Thạc Sĩ Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan dạng MCQ về phần kiến thức chương I, II, III, IV -

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC SINH HỌC

Luận văn dài 109 trang có file WORD

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đất nước ta đang trên đường đổi mới toàn diện với xu hướng hội nhập quốc tế, do đó, yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao là vấn đề rất cần thiết [30]. Để đáp ứng nhu cầu xã hội đó, Đảng và Nhà nước chủ trương đổi mới giáo dục mà trước hết là đổi mới về mục tiêu giáo dục. Điều đó được cụ thể hóa trong điều 2, mục 1, chương I của Luật Giáo dục: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp .” [43]. Sự thay đổi mục tiêu của giáo dục - đào tạo chi phối tất cả các yếu tố cấu thành quá trình dạy học, trong đó, sự thay đổi và lựa chọn phương thức kiểm tra đánh giá (KTĐG) có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Phương thức KTĐG thành quả học tập của người học quyết định đến tinh thần, thái độ học tập; đến việc khơi dậy và thúc đẩy tiềm năng trí tuệ, tính độc lập sáng tạo và năng lực tư duy khoa học, năng lực thực hành của người học. KTĐG là khâu cuối cùng và không thể thiếu được trong quá trình dạy học, nó phải được coi là một khâu thực hành quan trọng nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. Bởi KTĐG là khâu xác định chất lượng sản phẩm giáo dục và thúc đẩy sự tiến bộ của chất lượng sản phẩm, đồng thời nó cũng chính là điểm xuất phát tạo nên những mối liên hệ ngược giúp điều chỉnh hợp lí quá trình dạy học nhằm đạt kết quả cao. Để có chất lượng giáo dục thực sự cần phải có một hệ thống các công cụ KTĐG được xây dựng một cách khoa học. Căn cứ vào thực tiễn giáo dục Việt Nam, theo chúng tôi, sử dụng TNKQ làm công cụ để KTĐG thành quả học tập của HS sẽ góp phần nâng cao được chất lượng giáo dục, hạn chế tối đa tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục.

Trong chương trình Sinh học THCS hiện hành (từ năm học 2005 - 2006) kiến thức cơ sở Di truyền học được đưa vào giảng dạy một cách khá đầy đủ ở lớp 9. Kiến thức cơ sở Di truyền học là kiến thức nền tảng để phát triển năng lực nhận thức kiến thức bộ môn Sinh học. Chất lượng dạy học được phản ánh qua kết quả KTĐG mà kết quả KTĐG phụ thuộc vào chất lượng của công cụ dùng KTĐG.

Thực tế hiện nay, qua điều tra, nghiên cứu cho thấy việc sử dụng phương pháp KTĐG bằng trắc nghiệm khách quan (TNKQ) ở các trường THCS còn nhiều hạn chế. Một trong những nguyên nhân đó chính là ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm (TN) đạt tiêu chuẩn còn thiếu và kỹ thuật xây dựng câu hỏi TN của các giáo viên (GV) chưa được trang bị đầy đủ. TNKQ thường được các GV sử dụng trong KTĐG chủ yếu là dạng Đúng - Sai và Điền khuyết.

Việc sử dụng TNKQ trong dạy học đã được nhiều nước trên thế giới áp dụng từ nhiều năm nay, đặc biệt là trong các kỳ thi quốc tế. TNKQ có tác dụng rất lớn trong việc kích thích, cổ vũ tinh thần tự học, tự nghiên cứu, sáng tạo cho người học trong việc lĩnh hội tri thức mới, đặc biệt đem lại hiệu quả cao trong KTĐG. Trong các loại TNKQ, dạng câu hỏi nhiều lựa chọn MCQ (Multiple Choice Question) là dạng có ưu thế nhất [27]. Sử dụng MCQ trong KTĐG không chỉ phản ánh được chất lượng dạy và học mà còn giúp GV điều chỉnh phương pháp dạy học hợp lí và rèn luyện cho HS các thao tác tư duy, đặc biệt là các thao tác phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, trừu tượng hoá, vận dụng các kiến thức vào thực tiễn đời sống sản xuất [42]. Tuy nhiên, cho đến nay, ở nước ta, việc xây dựng ngân hàng MCQ chuẩn dùng trong dạy học còn hạn chế, vấn đề xây dựng MCQ trong chương trình sách giáo khoa đổi mới chưa được nghiên cứu nhiều, đặc biệt phần kiến thức “Di truyền và Biến dị” Sinh học 9 THCS, là một trong những phần kiến thức quan trọng trong hệ thống kiến thức Di truyền học.

