Báo Cáo Xây dựng các biện pháp hướng dẫn học sinh tự ôn tập phần lịch sử thế giới hiện đại (chương trình lớp

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay ngành giáo dục đang chủ trương đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo hướng người học là chủ động chiếm lĩnh tri thức, người dạy là người thiết kế và tổ chức các hoạt động để thông qua các hoạt động đó người học lĩnh hội tri thức. Dạy học Lịch sử cũng không nằm ngoài xu hướng chung đó.
Thực trạng của việc dạy và học Lịch sử hiện nay là mối quan tâm của toàn xã hội. Nhiều học sinh ở phổ thông hiện nay không thích học và thậm chí là sợ học môn Lịch sử. Có nhiều học sinh khác còn quan niệm Lịch sử là môn phụ và học Lịch sử chỉ là học thuộc lòng, “học vẹt” Nhìn chung học sinh chưa có được một phương pháp học tập môn Lịch sử một cách có hiệu quả. Một trong những nguyên nhân là do cách dạy của giáo viên. Các phương pháp DH, hình thức tổ chức hoạt động học tập trên lớp trong các giờ học Lịch sử còn nhàm chán, chưa thu hút được học sinh. Giáo viên chỉ là người truyền thụ kiến thức cho người học mà chưa hướng đến việc xây dựng cho học sinh phương pháp học hiệu quả. Giáo viên chưa hướng dẫn cho học sinh tìm “chìa khóa” để mở được kho tri thức Lịch sử.
Muốn hoạt động học diễn ra đạt kết quả cao thì học sinh phải biết cách học, nghĩa là phải có phương pháp tiếp thu và ghi nhớ những kiến thức. Jean Marc Dénommé và Madeleine Roy trong cuốn sách “Tiến tới một phương pháp sư phạm tương tác” đã khẳng định rằng: “Quan trọng là cách học. Muốn học được thì phải học cách học” [5, 38].
Từ thực trạng của việc dạy và học môn Lịch sử như trên dẫn đến một yêu cầu của đổi mới PPDH là cần hướng dẫn học sinh phương pháp học Lịch sử có hiệu quả. Trong đó, việc giáo viên hướng dẫn học sinh biết cách ôn tập để ghi nhớ, vận dụng kiến thức môn học có ý nghĩa hết sức quan trọng. Qua đó học sinh có thái độ học tập môn Lịch sử một cách đúng đắn.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi đã lựa chọn vấn đề nghiên cứu: “Xây dựng các biện pháp hướng dẫn học sinh tự ôn tập phần Lịch sử thế giới hiện đại (chương trình lớp 11)” làm đề tài nghiên cứu khoa học nhằm đề xuất một số biện pháp hướng dẫn học sinh biết cách tự ôn tập kiến thức hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông (THPT).

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Nghiên cứu lý thuyết về ôn tập và vận dụng vào đề xuất, xây dựng một số biện pháp hướng dẫn học sinh tự ôn tập đạt hiệu quả cao trong việc học tập môn Lịch sử nói chung, học phần Lịch sử thế giới hiện đại của Lịch sử lớp 11 nói riêng.
3. Đối tượng nghiên cứu các biện pháp hướng dẫn học sinh tự ôn tập kiến thức phần Lịch sử thế
giới hiện đại của Lịch sử lớp 11.
4. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung kiến thức: phần Lịch sử thế giới hiện đại lớp 11.
Về phạm vi khảo sát: THPT Kim Liên, THPT Việt Đức, THPT Yên Hòa – Hà Nội.
Về hình thức tổ chức: tập trung vào hình thức tổ chức học sinh tự ôn tập ngoài giờ lên lớp.
5. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Nghiên cứu khái niệm ôn tập, đặc điểm kiến thức lịch sử làm cơ sở phân tích vai trò của tự ôn tập trong học tập môn Lịch sử; yêu cầu của việc hướng dẫn tự ôn tập theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh; khảo sát những khó khăn của học sinh trong quá trình ôn tập và đề xuất một số biện pháp hướng dẫn học sinh tự ôn tập hiệu quả trong học tập môn Lịch sử nói chung và phần Lịch sử thế giới hiện đại (lớp 11) nói riêng.
6. Ý nghĩa thực tiễn
Những biện pháp hướng dẫn học sinh tự ôn tập được đề xuất trong báo cáo có khả năng
ứng dụng vào thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử ở trường THPT.






