Đồ Án Xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt

Đề tài: Xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam
Chuyên ngành: Kế toán (Kế toán, kiểm toán, phân tích)
Mã số: 62.34.30.01
Nghiên cứu sinh: Trần Thế Nữ
Người hướng dẫn 1: PGS. TS Nguyễn Thị Minh Phương; 2: GS.TS. Đặng Thị Loan
Những đóng góp mới về mặt lý luận
Trong bối cảnh công tác kế toán quản trị chi phí còn khá mới mẻ ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam, luận án đề xuất mô hình kế toán quản trị chi phí mới dựa trên tính chất đặc thù, xu hướng phát triển, nhu cầu thông tin và hướng đến mục tiêu phát triển bền vững ổn định của loại hình doanh nghiệp này. Mô hình này được xây dựng theo hướng bộ máy kế toán quản trị chi phí phối hợp hài hoà trong bộ máy kế toán của doanh nghiệp, trong đó các nội dung về chứng từ, tài khoản, sổ kế toán được xây dựng với tiêu chí gắn kết với kế toán tài chính nhưng vẫn đáp ứng được mục tiêu của kế toán quản trị. Nội dung phân tích và lập báo cáo kế toán quản trị chi phí dựa trên năng lực, trình độ hiện có của kế toán viên và đảm bảo tính dễ hiểu của thông tin. Nội dung dự toán, với tư cách là một công cụ quản lý kinh tế được xây dựng chi tiết từ mục đích, các chỉ tiêu tới phương pháp xác lập.
Những kết luận, đề xuất mới rút ra từ kết quả nghiên cứu, khảo sát của luận án
Kết quả khảo sát chỉ ra những nguyên nhân cơ bản cả từ phía nhà quản trị cũng như người làm kế toán trong việc áp dụng kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ:
Từ phía nhà quản trị: các nhà quản trị có sự nhận thức không đầy đủ về vai trò của kế toán quản trị chi phí, các quyết định họ đưa ra chưa dựa trên các thông tin kinh tế mà thường mang yếu tố cảm tính.
Từ phía người làm kế toán: khoảng cách giữa lý thuyết và thực tế kế toán quản trị chi phí ở các doanh nghiệp cũng như mức thù lao cho công việc chưa hợp lý dẫn tới hiệu quả công tác kế toán quản trị chi phí ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ còn thấp.
Để triển khai được mô hình kế toán quản trị chi phí đồng bộ, toàn diện, phù hợp và có tính khả thi tại ở các doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ ở Việt Nam, luận án đề xuất các giải pháp cụ thể hóa mô hình kế toán quản trị chi phí cho doanh nghiệp thương mại quy mô vừa và nhỏ, từ cách phân loại chi phí, lập dự toán chi phí, hạch toán chi phí thực hiện, phân tích chi phí để kiểm soát chi phí, ra quyết định và tổ chức kế toán quản trị chi phí. Các giải pháp cụ thể hóa mô hình kế toán quản trị chi phí cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ được dựa trên nguyên tắc kế toán quản trị chi phí là một phần của hệ thống kế toán, đáp úng được nhu cầu thông tin phục vụ quản trị doanh nghiệp, phù hợp với đặc điểm tổ chức quản lý kinh doanh của các doanh nghiệp này, đồng thời phải đáp ứng được tính tiết kiệm, hiệu quả.