Với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy học phần kiến thức cơ sở Di truyền học ở trường THCS, chúng tôi chọn hướng nghiên cứu: “Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan dạng MCQ (Multiple Choice Question) về phần kiến thức chương I, II, III, IV - phần Di truyền và Biến dị, Sinh học 9 THCS nhằm nâng cao chất lượng dạy học ”

2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng bộ câu hỏi TNKQ dạng MCQ về phần kiến thức chương I, II, III, IV- phần Di truyền và Biến dị, Sinh học 9 THCS đủ tiêu chuẩn cho việc kiểm tra, đánh giá thành quả học tập và sử dụng vào các mục đích khác nhau trong quá trình dạy học.


TÀI LIỆU THAM KHẢO


1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2005), Chương trình đào tạo giáo viên THCS trình độ Cao đẳng sư phạm, môn Sinh học, Hà Nội.
2. Bộ giáo dục và đào tạo (2002), Chương trình đào tạo giáo viên THCS các môn Vật lý, Hoá học, Sinh học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
3. Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành (2000), Lý luận dạy học Sinh học- Phần đại cương, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
4. Benzamin S. Bloom (1956), Nguyên tắc phân loại mục tiêu giáo dục, Nxb Giáo dục, Hà Nội 1995 ( Đoàn Văn Điều dịch).
5. Nguyễn Hữu Châu (1998), Sự phân loại các mục tiêu giáo dục và đánh giá chất lượng giáo dục, Tạp chí nghiên cứu giáo dục, trang 3-7.
6. Hoàng Chúng (1978), Thống kê trong nghiên cứu khoa học giáo dục, Nxb giáo dục, Hà Nội.
7. Nguyễn Minh Công, Vũ Đức Lưu, Lê Đình Trung (1997), Bài tập di truyền, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
8. Lê Công Dưỡng (1994), Khả năng ứng dụng kỹ thuật test ở nước ta, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp, tr.12.
9. Ngô Doãn Đãi (5/2003), Độ giá trị và độ tin cậy của bài thi, Kỷ yếu hội thảo nâng cao chất lượng đào tạo, Hội thảo toàn quốc lần thứ IV, Ban liên lạc các trường ĐH và CĐ Việt Nam, trường Đại học SP Hà Nội, tr. 158-159.
10. Vũ Cao Đàm (1999), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Nxb Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, tr.93.
11. Nguyễn Thị Kim Giang (1997), Bước đầu xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm về nội dung kiến thức vật chất di truyền trong chương trình DTH đại cương ở ĐHSP, Luận văn thạc sĩ khoa học Sinh học, ĐHSP Hà Nội.
12. Griffin Patrick, Izard John (1994), Những cơ sở của kỹ thuật trắc nghiệm, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Vụ Đại học, Hà Nội.
13. Trần Hồng Hải (1998), Câu hỏi trắc nghiệm về di truyền và tiến hoá, Sách tham khảo dùng cho học sinh các trường THPT, Nxb giáo dục, Hà Nội.
14. Lê Văn Hảo (2002), Trắc nghiệm khách quan, một số vấn đề được nghiên cứu thêm, Tạp chí giáo dục (20) tr.26.
15. Ngô Như Hoà (1982), Thống kê trong nghiên cứu Y học, Nxb Y học, Hà Nội (2 tập).
