Thạc Sĩ Văn học Bắc Kạn từ năm 1945 đến nay

VĂN HỌC BẮC KẠN TỪ NĂM 1945 ĐẾN NAY​
PHẦN I: MỞ ĐẦU


1. Lý do chọn đề tài

Nghiên cứu về văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại không thể không nghiên cứu đến văn học của các địa phương miền núi. Bởi văn học địa phương là một bộ phận rất quan trọng, góp phần làm nên diện mạo, làm nên tính chất, đặc điểm và những giá trị to lớn của nền văn học các dân tộc thiểu số. Nghiên cứu văn học Bắc Kạn cũng là một sự đáp ứng nhu cầu nghiên cứu văn học miền núi của nước ta hiện nay.
Như ta biết, Bắc Kạn một tỉnh miền núi thuộc diện khó khăn và nghèo gần nhất nước, nhưng lại là một miền đất giàu bản sắc văn hoá. Chính mảnh đất ấy là cái nôi sinh ra những nhà văn, nhà thơ, các nghệ nhân, nghệ sỹ là người dân tộc thiểu số. Ví dụ như: các nhà thơ, nhà văn Nông Quốc Chấn, Nông Minh Châu, Nông Viết Toại, Bế Sĩ Uông, Triệu Kim Văn, Triệu Sinh, Dương Thuấn, Nông Thị Ngọc Hoà, Dương Khâu Luông . Các nghệ sỹ, nghệ nhân Nông Văn Khang, Nông Văn Nhủng Và cũng chính các nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ đó lại là những người đóng góp n hiều cho văn hoá văn học Bắc Kạn phát triển và có tiếng nói trong nền văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam.
Tuy nhiên từ trước tới nay vẫn chưa có ai nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện về đời sống văn hoá, văn học của Bắc Kạn nói chung và cũng chưa ai chỉ ra được những đặc điểm về diện mạo cũng như các giá trị về nội dung và nghệ thuật, của văn học Bắc Kạn trong đời sống văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam nói riêng.
Hiện nay - cũng như ở các tỉnh khác - tỉnh Bắc Kạn đang có chủ trương đưa văn học địa phương vào trong nhà trường phổ thông để giảng dạy, giúp các dân tộc trong địa phương mình hiểu rõ hơn về truyền thống văn hoá lịch sử về đất nước con người nơi mảnh đất mình đang sống và làm việc.

Chính những lý do trên đã trở thành động lực thúc đẩy chúng tôi tiến hành nghiên cứu về văn học Bắc Kạn một cách tổng thể, đặc biệt là giai đoạn từ năm 1945 đến nay. Bởi nghiên cứu về văn học Bắc Kạn cũng chính là việc nhằm đáp ứng chủ trương nghiên cứu giảng dạy văn học địa phương trong nhà trường phổ thông hiện nay. Đồng thời đây cũng là tiếng nói khẳng định sự đóng góp có ý nghĩa của văn học Bắc Kạn đối với sự phát triển văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam nói riêng, của văn học Việt Nam hiện đại nói chung.
Hơn thế nữa, bản thân tôi vốn là người con của Bắc Kạn, nên tôi luôn có sự mong muốn sẽ hiểu được một cách sâu sắc và cụ thể về văn học tỉnh nhà. Từ đó, khẳng định những giá trị tiêu biểu của nền văn học Bắc Kạn vốn rất giàu bản sắc - như là một sự tri ân của tôi đối với quê hương miền núi thân yêu này.

2. Lịch sử vấn đề

Văn học các dân tộc thiểu số là một vấn đề hiện nay đang được giới nghiên cứu văn học quan tâm, nhưng những mảng văn học địa phương trong từng vùng miền khác nhau thì chưa được giới nghiên cứu, phê bình chú ý đúng mức. Tuy nhiên cũng đã có một số bài, một số công trình nghiên cứu đã đề cập đến văn học Bắc Kạn, thông qua bài viết về một số cây bút của Bắc Kạn cũng như một số bài có điểm qua về tình hình văn học Bắc Kạn, cụ thể như:
Trong Tuyển tập truyện ngắn Bắc Kạn 1997 - 2004 Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Bắc Kạn đã nhận xét: "Văn chương Bắc Kạn đã sớm thăng hoa" "Tuy sức sáng tạo văn học nghệ thuật còn ở mức khiêm nhường nhưng họ thực sự là chủ nhân và đủ sức nuôi dưỡng tạp chí văn nghệ Ba Bể". [32,tr.6].