MC LC
LI M ðÂU 7
Chương 1. Cơ s lý luan vê kê toán qu"n tr$ chi phí trong các doanh nghiep
thương m-i quy mô v0a và nh2 .18
1.1 Nh5ng vân ñê cơ b"n vê qu"n tr$ chi phí trong các doanh nghiep thương
m-i quy mô v0a và nh2 và vai trò c:a kê toán qu"n tr$ chi phí . 18
1.1.1 Khái niem vê doanh nghiep thương mi va và nh và các chc năng qun
tr doanh nghiep .18
1.1.1.1 Khái niem vê doanh nghiep thương mi va và nh .18
1.1.1.2 Các chc năng qu!n tr# doanh nghiep .24
1.1.2 Bn chât c%a chi phí và kê toán qun tr chi phí .27
1.1.3 Vai trò c%a kê toán qun tr chi phí trong các doanh nghiep thương mi va
và nh 29
1.2 Mô hình kê toán qu"n tr$ chi phí trong các doanh nghiep thương m-i quy
mô v0a và nh2 32
1.2.1. Phân loi chi phí trong doanh nghiep thương mi quy mô va và nh .32
1.2.1.1 Phân loi chi phí theo chc năng hot ñong trong DN thương mi .33
1.2.1.2 Phân loi chi phí theo kh! năng qui np chi phí vào các ñôi tư1ng ch#u phí .34
1.2.1.3 Phân loi chi phí theo theo mc ño phù h1p c3a chi phí v4i quyêt ñ#nh qu!n tr# .35
1.2.1.4 Phân loi chi phí theo theo mc ño kiem soát chi phí .36
1.2.1.5 Phân loi chi phí theo môi quan he v4i mc ño hot ñong .36
1.2.2. D4 toán chi phí kinh doanh .41
1.2.2.1 D; toán và tác d<ng c3a d; toán chi phí .41
1.2.2.2 He thông d; toán HðKD c3a doanh nghiep thương m i .43
1.2.3. Kê toán chi phí th4c hien .48
1.2.4 Phân tích chi phí ñe kiem soát chi phí và ra quyêt ñ nh kinh doanh .51
1.2.4.1 Phân tích chi phí ñe kiem soát chi phí .51
1.2.4.2 Phân tích Chi phí - s!n lư1ng - l1i nhuan .52
1.2.4.3 Phân tích chi phí ñe ñánh giá hieu qu! hot ñong c3a các bo phan .58
1.2.5 To chc bo máy kê toán qun tr chi phí .59
1.3 Kinh nghiem van d?ng mô hình kê toán qu"n tr$ chi phí  mot sô nưBc
trên thê giBi 61
Kêt luan Chương 1 67
Chương 2. ThFc tr-ng kê toán qu"n tr$ chi phí trong các doanh nghiep thương
m-i quy mô v0a và nh2  Viet Nam 68
- 2 -
2
2.1 L$ch sH hình thành và phát trien và ñac ñiem c:a các doanh nghiep thương
m-i quy mô v0a và nh2  Viet Nam 68
2.1.1 L ch s? hình thành, phát trien và vai trò c%a các doanh nghiep thương mi
quy mô va và nh B Viet Nam .68
2.1.1.1 L#ch sC hình thành, phát trien c3a các doanh nghiep thương mi quy mô va và
nh G Viet Nam 68
2.1.1.2 Vai trò c3a doanh nghiep thương mi quy mô VVN trong nên kinh tê Viet Nam 74
2.1.2 ðac ñiem to chc kinh doanh, to chc qun lý c%a các doanh nghiep
thương mi va và nh 78
2.1.2.1 ðac ñiem chung c3a doanh nghiep thương mi quy mô va và nh .78
2.1.2.2 ðac ñiem to chc kinh doanh c3a doanh nghiep thương mi VVN .80
2.1.3 ðac ñiem to chc bo máy kê toán và hình thc kê toán c%a các doanh
nghiep thương mi quy mô va và nh .81
2.2 ThFc tr-ng kê toán qu"n tr$ chi phí trong các doanh nghiep thương m-i
v0a và nh2  Viet Nam . 84
2.2.1 Th4c trng phân loi chi phí B các doanh nghiep thương mi quy mô va
và nh 84
2.2.1.1 Giá vôn hàng bán .85
2.2.1.2 Chi phí bán hàng 88
2.2.1.3 Chi phí qu!n lý doanh nghiep 90
2.2.2 Th4c trng d4 toán chi phí kinh doanh trong các doanh nghiep thương mi
quy mô va và nh .91
2.2.2.1 Vai trò th;c tê c3a d; toán trong các doanh nghiep thương mi quy mô VVN 91
