Thạc Sĩ Xây dựng đạo đức của thanh niên Việt Nam trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đạo đức là một bộ phận của kiến trúc thượng tầng, của ý thức xã hội,
một mặt bị quy định bởi cở sở hạ tầng, tồn tại xã hội; mặt khác nó cũng có
tính độc lập tương đối và tác động trở lại đối với cơ sở hạ tầng, tồn tại xã hội.
Khi cơ sở hạ tầng thay đổi, nền tảng kinh tế thay đổi, đạo đức xã hội cũng
phải thay đổi theo cho phù hợp và tác động tích cực thúc đẩy phát triển kinh
tế. Kinh tế thị trường với những đặc trưng riêng của nó đã tác động mạnh mẽ
đến đạo đức xã hội và ngược lại, để phát triển nền kinh tế thị trường rất cần
xây dựng củng cố, phát triển những chuẩn mực đạo đức truyền thống trên cơ
sở mới và bổ sung những chuẩn mực đạo đức phù hợp.
Trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang
nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, hoạt động theo cơ chế thị trường, có
sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, cùng
với những nỗ lực đầu tư huy động vốn, tri thức, một yếu tố không kém phần
quan trọng thúc đẩy kinh tế phát triển là vấn đề đạo đức. Đặc biệt là vấn đề
xây dựng đạo đức của thanh niên, bởi vì, thanh niên là lực lượng xã hội to
lớn, nguồn lực mạnh mẽ thúc đẩy sự phát triển của xã hội, là người chủ của
đất nước quyết định sự thành bại của công cuộc phát triển kinh tế đất nước
hiện tại và tương lai. Nghị quyết 25-NQ/TW, Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp
hành Trung ương (khóa X), về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa” đã
khẳng định: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, là chủ nhân của đất
nước, tương lai của dân tộc, lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã
hội. Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát
huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển thanh niên vừa là
mục tiêu, vừa là động lực đảm bảo cho sự ổn định và phát triển vững bền của
đất nước” [27,41]. Với tầm quan trọng đó, thanh niên cần được quan tâm
chăm lo, bồi dưỡng, giáo dục thành lớp người “vừa hồng, vừa chuyên” theo tư
tưởng Hồ Chí Minh.
Hơn nữa, so với thế hệ trung niên và thiếu niên nhi đồng, thanh niên
Việt Nam hiện nay là lớp người chịu tác động mạnh mẽ nhất từ điều kiện kinh
tế thị trường. Bởi vì, họ là những người sinh ra và lớn lên trong thời kỳ ở Việt
Nam bắt đầu xây dựng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đồng
thời, hoạt động học tập, làm việc, sinh hoạt của thanh niên tiếp xúc trực tiếp
với điều kiện kinh tế thị trường hơn thiếu niên nhi đồng. Đặc điểm tâm sinh lý
lứa tuổi và những biểu hiện có tính chất đặc thù trong đạo đức của thanh niên
cũng làm cho việc hình thành đạo đức của họ chịu sự tác động của kinh tế thị
trường nhiều hơn so với các thế hệ khác.
Thực tế ở Việt Nam hiện nay, tình trạng suy thoái đạo đức diễn ra ngày
càng gây gắt hơn, nhất là đối với thanh niên. Nghị quyết 25-NQ/TW, Hội
nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương (khóa X) đã đánh giá: “một bộ
phận thanh niên sống thiếu lý tưởng, giảm sút niềm tin, ít quan tâm đến tình
hình đất nước, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, sống thực dụng, xa rời truyền
thống văn hóa của dân tộc tình trạng tội phạm và tệ nạn xã hội trong thanh
niên đang gia tăng và diễn biến ngày càng phức tạp.” [27,21]. Các hành vi
lệch chuẩn, đặc biệt là những hành vi vi phạm pháp luật của thanh niên có xu
hướng ngày càng gia tăng. Một số hành vi vi phạm pháp luật của thanh niên
được đề cập tới như: vi phạm luật giao thông, đua xe trái phép, bạo lực trong
nhà trường, thiếu tôn sư trọng đạo, cùng với một số hành vi lệch chuẩn về đạo
đức khác là: sống hưởng thụ, coi nặng giá trị vật chất, đồng tiền, trụy lạc sa