TỔNG QUAN
Ôn tập là kĩ năng quan trọng trong các kĩ năng học tập. Có nhiều công trình nghiên cứu trong nước và nước ngoài đã đề cập đến vấn đề này.
Trong cuốn “Dạy học ngày nay” Geoff Petty [4] đã khẳng định một trong những phương pháp dạy học tích cực là dạy cho học sinh cách nhớ, qua đó rèn luyện cho học sinh các kĩ năng ôn tập. Một số tác giả trong nước đã nghiên cứu về việc xây dựng các phương pháp dạy học hiệu quả và chiến lược học tập. Một số tài liệu về lý luận dạy học đã đề cập đến quá trình ôn tập kiến thức của học sinh như “Giáo dục học” của Phạm Viết Vượng (NXB Đại học Sư phạm, 2000), “Những vấn đề cơ bản của giáo dục hiện đại” của Thái Duy Tuyên (NXB Giáo dục, 1999), “Các con đường biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở các trường phổ thông” (NXB Đại học Sư phạm, 2005) của Nguyễn Thị Côi. Trong một số bài viết ở các tạp chí, các nhà nghiên cứu đã đề cập đến các hoạt động ôn tập kiến thức trong dạy học môn Lịch sử: “Một vài suy nghĩ về đổi mới nội dung giảng dạy Lịch sử ở trường phổ thông hiện nay” của Trịnh Đình Tùng (Tạp chí nghiên cứu Nghiên cứu lịch sử 5/1991); “Về việc giảng dạy các bài ôn tập, tổng kết trong chương trình Lịch sử ở trường THPT” của các tác giả Trịnh Đình Tùng, Hoàng Thanh Tú (Tạp chí Giáo dục số 131, kỳ 1, năm 2006); “Tổ chức hoạt động ôn tập trong dạy học Lịch sử ở trường THPT” (Tạp chí Dạy và học ngày nay số 2/2007) các tác giả đều đề cập đến vai trò, ý nghĩa của việc ôn tập và các hình thức ôn tập có hiệu quả.

Các nghiên cứu trên là nguồn tài liệu tham khảo quý giá giúp báo cáo của chúng tôi đi sâu nghiên cứu và xây dựng các biện pháp hướng dẫn học sinh tự ôn tập kiến thức Lịch sử nói chung và phần lịch sử thế giới hiện đại lớp 11 nói riêng một cách có hiệu quả.
Với việc sử dụng các phương pháp nghiên cứu lý luận: thu thập, phân tích, đánh giá các tài liệu có liên quan kết hợp với các phương pháp điều tra thực tiễn như quan sát, điều tra, phỏng vấn và phương pháp thống kê, xử lý số liệu toán học đề tài tập trung nghiên cứu những cơ sở lý thuyết và thực tiễn của việc tổ chức hoạt động tự ôn tập trong dạy học môn Lịch sử, qua đó đề xuất một số biện pháp hướng dẫn học sinh tự ôn tập phần lịch sử thế giới hiện đại (lớp 11) giúp cho nâng cao chất lượng dạy và học Lịch sử trong trường THPT. Bên cạnh đó, việc đề xuất những biện pháp hướng dẫn học sinh ôn tập khắc phục tình trạng “sợ học”, chán học Lịch sử, nâng cao hứng thú học tập cho các em.
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn của việc hướng dẫn học sinh tự ôn tập môn Lịch sử, nghiên cứu những quan niệm của các học giả, các nhà khoa học về ôn tập, báo cáo đã đưa ra khái niệm ôn tập: “Ôn tập là quá trình người học khái quát, hệ thống lại những kiến thức đã lĩnh hội theo một trật tự mới để có thể ghi nhớ, nắm chắc được những kiến thức đã được truyền đạt trong quá trình dạy học. Qua đó, người học được rèn luyện các kĩ năng học tập bộ môn và giáo dục tư tưởng, thái độ, tình cảm.”