Chuyên Đề Xây dựng mô hình dự báo tỷ giá và khuyến nghị hoàn thiện cơ chế quản lý tỷ giá trên thị trường ngoại

i
MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG BIỂU iv
DANH MỤC HÌNH VẼ v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT . vi
MỞ ĐẦU vii
I. TỔNG QUAN VỀ TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI . 1
1.1. TỶ GIÁ HỔI ĐOÁI. 1
1.1.1. Khái niệm tỷ giá hối đoái. 1
1.1.2. Phân loại tỷ giá hối đoái: 1
1.1.3. Các chế độ tỷ giá hối đoái: . 2
1.2. VẤN ĐỀ LỰA CHỌN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI PHÙ HỢP VỚI TỪNG QUỐC GIA 3
1.2.2. Lý thuyết bộ ba bất khả thi. 4
1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chế độ tỷ giá của một quốc gia. . 10
1.3. SƠ LƯỢC TÌNH HÌNH KINH TẾ VIỆT NAM DƯỚI GÓC NHÌN TỶ GIÁ THỰC ĐA PHƯƠNG (REER). . 12
1.4. CÁC LÝ THUYẾT KINH ĐIỂN VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VỚI CÁC NHÂN TỐ VĨ MÔ. 17
1.4.1. Thuyết ngang giá sức mua (Purchasing Power Parity – PPP) . 17
1.4.2. Thuyết ngang giá lãi suất(Interest Rate Parity - IRP) 17
1.4.3. Hiệu ứng fisher quốc tế 18
II. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ GIÁ,TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN CÁC BIỂN VĨ MÔ- GÓC NHÌN TỪ BỘ BA BẤT KHẢ THI. 20
2.1 PHÂN TÍCH SỰ TÁC ĐỘNG CỦA LẠM PHÁT, LÃI SUẤT THU NHẬP BẰNG MÔ HÌNH VECM 20
2.1.1 Phân tích tính dừng: . 21
2.1.2 Tương quan chéo giữa các biến . 21
2.1.3 Phân tích nhân quả Granger. 22
ii
2.1.4 Phân tích đồng liên kết. 23
2.1.5 Kết quả ước lượng. . 23
Kết luận: . 25
2.2 PHÂN TÍCH ĐẾN TÁC ĐỘNG CỦA CÁN CÂN XUẤT KHẨU, ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI ĐẾN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI. 26
2.2.1 Ảnh hưởng của cán cân xuất nhập khẩu đến tỷ giá hối đoái: 26
2.2.2 Ảnh hướng của đầu tư nước ngoài đến tỷ giá hối đoái . 26
2.2.3 Xây dựng mô hình hồi qui phân tích tác động của biến cán cân xuất nhập khẩu, đầu tư trực tiếp nước ngoài đến tỷ giá hối đoái Việt Nam từ năm 1990 đến năm 2011: . 27
Kết luận: . 28
2.3 LỰA CHỌN CƠ CHẾ TỶ GIÁ TỪ GÓC NHÌN BỘ BA BẤT KHẢ THI- VẤN ĐỀ CÂN NHẮC LỢI ÍCH VÀ THIỆT HẠI TÁC ĐỘNG QUA LẠI GIỮA CƠ CHẾ TỶ GIÁ VỚI HỘI NHẬP TÀI CHÍNH VÀ ĐỘC LẬP TIỀN TỆ. 28
2.3.1 Vị trí của Việt Nam trên tam giác bộ ba bất khả thi: 28
2.3.2 Bộ ba chính sách lý tưởng cho Việt Nam trong ngắn và trung hạn . 29
III. KINH NGHIỆM ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH TỶ GIÁỞ MỘT SỐ QUỐC GIA, TỪLỊCH SỬ TIẾN TRÌNH PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI VIỆT NAM ĐẾN XÂY DỰNG MÔ HÌNH DỰ BÁO TỶ GIÁ. . 33
3.1 KHÁI QUÁT CHÍNH SÁCH ĐIỀU HÀNH TỶ GIÁ Ở VIỆT NAM VÀ KINH NGHIỆP ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ Ở MỘT SỐ QUỐC GIA: . 33
3.1.1 Tổng quan lịch sử tiến trình phát triển thị trường ngoại hối ở Việt Nam. 33
3.1.2 Kinh nghiệm điều hành chính sách tỷ giá của Trung Quốc: 37
3.1.3 Bài học kinh nghiệm của Thái Lan: . 39
3.1.4 Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. 40
3.2 XÂY DỰNG MÔ HÌNH DỰ BÁO TỶ GIÁ CHO VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2012- 2015. . 41
3.2.1 Xây dựng mô hình dự báo tỷ giá dài hạn . 41
3.2.2 Xây dựng mô hình dự báo tỷ giá ngắn hạn. . 48
iii
3.2.3 Kết luận: 53