2.2.2.2 He thông d; toán chi phí G các DNTM quy mô va và nh 93
2.3.3 Th4c trng kê toán chi phí th4c hien trong các doanh nghiep thương mi
quy mô va và nh .96
2.3.3.1 Th;c trng kê toán Giá vôn hàng bán G các DNTM quy mô VVN 96
2.3.3.2 Th;c trng kê toán chi phí bán hàng và chi phí qu!n lý doanh nghiep G các doanh
nghiep thương mi quy mô va và nh 97
2.3.4 Th4c trng công tác phân tích chi phí cho viec ra quyêt ñ nh kinh doanh
trong B các doanh nghiep thương mi quy mô va và nh .100
2.3.4.1 Phương pháp phân tích chi phí 101
2.3.4.2 Th;c trng phân tích ñe kiem soát chi phí .102
2.3.4.3 Th;c trng phân tích chi phí cho viec ra quyêt ñ#nh kinh doanh 104
2.3.5 Th4c trng to chc bo máy kê toán qun tr chi phí .108
2.4 ðánh giá thFc tr-ng kê toán qu"n tr$ chi phí trong các doanh nghiep
thương m-i v0a và nh2 . 109
2.4.1 NhIng kêt qu ñt ñưJc c%a kê toán qun tr chi phí áp dKng B doanh
nghiep thương mi quy mô va và nh B Viet Nam .109
- 3 -
3
2.4.2 NhIng tôn ti và hn chê vê kê toán qun tr chi phí B các doanh nghiep
thương mi quy mô va và nh Viet Nam 111
2.4.2.1 Kê toán qu!n tr# chi phí chưa ñư1c coi trSng 111
2.4.2.2 Kê toán qu!n tr# chi phí ñã bư4c ñâu ñư1c ng d<ng, trien khai nhưng m4i G
nhVng noi dung ñơn gi!n, nghiêng vê c< the hóa kê toán tài chính 111
2.4.2.3 Viec áp d<ng kê toán qu!n tr# chi phí còn mang tính ngau hng, manh mún .112
2.4.3. Mot sô nguyên nhân .115
Chương 3. Phương hưBng và gi"i pháp xây dFng mô hình kê toán qu"n tr$ chi
phí trong các doanh nghiep thương m-i quy mô v0a và nh2  Viet Nam .119
3.1 Chiên lưQc phát trien và sF cân thiêt ph"i xây dFng mô hình kê toán qu"n
tr$ chi phí trong các doanh nghiep thương m-i quy mô v0a và nh2  Viet Nam119
3.1.1 Chiên lưJc phát trien doanh nghiep thương mi quy mô va và nh .119
3.1.2 S4 cân thiêt phi xây d4ng mô hình kê toán qun tr chi phí trong các
doanh nghiep thương mi quy mô va và nh B Viet Nam .121
3.2 Các nguyên tac xây dFng mô hình kê toán qu"n tr$ chi phí trong các doanh
nghiep thương m-i quy mô v0a và nh2  Viet Nam 123
3.2.1 Các nguyên tac xây d4ng mô hình kê toán qun tr chi phí trong các doanh
nghiep thương mi quy mô va và nh B Viet Nam .123
3.2.2 Các yêu câu c%a mô hình kê toán qun tr chi phí trong các doanh nghiep
thương mi quy mô va và nh B Viet Nam .124
3.3 Xây dFng mô hình kê toán qu"n tr$ chi phí trong các doanh nghiep thương
m-i quy mô v0a và nh2  Viet Nam 125
3.3.1 Phân loi chi phí .125
3.3.2 Lap d4 toán chi phí .131
3.3.3 Kê toán chi phí th4c hien 137
3.3.4 Phân tích chi phí ñe kiem soát chi phí và ra quyêt ñ nh kinh doanh .143
3.4 ðiêu kien cơ b"n ñe thFc hien mô hình kê toán qu"n tr$ chi phí trong các
doanh nghiep thương m-i quy mô v0a và nh2  Viet Nam 148
3.4.1 Vê phía Nhà nưVc .148
3.4.2 Vê phía các doanh nghiep thương mi 151
- 4 -
4
DANH MC BZNG BIEU
Bieu 1.1. Tiêu chí phân loi doanh nghiep VVN  mot sô nư$c APEC 20
Bieu 1.2. Tiêu th*c xêp loi doanh nghiep v.a và nh0 c1a mot sô nư$c 21
Bieu 1.3. Tiêu chí phân loi doanh nghiep theo Nð56/2009/Nð -CP .23
Bieu 1.4 Mau báo cáo bo phan .58
Bieu 2.1 Sô doanh nghiep phân theo quy mô vôn 70
Bieu 2.2 TC trEng doanh nghiep thương mi quy mô v.a và nh0 trên tong sô