16. Nguyễn Phụng Hoàng, Võ Ngọc Lan (1996), Phương pháp trắc nghiệm trong kiểm tra đánh giá thành quả học tập, Nxb giáo dục, Hà Nội.
17. Nguyễn Phụng Hoàng (1996), Về cải tiến Phương pháp tuyển sinh, Tạp chí nghiên cứu giáo dục (4), tr.21-23.
18. Trần Bá Hoành (1996), Kỹ thuật dạy học Sinh học, Nxb giáo dục, Hà Nội.
19. Trần Bá Hoành, Phát triển trí sáng tạo của học sinh và vai trò của giáo viên, Tạp chí nghiên cứu giáo dục (331), tr.8-9.
20. Trần Bá Hoành (1996), Phát triển các phương pháp dạy học tích cực trong bộ môn Sinh học, Sách bồi dưỡng thường xuyên chu kỳ 1997-2000. Nxb giáo dục, Hà Nội.
21. Trần Bá Hoành (2002), Những đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực, Tạp chí Giáo dục (32), tr.26-28.
22. Trần Bá Hoành, Bùi Phương Nga, Trần Hồng Tâm, Trịnh Thị Bích Ngọc (2003), áp dụng dạy và học tích cực trong môn Sinh học, Nxb ĐHSP Hà Nội.
23. Phạm Thành Hổ (2000), Di truyền học, Nxb giáo dục, Hà Nội.
24. Phùng Văn Hướng (1964), Phương pháp học và thi trắc nghiệm Vạn vật lớp 12, Trung tâm học liệu, Nha khảo thí , Sài Gòn.
25. Trần Kiều (chủ biên), (1998), Đổi mới phương pháp giảng dạy ở bậc THCS, Viện khoa học, Giáo dục, Hà Nội.
26. Nguyễn Kỳ Loan (2000), Bước đầu xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm về nội dung kiến thức phần các quy luật di truyền trong chương trình Di truyền học đại cương ở ĐHSP, Luận văn thạc sĩ khoa HS học, ĐHSP Hà Nội.
27. Vũ Đình Luận (2005), Xây dựng và sử dụng câu hỏi trắc nghiệm khách quan MCQ để nâng cao chất lượng dạy học môn Di truyền ở trường CĐSP, Luận án Tiến sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP Hà Nội.
28. Vũ Đức Lưu (1998), Tuyển chọn, phân loại bài tập hay và khó, Nxb giáo dục, Hà Nội.
29. Lê Đình Lương, Phan Cự Nhân (1997), Cơ sở di truyền học, Nxb giáo dục, Hà Nội.
30. Đỗ Mười (1996), Phát triển mạnh giáo dục đào tạo phục vụ đắc lực cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Tạp chí nghiên cứu giáo dục (2).
31. Nguyễn Thanh Mỹ (2000), Xây dựng hệ thống câu hỏi dạng MCQ về phần Sinh học 10 THPT , Luận văn Thạc sỹ giáo dục, ĐH Vinh
32. Lê Đức Ngọc (2003), Bài giảng đo lường và đánh giá thành quả học tập, Đại học Quốc gia Hà Nội.
33. Lê Quang Nghĩa (1963) Trắc nghiệm vạn vật lớp 12, Trung tâm học liệu, Nha khảo thí, Sài Gòn.
34. Nguyễn Viết Nhân (1997), Trắc nghiệm Sinh học luyện thi đại học, Nxb Đà Nẵng.
35. Phan Cự Nhân, Nguyễn Minh Công, Đặng Hữu Lanh (1999), Di truyền học đại cương, Nxb giáo dục, Hà Nội (2 tập).
36. Phan Cự Nhân, Đặng Hữu Lanh, Lê Văn Trực (1987), Di truyền học, Nxb giáo dục, Hà Nội (2 tập).
37. Hoàng Phê (CB) (2001), Từ điển Tiếng việt, Nxb Đà Nẵng.
38. Trần Thị Tuyết Oanh (2000), Xây dựng và sử dụng câu hỏi trắc nghiệm khách quan và tự luận ngắn trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Giáo dục học, Luận án Tiến sĩ Giáo dục, ĐHSP Hà Nội.