IV. MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ CHO CHÍNH SÁCH ĐIỀU HÀNH KINH TẾ VĨ MÔ VIỆT NAM– GÓC NHÌN TỪ CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ: 55
4.1 KHUYẾN NGHỊ CHO CHÍNH SÁCH ĐIỀU HÀNH KINH TẾ VĨ MÔ CỦA VIỆT NAM- GÓC NHÌN TỪ BỘ BA BẤT KHẢ THI. 55
4.1.1 Khuyến nghị về kiểm soát vốn: 55
4.1.2 Khuyến nghị cho chính sách tiền tệ: . 56
4.2 MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ CHO CHÍNH SÁCH ĐIỀU HÀNH TỶ GIÁ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY: 60
4.2.1 Một số kiến nghị cho vấn đề tỷ giá giai đoạn từ 2012 – 2014 60
4.2.2 Đề xuất chính sách trong dài hạn. . 62
KẾT LUẬN 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO: . 69
PHỤ LỤC . 72

MỞ ĐẦU
1. LÝ DO NGHIÊN CỨU:
Việt Nam hiện nay đang trên đà hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng về hình thức, quy mô, và mức độ cùng với những cơ hội và thách thức do toàn cầu hóa mang lại. Cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính toàn cầu năm 2008 đã làm cho kinh tế Việt Nam gặp không ít khó khăn. Trong thời gian qua, Chính phủ đã điều hành khéo léo chính sách tiền tệ và tài khóa giúp Việt Nam từng bước thoát khỏi tác động của khủng hoảng, bình ổn kinh tế và duy trì tăng trưởng. Tuy khủng hoảng đã qua nhưng thách thức vẫn còn, bất ổn kinh tế vĩ mô vẫn luôn là vấn mối lo ngại cho các nhà hoạch định chính sách. Thứ nhất là tình trạng nhập siêu thâm hụt tài khoản vãng lai qua nhiều năm. Thứ hai, tỷ giá hối đoái không ổn định, xuất hiện tình trạng hai tỷ giá. Thứ ba, là lạm phát kéo dài trở thành mối đe dọa cho các mục tiêu phát triển kinh tế của Việt Nam. Giải quyết ba vấn đề trên, chính sách tiền tệ luôn giữ một vai trò quan trọng.
Từ khi Việt Nam bắt đầu hội nhập kinh tế quốc tế, các học thuyết kinh tế thị trường ngày càng phát huy hiệu quả. Các công cụ của chính sách tiền tệ đã hỗ trợ đắc lực cho các nhà điều hành kinh tế. Mà trong đó, công cụ tỷ giá một trong các yếu tố then chốt góp phần thắng lợi cho hoạt động thương mại của Việt Nam và nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế. Nhận thấy được một số khó khăn trong chính sách điều hành tỷ giá của Chính phủ trong thời gian qua, tác giả đã xây dựng mô hình dự báo tỷ giá cả trong ngắn hạn và dài hạn từ đó mạnh dạn đóng góp một số khuyến nghị nhằm hoàn thiện cơ chế điều hành tỷ giá của Việt Nam hiện nay; với mong muốn đưa tỷ giá trở thành công cụ hỗ trợ họat động kinh tế đối ngoại, ổn định giá trị VND góp phần tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng như hiện nay.
2. TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
Bài nghiên cứu “Xây dựng mô hình dự báo tỷ giá và khuyến nghị hoàn thiện cơ chế quản lý tỷ giá trên thị trường ngoại hối Việt Nam– góc nhìn từ bộ ba bất khả thi” đã tóm tắt một số lý thuyết và kết quả của một số công trình nghiên cứu trước đây như: các
viii
học thuyết về vấn đề lựa chọn cơ chế tỷ giá cho từng quốc gia, lý thuyết bộ ba bất khả thi, lý thuyết bù trừ lợi ích thiệt hại của các cơ chế tỷ giá, cùng với việc theo dõi và phân tích cơ chế tỷ giá của Việt Nam qua từng giai đoạn và từng thời kỳ hội nhập để từ đó xây dựng mô hình dự báo tỷ giá cho Việt Nam và đóng góp những khuyến nghị nhằm hoàn thiện cơ chế điều hành tỷ giá của Chính phủ cho mục tiêu phát triển kinh tế.
