Luận Văn Việt Nam với quá trình gia nhập WTO

VN với quá trình gia nhập WTO


SỰ CẦN THIẾT PHẢI GIA NHẬP WTO (VnExpress, Vneconomy)
Sự phát triển như vũ bão của cách mạng khoa học – công nghệ đang tạo ra những biến đổi sâu sắc trên thế giới, thúc đẩy quá trình quốc tế hóa, xã hội hóa nền kinh tế cũng như quá trình tham gia của mỗi quốc gia vào phân công lao động và hợp tác quốc tế. Các định chế và tổ chức kinh tế – thương mại khu vực và thế giới đã và đang được hình thành tạo ra sự liên kết, phụ thuộc lẫn nhau ngày càng cao giữa các quốc gia và khu vực.
Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) thành lập ngày 1/1/1995 là tổ chức quốc tế duy nhất đưa ra những nguyên tắc thương mại giữa các quốc gia trên thế giới. WTO cùng với Ngân hàng thế giới (WB) và Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) cấu thành ba trụ chính trong hệ thống kinh tế thế giới. Vai trò này ngày càng được thể hiện rõ thông qua các chức năng chính:
- Quản lý các hiệp định về Thương mại quốc tế.
- Diễn đàn cho các vòng đàm phán thương mại.
- Giải quyết các tranh chấp thương mại.
- Giám sát các chính sách thương mại.
- Trợ giúp về kỹ thuật và đào tạo cho các quốc gia đang phát triển.
- Hợp tác với các tổ chức quốc tế khác.
Cùng với việc ra đời của WTO, phạm vi của tiến trình tự do hóa thương mại đa phương ngày càng mở rộng, không còn dừng ở các vấn đề mang tính chất thương mại thuần tuý. Thương mại ở đây bao hàm cả thương mại dịch vụ, quyền sở hữu trí tuệ, đầu tư nước ngoài, chính sách cạnh tranh, minh bạch hóa các thủ tục mua sắm chính phủ, thuận lợi hóa thương mại, thương mại và môi trường . Điều này đòi hỏi các nước cần có sự điều phối chặt chẽ, nhịp nhàng giữa nhiều lĩnh vực khác nhau trong nền kinh tế. Trong thời gian qua, nhiều nền kinh tế với các mức độ phát triển khác nhau đã lần lượt gia nhập WTO. Đặc biệt, sự kiện Trung Quốc – quốc gia với số dân đông nhất thế giới chiếm 1/5 thị trường tiêu dùng của thế giới, khoảng 25% thương mại của VN với nước ngoài – gia nhập WTO vào năm 2001 có tác động mạnh đến kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam (VN) nói riêng. Tính đến nay, số thành viên WTO đã lên tới 148, chiếm 97% thương mại toàn cầu và 25 quốc gia đang trong quá trình đàm phán gia nhập. Trong tương lai gần, tổ chức này sẽ có số thành viên bằng số thành viên của Liên hợp Quốc (191 nước).
Từ khi WTO khởi đầu vòng đàm phán mới (Vòng Doha) đã có một số nước đang phát triển gia nhập vào tổ chức này; gần đây nhất là Campuchia và Nê-pan. Một vài nước đã rút ngắn quá trình đàm phán thậm chí bỏ qua hầu hết các bước để nhanh chóng được kết nạp. Nhân tố đó cho thấy gia nhập WTO đang ngày càng có vai trò hấp dẫn hơn đối với các nền kinh tế đang phát triển trong bối cảnh toàn cầu hoá trong đó có VN. Hiện nay, chỉ còn VN cùng với Lào trong ASEAN và ASEM, cùng với Nga trong số 21 nền kinh tế APEC chưa phải là thành viên của WTO. Ngoài ra còn có Ukraina và Arab Saudi là các nền kinh tế đáng kể vẫn đứng ngoài WTO (riêng Arab Saudi đang ở giai đoạn cuối cùng của tiến trình gia nhập).
CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA WTO (Mot.gov.vn)
WTO vừa là một tổ chức quốc tế chính thức và cũng là một hệ thống quy tắc có liên quan tới đàm phán cạnh tranh, là nền tảng của hệ thống thương mại đa phương.
1. Không phân biệt đối xử
Mỗi thành viên sẽ dành cho sản phẩm của một thành viên khác (công dân nước mình) đối xử không kém ưu đãi hơn đối xử mà thành viên đó dành cho sản phẩm của một nước thứ ba (người nước ngoài) (Đãi ngộ Tối huệ quốc – MFN/ Đối xử quốc gia - NT)
Có một số ngoại lệ trong nguyên tắc này như: các nước có thể thiết lập một hiệp định thương mại tự do áp dụng với những hàng hóa giao dịch trong một nhóm quốc gia, phân biệt với hàng từ bên ngoài nhóm.
2. Thương mại ngày càng được tự do hơn thông qua đàm phán
Các hàng rào cản trở thương mại dần dần được loại bỏ thông qua các cuộc đàm phán song và đa phương, cho phép các nhà sản xuất hoạch định chiến lược kinh doanh dài hạn có thời gian điều chỉnh, nâng cao sức cạnh tranh hoặc chuyển đổi cơ cấu.
3. Dễ dự đoán: Các nhà đầu tư cũng như chính phủ nước ngoài tin chắc rằng các hàng rào thương mại sẽ không bị tăng một cách tuỳ tiện. Cam kết về thuế quan và các biện pháp khác bị “ràng buộc” về mặt pháp lý.
4. Tạo ra môi trường cạnh tranh ngày càng bình đẳng: Hạn chế tác động tiêu cực của các biện pháp cạnh tranh không bình đẳng như bán phá giá, trợ cấp, dành các đặc quyền cho một số DN nhất định.
