Thạc Sĩ Xây dựng mô hình ngăn ngừa, giảm thiểu ô nhiễm và hoàn thổ phục hồi môi trường trong khai thác, chế

1
MỤC LỤC
Trang
LỜI MỞ ĐẦU 2
CHƯƠNG I HIỆN TRẠNG KHAI THÁC VÀ CHẾ BIẾN QUẶNG SA
KHOÁNG TITAN
5
I.1 Khái quát về tài nguyên quặng titan trên thế giới 5
I.2 Đặc điểm và tiềm năng quặng sa khoáng titan ở Việt Nam 5
I.2.1 Khái quát đặc điểm, phân bố, nguồn gốc và các loại quặng titan
I.2.2 Tiềm năng quặng sa khoáng titan Việt Nam
I.3 Tình hình khai thác – chế biến quặng sa khoáng titan ven biển Việt
Nam
7
I.4 Hiện trạng thiết bị và công nghệ ngành khai thác – chế biến sa
khoáng titan ven biển Việt Nam
9
I.4.1 Ngành khai thác 9
I.4.2 Ngành chế biến 11
I.4.3 Mối quan hệ giữa thiết bị - công nghệ và môi trường 13
CHƯƠNG II HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNG VÀ HOÀN THỔ PHỤC HỒI MÔI
TRƯỜNG
14
II.1 Hiện trạng môi trường 14
II.1.1 Môi trường sinh thái – cảnh quan 14
II.1.2 Môi trường đất 15
II.1.3 Môi trường nước 17
II.1.4 Môi trường không khí 20
II.1.5 Môi trường kinh tế – xã hội 23
II.2 Hiện trạng hoàn thổ phục hồi môi trường 24
II.2.1 Cơ sở pháp lý 24
II.2.2 Hiện trạng hoàn thổ phục hồi môi trường 24
II.2.3 Nhu cầu hoàn thổ phục hồi môi trường 27
CHƯƠNG III XÂY DỰNG MÔ HÌNH NGĂN NGỪA GIẢM THIỂU Ô NHIỄM
VÀ HOÀN THỔ PHỤC HỒI MÔI TRƯỜNG
29
III.1 Xây dựng mô hình ngăn ngừa, giảm thiểu ô nhiễm môi trường 29
III.1.1 Mô hình của Công ty BHP Australia 29
III.1.2 Đề xuất mô hình cho các cơ sở ở Việt Nam 33
III.2 Xây dựng mô hình hoàn thổ phục hồi môi trường 39
III.2.1 Một số vấn đề cần lưu ý khi xây dựng mô hình 39
III.2.2 Đề xuất mô hình cho các cơ sở ở Việt Nam 41
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 46
TÀI LIỆU THAM KHẢO 48
PHỤ LỤC 502
LỜI MỞ ĐẦU
Nước ta là một trong số các nước có nguồn tài nguyên quặng titan phong phú trên
thế giới. Quặng titan ở nước ta được phân bố rộng rãi trên nhiều vùng lãnh thổ
nhưng chủ yếu tập trung ở ven biển. Quặng titan và các sản phẩm chế biến từ titan
như pigment TiO 2 , rutile nhân tạo, xỉ titan ferotitan, các hợp kim chứa titan và titan
kim loại được ứng dụng trong nhiều ngành công nghiệp như sơn, nhựa, giấy, cao su,
hàng không vũ trụ, thể thao, y tế, điện tử v.v và có giá trị xuất khẩu cao. Trong vòng
20 năm trở lại đây, ngành khai thác và chế biến quặng sa khoáng titan ven biển đã
phát triển khá thành công và trở thành một ngành sản xuất sản phẩm xuất khẩu có
giá trị, đặc biệt có ý nghĩa đối với nhiều địa phương suốt dọc ven biển từ Thanh
Hóa đến Bình Thuận. Cả nước hiện nay có hàng chục công ty khai thác và chế biến
quặng titan.
Hiện nay nhu cầu titan trên thị trường thế giới ngày càng tăng nên việc khai thác và
chế biến sa khoáng titan ở nước ta ngày càng phát triển mạnh mẽ và khó kiểm soát.
Tình hình khai thác không có giấy phép hoặc khai thác vào cả diện tích rừng phòng
hộ hay khai thác cả ở khu vực cấm khai thác và khai thác cả trên khu vực đã hết
giấy phép khai thác đã diễn ra ở nhiều nơi. Ở nhiều địa phương tình trạng khai thác
tự do diễn ra trong thời gian dài chưa có giải pháp hữu hiệu để chấm dứt. Chính
những bất cập trong công tác quản lý và hoạt động khoáng sản đó là nguyên nhân
chính gây ra tình trạng hỗn loạn trong sản xuất và kinh doanh khoáng sản titan, gây
suy thoái môi trường vùng đất cát ven biển, ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế-xã
hội của khu vực và gây tổn thất lớn đến nguồn tài nguyên thiên nhiên. Đã có hiện
tượng nhiều doanh nghiệp khai thác titan xong mà không hoàn thổ phục hồi môi
trường, để lại vùng bờ biển trơ trọi cát. Cũng có nhiều khu vực khai thác titan trước
đây đã hoàn thổ trồng cây nay doanh nghiệp muốn tận thu titan nên gây ra cảnh đào
xới, gây mất mỹ quan và ảnh hưởng trực tiếp đến người dân sống trong khu vực.