3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU VÀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Vai trò của chính sách tỷ giá trong công tác điều hành kinh tế vĩ mô như thế nào? Ảnh hưởng qua lại của của tỷ giá đến các biến vĩ mô khác ra sao?
Cơ chế tỷ giá nào là phù hợp trong điều kiện của từng quốc gia? Và cơ chế tỷ giá hối đoái nào sẽ phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế Việt Nam?
Mô hình dự báo nào là phù hợp với điều kiện của Việt Nam hiện nay?
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp hệ thống hóa, mô tả, phân tích các yếu tố liên quan đến từng chính sách trong mối quan hệ biện chứng với các nhân tố kinh tế thế giới và cơ sở hạ tầng và quan điểm điều hảnh của chính phủ trên cơ sở các kinh nghiệm và lý luận cơ bản về vấn đề chính sách điều hành tỷ giá đã được trình bày và công bố trong các công trình liên quan đến đề tài và các văn bản chính thức của chính phủ.
Phương pháp phân tích, xử lý số liệu, dữ liệu thứ cấp được công bố từ các cơ quan thống kê, cơ quan quản lý, các tổ chức chuyên môn, các tổ chức quốc tế uy tín để dẫn chứng cho các luận điểm trong chuyên đề.
Về mặt định tính: bằng phương pháp quan sát biến cố xảy ra trong lịch sử, chuyên đề phân tích những ưu nhược điểm về mặt chính sách điều hành tỷ giá của một số quốc gia, làm rõ những nét tích cực và tiêu cực trong sự phát triển thị trường ngoại hối trong nước.
Về mặt định lượng:
Thứ nhất, để tiến hành định lượng các nhân tố tác động đến tỷ giá, và ảnh hưởng của tỷ giá đến các biến vĩ mô, chuyên đề sử dụng các số liệu công bố trong khoảng 20 năm của quỹ tiền tệ thế giới (IMF), tổng ngân hàng phát triển Châu Á, Tổng cục thống kê Việt Nam.
ix
Thứ hai, lựa chọn nhiều mô hình để phù hợp cho từng mục tiêu dự báo tỷ giá như nhóm đã sử dụng mô hình ARIMA để dự báo tỷ giá trong dài hạn vì tính đặc trưng phương sai thay đổi của mô hình ARIMA, và sử dụng mô hình ARCH và GARCH để dự báo tỷ giá trong ngắn hạn nhằm khắc phục một số nhược điểm trong mô hình ARIMA, vì trong ngắn hạn phương sai có xu hướng biến động mạnh, cũng như tận dụng được các ưu điểm của mô hình ARCH mở rộng TGARCH hay mô hình hiệu chỉnh sai số vecto (VECM) trong dự báo mà trong bài nghiên cứu tác giả đã chỉ rõ.
5. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:
Phần 1: Tổng quan về chế độ tỷ giá hối đoái.
Phần 2: Các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ giá, tác động của tỷ giá đến các biến vĩ mô- Góc nhìn từ bộ ba bất khả thi.
Phần 3: Kinh nghiệm điều hành chính sách tỷ giá ở một số quốc gia. Từ lịch sử tiến trình phát triển thị trường ngoại hối ở Việt Nam đến xây dựng mô hình dự báo tỷ giá.
Phần 4: Một số khuyến nghị cho chính sách điều hành kinh tế vĩ mô Việt Nam- Góc nhìn từ chính sách tỷ giá.
6. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
Về mặt khoa học: chuyên đề làm sáng tỏ một số lý luận cơ bản của một số công trình nghiên cứu trước đây, nêu lại một số khái niệm, phân loại các công cụ điều hành tỷ giá của chính phủ, phân tích các nhân tố tác động đến tỷ giá, nghiên cứu vai trò của tỷ giá trong nền kinh tế.
Về mặt thực tiễn: chuyên đề phân tích thực trạng của chính sách điều hành tỷ giá của Việt Nam và giải thích các hiện tượng kinh tế vĩ mô đã và đang tác động đến chính sách của Chính phủ. Để tài nêu lên được những mặt tích cực và hạn chế của từng chính sách điều hành tỷ giá của Việt Nam qua từng giai đoạn phát triển và từng thời kỳ hội nhập. Từ những lý thuyết và thực tiễn của Việt Nam, tác giả xây dựng mô hình dự báo và đề xuất một số khuyến nghị nhằm hoàn thiện hơn cơ chế điều hành tỷ giá nói riêng và chính sách tiền tệ nói chung theo định hướng đổi mới cho mục tiêu phát triển kinh tế 5 năm mà Đại hội Đảng khóa XI đề ra đầu năm 2011