5. Dành cho các thành viên đnag phát triển một số ưu đãi: Cho phép các thành viên đang phát triển một số quyền và không phải thực hiện một số nghĩa vụ hay thời gian quá độ dài hơn để điều chỉnh chính sách.
Lợi ích của các quốc gia đặc biệt là các nước đang phát triển đã tăng nhiều qua các vòng đàm phán. Các nước giàu trong WTO đã và đang rộng mở hơn đối với hàng xuất khẩu từ những nước kém phát triển như: cho phép nhập khẩu tự do, không thuế, không hạn ngạch và trợ giúp kỹ thuật cho các nước này.
TÌNH HÌNH CHUẨN BỊ GIA NHẬP WTO CỦA VN
* Các giai đoạn chuẩn bị gia nhập WTO của VN (VnExpress)
Giai đoạn 1: Nộp đơn xin gia nhập VN đã nộp đơn xin gia nhập WTO vào tháng 1/1995. Ban công tác về việc gia nhập của VN được thành lập vào 31/1/1995 với 38 quốc gia và lãnh thổ thành viên trong đó có EU và Mỹ.
Giai đoạn 2: Gửi “Bị Vong lục về Chế độ ngoại thương VN” tới Ban công tác vào tháng 8/1996, giới thiệu tổng quan về nền kinh tế, các chính sách kinh tế vĩ mô, cơ sở hoạch định và thực thi chính sách, các thông tin chi tiết về chính sách thương mại hàng hóa, dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ.
Giai đoạn 3: Làm rõ chính sách thương mại
Ban công tác tổ chức các phiên họp tại trụ sở WTO (Geneva, Thụy Sỹ) để đánh giá tình hình chuẩn bị của ta và để ta có thể trực tiếp giải thích chính sách (chính sách, bộ máy quản lý, thực thi chính sách, hỗ trợ nông nghiệp, trợ cấp trong công nghiệp, hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật ). Đến 5/2003, VN đã tham gia 6 phiên họp của Ban Công tác. Về cơ bản, VN đã hoàn thành giai đoạn làm rõ chính sách. Tuy nhiên đây là một quá trình liên tục, các thành viên chính thức của WTO vẫn phải cung cấp thường xuyên các thông tin giải thích chính sách của mình.
Giai đoạn 4: Đưa ra các bản chào ban đầu và tiến hành đàm phán song phương
Trải qua nửa thế kỷ, các thành viên WTO chỉ duy trì bảo hộ sản xuất trong nước chủ yếu bằng thuế quan với thuế suất nói chung khá thấp. Để được hưởng cơ chế MFN, VN phải cam kết chấp nhận các nguyên tắc đa biên đồng thời giảm mức bảo hộ của mình: cam kết thuế suất thuế NK tối đa, lộ trình loại bỏ hàng rào thuế quan.
Mặt khác, VN cũng phải mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài trong mọi lĩnh vực dịch vụ: tài chính, ngân hàng, xây dựng, vận tải Mức độ mở cửa này tiến hành thông qua đàm phán song phương với tất cả các thành viên quan tâm tới thị trường VN.
Dựa trên các bản chào ban đầu về mở cửa thị trường của VN, các thành viên sẽ yêu cầu VN giảm bớt mức độ bảo hộ ở một số lĩnh vực. VN sẽ xem xét điều chỉnh mức độ này cho đến khi mọi thành viên đều chấp nhận. Việc đàm phán được tiến hành với từng nước thành viên yêu cầu đàm
phán, về toàn bộ và từng nội dung nói trên cho tới khi kết quả đàm phán thỏa mãn mọi thành viên WTO.
Đầu năm 2002, VN đã gửi Bản chào đầu về thuế quan và Bản chào đầu về dịch vụ tới WTO. Bắt đầu từ phiên họp 5 của Ban Công tác (4/2002), VN đã tiến hành đàm phán song phương với một số thành viên của Ban công tác. Đến nay, chúng ta đã đưa ra 4 bản chào về hàng hóa và dịch vụ. Mức thuế chúng ta chào trung bình là 18% với lộ trình 3-5 năm. Về dịch vụ, chúng ta đã chào 10 ngành gồm: kinh doanh, thông tin, ngân hàng và tài chính, phân phối, xây dựng và các dịch vụ kỹ thuật có liên quan, y tế và xã hội, du lịch, văn hóa và giải trí, vận tải, giáo dục; và 92 phân ngành.
Tính đến 15/12/2004 (thời điểm kết thúc Phiên đàm phán đa phương lần thứ 9), VN đã kết thúc đàm phán song phương với 6 nước (Argentina, Brazil, Chile, Cuba, EU và Singapore) và gần hoàn tất đàm phán với 7 đối tác song phương khác. Việc kết thúc đàm phán song phương với EU (09/10/2004) – một trong các thành viên quan trọng nhất của WTO và là đối tác thương mại lớn nhất – chiếm 20% kim ngạch xuất khẩu – là tiền đề rất quan trọng thúc đẩy việc hoàn tất tiến trình đàm phán gia nhập WTO của VN.
Để có mặt trong WTO vào tháng 12/2005, các chuyên gia dự đoán VN cần phải tiến hành 2 phiên đàm phán về nội dung và 2 phiên về kỹ thuật. Theo lịch, vào ngày 31/3/2005, phiên đàm phán đa phương tiếp theo sẽ diễn ra. Như vậy, cần thêm một phiên nữa vào khoảng tháng 6/2005 và kết thúc 2 phiên kỹ thuật vào mùa thu để Ban công tác kịp chuẩn bị cho VN gia nhập WTO nhân Hội nghị Bộ trưởng tại Hồng Kông tháng 12/2005.

​