Bộ Công thương phân giao Nhiệm vụ Xây dựng mô hình ngăn ngừa, giảm thiểu ô
nhiễm và hoàn thổ phục hồi môi trường trong khai thác, chế biến sa khoáng ven biển cho
Viện Khoa học và Công nghệ Mỏ - Luyện kim theo quyết định số 4533/QĐ-BCT
ngày 18/08/2008. Nội dung chính của nhiệm vụ bao gồm: xây dựng mô hình ngăn
ngừa giảm thiểu ô nhiễm môi trường và mô hình hoàn thổ phục hồi môi trường cho
ngành khai thác và chế biến sa khoáng titan ven biển Việt Nam. Mục tiêu chính của
nhiệm vụ nhằm góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đang khai
thác và chế biến sa khoáng ven biển có mô hình phù hợp để chủ động thực thi một
cách có hiệu quả các giải pháp bảo vệ môi trường và hoàn thổ phục hồi môi trường
ở các khu vực đất đai ven biển.3
Theo định nghĩa của Từ điền Bách khoa Toàn thư, sa khoáng là lớp cát sỏi có chứa
nhiều khoáng vật có ích, thành tạo do sự phá hủy đá gốc. Khi đá gốc bị phá hủy,
nhiều khoáng vật bị hòa tan, biến thành đất và bị nước cuốn đi. Các khoáng vật bền
vững thường đọng lại lẫn với cát sỏi ở gần chân núi hoặc tạo nên các bồi tích, tàn
tích hoặc các bãi cát ven biển. Ở nước ta có nhiều mỏ sa khoáng như sa khoáng
vàng, sa khoáng vonfram và sa khoáng cromit nhưng các sa khoáng ven biển chủ
yếu là sa khoáng titan. Do đó sa khoáng titan ven biển được lựa chọn nghiên cứu
trong nhiệm vụ này. Do điều kiện thời gian và kinh phí của nhiệm vụ còn hạn chế
nên phạm vi điều tra khảo sát là các mỏ sa khoáng titan ven biển miền Trung và
Nam Trung Bộ.
Phương pháp thực hiện nhiệm vụ này bao gồm việc thu thập thông tin và số liệu qua
phiếu điều tra; đi thực địa đo đạc và lấy mẫu hiện trường; phân tích mẫu trong
phòng thí nghiệm; nghiên cứu tài liệu nước ngoài; tổng hợp số liệu; thông tin và
viết báo cáo. Có 26 điểm mỏ khai thác và chế biến sa khoáng titan đã được điều tra, thu
thập số liệu, khảo sát đo đạc và lấy mẫu phân tích (Phụ lục 1 và Phụ lục 2). Kinh nghiệm
quốc tế cũng được tham khảo học tập để xây dựng mô hình ngăn ngừa giảm thiểu ô
nhiễm môi trường và mô hình hoàn thổ phục hồi môi trường cho các cơ sở khai thác
và chế biến sa khoáng titan ven biển Việt Nam.
Nhóm thực hiện nhiệm vụ bao gồm các cán bộ sau:
1. TS. Nguyễn Thúy Lan –Trung tâm Môi trường Công nghiệp (CIE) thuộc Viện
Khoa học và Công nghệ Mỏ-Luyện kim.
2. KS. Lê Minh Châu – Giám đốc Trung tâm Môi trường Công nghiệp.
3. CN. Hoàng Công Sơn – Tổng thư ký Hiệp hội Titan Việt Nam
4. ThS. Vũ Thị Tuyết Mai – Trung tâm Môi trường Công nghiệp.
5. KS. Nguyễn Thị Lài –Trung tâm Môi trường Công nghiệp
6. KS. Võ Thị Cẩm Bình - Trung tâm Môi trường Công nghiệp
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, nhóm đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình và tạo điều
kiện thuận lợi của:
 Vụ Khoa học và Công nghệ - Bộ Công Thương
 Hiệp hội Titan Việt Nam
 Ban lãnh đạo cùng các cán bộ kỹ thuật của các cơ sở khai thác và chế biến sa
khoáng titan ven biển miền trung và nam trung bộ ở các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh,
Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế và Quảng Nam Đà Nẵng, đặc biệt là các
doanh nghiệp sau:
1. Công ty Cổ phần Phát triển Khoáng sản 4 TKV- Nghệ An2. Công ty Cổ phần Khoáng sản Bình Định
3. Công ty Cổ phần Khoáng sản Quảng Trị
4. Chi nhánh Công ty Cổ phần Khoáng sản Phú Yên
5. Công ty Cổ phần Khoáng sản Bằng Hữu, Bình Thuận
6. Công ty Khoáng sản Bình Định Việt Nam – Malaysia
7. Công ty TNHH Nhà nước Một thành viên Khoáng sản Thừa thiên-Huế
8. Tổng Công ty Khoáng sản và Thương mại Hà Tĩnh
9. Xí nghiệp Thanh niên Cửa Hội - Cửa Lò (Nghệ An)
10.Công ty TNHH Khoáng sản Thanh Tâm (Quảng Trị).
11.Công ty Xuất nhập khẩu Khoáng sản Quảng Bình
Nhóm thực hiện xin chân thành cảm ơn các cơ quan và đơn vị nói trên đã giúp nhóm hoàn
thành nhiệm vụ này.