trong trị liệu. Đây là những yếu tố cần thiết cho thống kê để thu đựơc những biomarker có độ chính xác cao qua việc xác định cũng như loại trừ các protein trong nhóm biomarker. Điểm đặc biệt nữa là giá trị đặc thù của biomarker có thể có liên quan đến “dấu ấn” sinh học của chủng tộc. Các dấu ấn này cũng sẽ là chủ đề quan trọng cho những nghiên cứu y học từ nguyên nhân bệnh lý cho đến tác động môi trường, cũng như dược học trong việc tìm kiếm hay thẩm định tính trị liệu của các dược phẩm ở Việt Nam. Với những kỹ thuật và các kết quả bước đầu thu nhận được trong thời gian vừa qua của các cán bộ Viện Công nghệ sinh học, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam trong nghiên cứu hệ protein huyết thanh người Việt Nam bằng các kĩ thuật proteomics có thể được coi là tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo về mối quan hệ giữa các marker protein liên kết với một số bệnh lý trong chẩn đoán lâm sàng. Đó cũng chính là mục đích của các nghiên cứu về hệ protein người nói chung và hệ protein huyết thanh người nói riêng, là tìm hiểu bức tranh tổng thể của các protein được biểu hiện, có thêm hiểu biết về các biến đổi của hệ protein trong các trạng thái bệnh lý và khả năng khai thác, sử dụng những thay đổi này như các công cụ chẩn đoán hoặc điều trị các bệnh cho con người. Trên cơ sở những trang thiết bị khá đồng bộ và hiện đại về proteomics được đầu tư theo Dự án “Phòng thí nghiệm Trọng điểm Công nghệ Gen” tại Viện Công nghệ Sinh học, Viện KH&CN Việt Nam và những kết quả nghiên cứu bước đầu về xác lập các phương pháp phân tích protein/proteome, tìm kiếm các chỉ thị protein trong huyết thanh người trong thời gian qua, chúng tôi đã được phê duyệt đề tài “Xây dựng ngân hàng dữ liệu hệ protein huyết thanhngười Việt Nam để phối hợp chẩn đoán bệnh đái tháo đường type 2 và leukemia” giai đoạn 2008-2010 với mục đích nghiên cứu có hệ thống hệ protein huyết thanh người Việt
Nam ở trạng thái bình thường và các trạng thái bệnh ĐTĐT2, leukemia, tìm những protein có biến đổi đặc trưng cho các trạng thái bệnh có thể phát triển thành các chỉ thị chẩn đoán bệnh.
Mục tiêu của đề tài
Phân tích, xây dựng ngân hàng dữ liệu hệ protein huyết thanh người Việt Nam bình thường và một số trạng thái bệnh lý (đái tháo đường type 2, leukemia, .) bằng các kỹ thuật proteomics và bioinformatics;
Nhận dạng và xác định các ứng viên chỉ thị protein có biến đổi về cấu trúc và chức năng liên quan đến sự phát sinh và phát triển của bệnh đái tháo đường type 2 và leukemia ở Việt Nam;
Nghiên cứu khả năng ứng dụng các chỉ thị protein trong phối hợp chẩn đoán bệnh đái tháo đường type 2 và leukemia.
Nội dung chính của đề tài
Phân tích, xây dựng ngân hàng dữ liệu hệ protein huyết thanh người Việt Nam bình thường và một số trạng thái bệnh lý (đái tháo đường type 2 và leukemia ) bằng các kỹ thuật proteomics và bioinformatics
Phân tích, nhận dạng và xác định các ứng viên chỉ thị protein (protein markers candidates) đối với bệnh đái tháo đường type 2 và leukemia
Thử nghiệm ứng dụng các ứng viên chỉ thị protein trong chẩn đoán