doanh nghiep trong nên kinh tê giai ñon 2000-2008 72
Bieu 2.3 Sô doanh nghiep quy mô VVN khu vKc ñô thL l$n (Hà Noi, HPi Phòng,
Thành phô Hô Chí Minh 73
Bieu 2.4 Tôc ño tăng sô lưTng doanh nghiêp thương mi quy mô v.a và nh0 .75
giai ñon 2000 -2008 75
Bieu 2.5 Sô thuê các doanh nghiep v.a và nh0 nop vào ngân sách Nhà nư$c 76
Bieu 2.6 Sô lao ñong ti các doanh nghiep thương mi quy mô v.a và nh0 .77
Bieu 2.7 TC trEng chi phí trong doanh nghiep thương mi quy mô v.a và nh0 85
Bieu 2.8 ThKc trng áp dUng các phương pháp tính giá hàng tôn kho trong doanh
nghiep thương mi quy mô v.a và nh0 88
Bieu 3.1 Phân loi chi phí theo môi quan he v$i m*c ño hot ñong .126
Bieu 3.2. Phân loi chi phí trKc tiêp, gián tiêp  chi phí bán hàng 129
Bieu 3.3 DK toán giá vôn hàng bán  doanh nghiep thương mi quy VVN 131
Bieu 3.4 DK toán chi phí bán hàng  doanh nghiep thương mi quy mô v.a và nh0
133
Bieu 3.5. DK toán chi phí quPn lý doanh nghiep  doanh nghiep thương mi quy
mô v.a và nh0 136
Bieu 3.6. To ch*c tài khoPn 632 cho doanh nghiep thương mi quy mô VVN .138
Bieu 3.7. To ch*c tài khoPn 642 cho doanh nghiep thương mi quy mô VVN .140
Bieu 3.8 Báo cáo bo phan .143
Bieu 3.9 Bieu ñánh giá châp nhan hay t. chôi ñơn hàng .145
Bieu 3.10. Yng dUng c1a bieu ñánh giá châp nhan hay t. chôi ñơn hàng .146
Bieu 3.11. Bieu ñLnh giá bán sPn pham 147
- 5 -
5
DANH MC SƠ ðÔ
Sơ ñô: 1.1 Các ch*c năng c1a quPn trL . 26
Sơ ñô:1.2 Các công viec quPn trL doanh nghiep thương mi 29
Sơ ñô 1.3 Môi quan he gia chi phí trKc tiêp, gián tiêp v$i ñôi tưTng tap hTp chi phí 35
Sơ ñô 1.4 Phân loi chi phí theo môi quan he v$i m*c ño hot ñong 37
Sơ ñô 1.5 SK biên ñoi theo câp bac c1a chi phí 38
Sơ ñô 1.6 Ư$c tính chi phí theo phương pháp bieu ñô phân tán 39
Sơ ñô1.7 He thông dK toán HðKD  doanh nghiep thương mi 44
Sơ ñô 1.9. Sơ ñô kê toán chi phí bán hàng 50
Sơ ñô 1.10. Sơ ñô kê toán chi phí quPn lý doanh nghiep 51
Sơ ñô 2.1 TC trEng bình quân các doanh nghiep phân theo quy mô giai ñon 2000-2009 71
Sơ ñô 2.2 TC trEng doanh nghiep quy mô VVN khu vKc ñô thL l$n trên tong sô doanh
nghiep VVN cP nư$c 73
Sơ ñô 2.3 Tiên thuê các doanh nghiep thương mi quy mô v.a và nh0 nop vào ngân sách
Nhà nư$c 77
Sơ ñô 2.4. Sơ ñô to ch*c c1a các doanh nghiep thương mi 81
quy mô v.a và nh0 81
Sơ ñô 2.5. Sô lao ñong bình quân  doanh nghiep thương mi quy mô v.a và nh0 82
Sơ ñô 2.6. Hình th*c kê toán  doanh nghiep thương mi quy mô v.a và nh0 . 83
Nguôn: Sô lieu khPo sát 83
Sơ ñô: 2.7 Môi quan he gia chi phí và các nghiep vU kinh doanh thương mi . 85
Sơ ñô 2.8 Lý do lap dK toán  các doanh nghiep thương mi 92
quy mô v.a và nh0 92
Sơ ñô 2.9 Thai ñiem lap dK toán  các DNTM quy mô v.a và nh0 . 93
Nguôn: tong hTp khPo sát . 93
Sơ ñô 2.10 Theo dõi chi tiêt chi phí bán hàng  các doanh nghiep thương mi quy mô v.a
và nh0 . 98
Sơ ñô 2.11 Theo dõi chi tiêt chi phí quPn lý doanh nghiep  các doanh nghiep thương mi
quy mô v.a và nh0 99
Sơ ñô 2.11 Theo dõi chi phí quPn lý  các DNTM quy mô v.a và nh0 . 101
Sơ ñô 2.13 Môi tương quan gia kê toán quPn trL chi phí và kê toán tài chính trong doanh
nghiep thương mi quy mô v.a và nh0 112