39. Hoàng Vĩnh Phú (2002), Xây dựng hệ thống câu hỏi TNKQ dạng MCQ về phần DTH, sinh học 11 THPT, Luận văn Thạc sỹ giáo dục, ĐH Vinh.
40. Trần Khánh Phương (chủ biên) (2005), Thiết kế bài giảng Sinh học 9. Nxb giáo dục, Hà Nội,.
41. Phan Thu Phương (2005), Câu hỏi và bài tập trắc nghiệm Sinh học 9, Nxb ĐHSP.
42. Hoàng Thị Phương (2006), Sử dụng Trắc nghiệm khách quan MCQ để dạy học bài mới chương Biến dị trong chương trình Di truyền học - Cao đẳng sư phạm, Luận văn Thạc sỹ giáo dục, ĐH Vinh.
43. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Luật Giáo dục, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
44. Dương Đức Sáu (2007), Thi trắc nghiệm - một biện pháp thực hiện “2 không” trong giáo dục, Tạp chí giáo dục (167), tr. 38.
45. Nguyễn Viết Sự (2003), Một số vấn đề về đo lường và trắc nghiệm trong giáo dục nghề nghiệp, Tạp chí giáo dục (61), tr. 16.
46. Nguyễn Đức Thành (chủ biên), Nguyễn Văn Duệ, Dương Tiến Sĩ (2002), Dạy học Sinh học ở trường THPT, Tập 1, Nxb giáo dục, Hà Nội.
47. Nguyễn Đức Thành( chủ biên), Nguyễn Văn Duệ (2002), Dạy học Sinh học ở trường THPT, Tập 1, Nxb giáo dục, Hà Nội.
48. Nguyễn Bá Thuỷ (2002), Dạy bài ôn tập chương bằng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan, Tạp chí giáo dục (20), tr. 27.
49. Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Kỳ, Vũ Văn Tảo, Bùi Tường (1998), Quá trình dạy tự học, Dạy HS học ở trường THPT, Tập 1, Nxb giáo dục, Hà Nội.
50. Dương Thiệu Tống (1995), Trắc nghiệm đo lường thành quả học tập, Bộ Giáo dục và Đào tạo, ĐHTH, Tp.Hồ Chí Minh.
51. Lê Đình Trung (1996), 100 câu hỏi chọn lọc và trả lời về di truyền và biến dị, Nxb giáo dục, Hà Nội.
52. Lê Đình Trung (1998), Nghiên cứu quy trình và những kết quả bước đầu xây dựng câu hỏi dạng MCQ về một số nội dung kiến thức Sinh học ở ĐHSP, Thông báo khoa học số 6 -1998, trường ĐHSP-ĐHQG Hà Nội, tr. 51-57.
53. Lê Đình Trung, Nguyễn Thị Kim Giang (1998), Xây dựng câu hỏi dạng MCQ về một số nội dung vật chất di truyền và biến đổi vật chất di truyền trong chương trình Di truyền học ở ĐHSP, Thông báo khoa học số 6-1998, trường ĐHSP-ĐHQG Hà Nội, tr. 58- 65.
54. Lê Đình Trung (1999), Các dạng bài tập chọn lọc về di truyền và biến dị, Nxb giáo dục, Hà Nội.
55. Lê Đình Trung (Chủ biên), Đặng Hữu Lanh (2000), Di truyền học, Nxb giáo dục, Hà Nội.
56. Lê Đình Trung, Trịnh Nguyên Giao (2002), Tuyển tập Sinh học 1000 câu hỏi và bài tập, Nxb ĐHQG, Hà Nội.
57. Nguyễn Quang Vinh (Tổng chủ biên), Vũ Đức Lưu (Chủ biên), Nguyễn
Minh Công, Mai Sỹ Tuấn (2005), Sách giáo viên Sinh học 9, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
58. Nguyễn Quang Vinh (2000), Dạy học Sinh học ở trường THCS , Tập II, Nxb giáo dục, Hà Nội.
59. Nguyễn Quang Vinh (Tổng chủ biên), Vũ Đức Lưu (Chủ biên), Nguyễn
Minh Công, Mai Sỹ Tuấn (2005), Sinh học 9, Nxb Giáo dục, Hà Nội.