Thạc Sĩ Xây dựng các khu kinh tế mở và đặc khu kinh tế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

2
MỤC LỤC
Trang
Mục lục 2
Các chữ cái viết tắt 5
Danh mục các bảng 6
Mở đầu 7
Chương I: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KHU KINH TẾ TỰ DO 13
I. KHUNG KHÁI NIỆM “KHU KINH TẾ TỰ DO” (FEZ) 13
I.1. Quan niệm cũ về khu kinh tế tự do (FEZ) 13
I.2. Quan niệm mới về thế hệ FEZ mới 16
II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA MÔ HÌNH FEZ 18
II.1. Tình hiệu quả kinh tế theo quy mô (Economies of Scale): Nền tảng của dòng lý
thuyết về FEZ 18
II.2. Lý thuyết Thương mại Mới (NTT): Bổ sung thuyết phục cho cơ sở lý luận về
mô hình FEZ 22
II.3. Lý thuyết Địa lý Kinh tế Mới (NEG): Hình thành không gian tập trung kinh tế
là điều kiện cần thiết để tạo dựng và phát huy hiệu quả kinh tế tăng dần theo quy mô
24
III. VAI TRÒ CỦA CÁC FEZ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN VÀ HỘI NHẬP
QUỐC TẾ CỦA CÁC QUỐC GIA 30
III.1. Mô hình FEZ giúp tạo lợi thế cạnh tranh quốc gia 32
III.2. Các FEZ tạo ra “cực tăng trưởng” mới 33
III.3. Các FEZ/SEZ giúp định vị nền kinh tế quốc dân trong chuỗi giá trị toàn cầu 34
III.4. Các FEZ/SEZ là cửa ngõ hấp thu, sản sinh doanh nghiệp, tri thức và công nghệ
toàn cầu 39
III.5. Các FEZ/SEZ là công cụ đổi mới thể chế phát triển và tạo ra “đột phá phát
triển”: Vai trò của các thành phố trong mối quan hệ giữa đo thị hoá và tăng trưởng
kinh tế

42
III.6. Mô hình FEZ/SEZ là môi trường thể nghiệm thể chế quản trị nhà nước hiện đại
45
III.7. Phát triển FEZ/SEZ là hình thành “một nền kinh tế phát triển hiện đại” bên
trong nền kinh tế quốc dân
45
IV. NHỮNG YẾU TỐ QUYẾT ĐỊNH SỰ THÀNH BẠI CỦA MÔ HÌNH FEZ
45 3
IV.1. Đúc rút từ những thông lệ tốt trên thế giới
46
IV.2. Thể chế quản trị FEZ: Động lực chính dẫn tới thành công của một FEZ
48
V. MỘT SỐ GỢI Ý CHO VIỆC ÁP DỤNG MÔ HÌNH FEZ VÀO VIỆT NAM
50
Chương II: CÁC KHU KINH TẾ TỰ DO THẾ GIỚI 54
I. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC KHU KINH TẾ TỰ DO THẾ GIỚI 54
I. 1. Quá trình phát triển 54
I. 2. Các loại hình khu kinh tế tự do 64
II. NHỮNG ĐẶC TRƯNG CHỦ YẾU CỦA CÁC KHU KINH TẾ TỰ DO 66
II. 1. Khuyến khích thuế của khu kinh tế tự do 66
II. 2. Về chính sách đất đai và cổ phần 68
II. 3. Việc lưu thông tiền tệ của khu kinh tế tự do 72
II. 4. Chính sách tiêu thụ tại chỗ sản phẩm của các doanh nghiệp thuộc khu kinh tế
tự do và vấn đề nội địa hoá. 73
II. 5. Vệ hệ thống nghiệp vụ bảo hộ thuế linh hoạt của các khu kinh tế tự do 79
II. 6. Về vấn đề giá thành xã hội đối với ô nhiễm môi trường khu kinh tế tự do 85
Chương III: VẤN ĐỀ XÂY DỰNG CÁC LOẠI HÌNH KHU KINH TẾ TỰ
DO Ở VIỆT NAM
88
I. KHU KINH TẾ: QUAN NIỆM VÀ SỰ HÌNH THÀNH CÁC KHU KINH
TẾ Ở VIỆT NAM
88
II. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÀNH VÀ TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC
KHU KINH TẾ Ở VIỆT NAM
95
II.1. Đặc điểm hình thành 95
II. 2. Tình hình hoạt động của các khu kinh tế ở Việt Nam và một số nhận xét 103
III. NHỮNG TIÊU CHÍ VÀ VIỆC XÂY DỰNG CÁC KHU KINH TẾ TỰ DO Ở
VIỆT NAM
106
IV. NHỮNG LOẠI HÌNH KHU KINH TẾ TỰ DO Ở VIỆT NAM 108
V.VẤN ĐỀ XÂY DỰNG CÁC ĐẶC KHU KINH TẾ Ở VIỆT NAM 112
V. 1. Việc xây dựng thể chế 112
V. 2. Vấn đề lựa chọn địa điểm 120
V. 3. Vấn đề vận động đầu tư 121
Chương IV: THỂ CHẾ KINH TẾ CỦA CÁC LOẠI HÌNH KHU KINH TẾ TỰ
DO Ở VIỆT NAM
123
I. NHỮNG QUAN ĐIỂM CHUNG CỦA VIỆC XÂY DỰNG THỂ CHẾ KINH TẾ
CHO CÁC LOẠI HÌNH KHU KINH TẾ TỰ DO
122 4
I. 1. Thể chế kinh tế của các khu kinh tế tự do phải là đặc thù khác biệt với thể ché kinh tế
áp dụng chung cho cả nước
122
I. 2. Tại sao cần có tính thị trường tự do hơn? 122
I. 3. Tính quốc tế cao hơn 123
I. 4. Tính hiện đại hơn 123
I. 5. Những khu khu kinh tế tự do cần có những ưu đãi cao hơn không? 124
I. 6. Những khu khu kinh tế tự do của Việt Nam có thể có những đặc điểm riêng không? 124
II. NHỮNG THỂ CHẾ VỀ TIỀN TỆ VÀ NGÂN HÀNG 125
III. NHỮNG THỂ CHẾ VÈ THUẾ VÀ PHÍ 127
IV. VỀ THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH 132
V. THỂ CHẾ VỀ THỊ TRƯỜNG HÀNG HOÁ VÀ DỊCH VỤ 134
VI. NHỮNG THỂ CHẾ VỀ BẤT ĐỘNG SẢN 135
VII. NHỮNG THỂ CHẾ VỀ XUẤT NHẬP CẢNH, CƯ TRÚ VÀ HẢI QUAN 138
VIII. NHỮNG THỂ CHẾ ĐỐI VỚI CÁC CÔNG TY NƯỚC NGOÀI 139
IX. THỂ CHẾ KINH TẾ CHO CÁC LOẠI HÌNH KHU KINH TẾ TỰ DO Ở
VIỆT NAM
142
X. THỬ NGHIỆM CÁC THỂ CHẾ KINH TẾ MỚI 145
Chương V: VẤN ĐỀ LỰA CHỌN ĐỊA ĐIỂM CHO CÁC LOẠI HÌNH KHU
KINH TẾ TỰ DO VÀ CÁC TUYẾN PHÁT TRIỂN Ở VIỆT NAM
150
I. VẤN ĐỀ LỰA CHỌN ĐỊA ĐIỂM 148
I. 1. Những tiêu chí cho việc lựa chọn địa điểm 148
I. 2. Hệ thống cảng biển Việt Nam 151
I. 3. Đánh giá về địa chấn, nguồn nước, khí hậu 152
I. 4. Những địa điểm có thể lựa chọn làm các đặc khu kinh tế tổng hợp 154
I. 5. Những địa điểm có thể lựa chọn làm các đặc khu kinh tế chuyên ngành 155
I. 6. Việc xác định các tỉnh và thành phố mở cửa 155
II. XÁC ĐỊNH CÁC TUYẾN PHÁT TRIỂN GẮN VỚI CÁC KHU KINH TẾ
TỰ DO
156
II. 1. Những đặc trưng của các tuyến phát triển 157
II. 2. Các tuyến phát triển 160
Chương VI: NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VẬN ĐỘNG ĐẦU TƯ 178
I. VẬN ĐỘNG ĐẦU TƯ THEO NƯỚC VÀ KHU VỰC 178
II. ĐỊNH HƯỚNG VẬN ĐỘNG ĐẦU TƯ THEO NGÀNH, LĨNH VỰC 184
Kết luận: 187
Tài liệu tham khảo 188
Phần Phụ lục 191
5
CÁC CHỮ VIẾT TẮT



FEZ Khu kinh tế tự do
UN-ESCVH UB Kinh tế xã hội vùng Tây Á Liên Hợp quốc
SEZ Đặc khu kinh tế
FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài
UNC Công ty đa quốc gia
NDT Đồng Nhân dân tệ
WTO Tổ chức thương mại thế giới
ASEAN Hiệp hội các nước Đông Nam Á
TW Trung ương
BCHTƯ Ban chấp hành Trung ương
USD Đô la Mỹ

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng I.1 Những bước tiến trong nghiên cứu lý thuyết về tầm quan trọng
của hiệu quả kinh tế nhờ quy mô
25
Bảng I.2 Các mối quan hệ dựa trên giả thiết giữa trường hợp tập trung kinh
tế nội ngành và liên ngành với tăng trưởng kinh tế
40
Bảng III.1 Số lượng văn bản pháp quy về các khu chế xuất, khu công
nghiệp, khu kinh tế cửa khấu và khu kinh tế
89
Bảng III.2 Số lượng các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu kinh tế cửa
khẩu và khu kinh tế (2008)
90
Bảng III.3 Các khu kinh tế ở Việt Nam 95
Bảng III.4 Tóm tắt một số chính sách ưu đãi ở 3 khu: Phú Quốc, Dung Quất
và Chu Lai
100