Tôn Lan Phương trong cuốn Nhà văn dân tộc thiểu số Việt Nam đời và văn đã khẳng định những đóng góp của nhà văn, nhà thơ Nông Viết Toại đối với văn học Bắc Kạn nói riêng, và văn học dân tộc thiểu số nói chung như: "Đóng góp của Nông Viết Toại trong đời sống văn hoá của vùng đất này chắc chắn là không nhỏ. Bên cạnh đó, các sáng tác văn học của anh với những ưu điểm nổi bật - đã góp phần làm phong phú hơn đời sống tinh thần của đồng bào miền núi." [36,tr.673].
Trong bài Khi nghe gió thổi qua Phja Bjoóc thay cho lời đề tựa - nhà văn Tô Hoài viết " Ở Nông Quốc Chấn, những từng trải rộng lớn của anh và cả cuộc đời anh và từng ngày từng đêm, đất chôn rau cắt rốn đã vào thơ anh, đất quê anh là ngọn suối thơ anh." [8,tr.28], đây là những lời nhận xét xác đáng của nhà văn Tô Hoài khi ông được sống và làm việc với Nông Quốc Chấn trên mảnh đất Bắc Kạn.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày sinh của nhà thơ Nông Quốc Chấn, nhà thơ Lò Ngân Sủn cũng từng nhận xét : “Nhà thơ - nhà lý luận phê bình - nhà quản lý Nông Quốc Chấn lớn lên, trưởng thành từ trong dòng thác lớn của cách mạng của kháng chiến; từ trong núi rừng Việt Bắc; từ cội nguồn văn hoá dân tộc Tày Bắc Kạn. Nhà thơ - nhà lý luận - nhà quản lý là ba phẩm chất lớn ở trong ông, do chính ông tạo nên trong suốt cuộc đời ông, và chính ba phẩm chất lớn đó đã hoà quyện, đúc kết nên con người ông, nên sự nghiệp của ông, trong đó phẩm chất chói sáng nhất, toả sáng nhất ở trong ông là thơ ca, bởi chính thơ ca ông đã làm cho ông trở nên bất tử ” [34,tr.10].
Trong cuốn Kỷ yếu hội thảo Thân thế, sự nghiệp nhà văn Nông Minh Châu nhà thơ Hữu Thỉnh đã phát biểu "Nông Minh Châu còn là một trong những người đặt viên gạch đầu tiên cho văn xuôi dân tộc thiểu số." [31,tr.18].
Còn nhà nghiên cứu, phê bình Lâm Tiến thì đã khẳng định: Nông Minh Châu chính "Là con đẻ của dân tộc Tày, sống trong lòng dân tộc, được tắm mình trong những lời ru tha thiết ân tình của người mẹ, say sưa với những truyện cổ: Kim Quế, Nam Kim - Thị Đan, Lương Quân - Bjoóc La, Quảng

Tân - Ngọc Lương, Tần Chu. Gắn với những câu truyện cổ tích, những bài “phuối pác” “phong slư” thuộc làu những câu tục ngữ, thành ngữ phong phú của dân tộc. Đó chính là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn tư tưởng tình cảm của Nông Minh Châu." [31,tr.29 - 30).
Đó là những lời nhận xét đánh giá đầy sự trân trọng của những nhà thơ, nhà văn, nhà nghiên cứu về cuộc đời sự nghiệp văn học của Nông Minh Châu
- một nhà văn, nhà thơ tiêu biểu của Bắc Kạn.

Trong Tiểu luận - chân dung văn học Một mình trong cõi thơ nhà văn Hoàng Quảng Uyên đã đưa nhận định rất chính xác và tinh tế về nhà thơ Triệu Kim Văn: Tôi “thấy một thứ thơ không ngát hương, phô phang như hương thơm hoa trứng gà mà kín đáo, tiềm ẩn như những “quả sa nhân dưới gốc thắp mặt trời"” thơ anh “nhỏ nhẹ ít lời chân thành . thơ anh như những bông Hoa núi nở, dịu thơm một miền nhớ ” [70,tr.129-133].
Còn đối với Dương Thuấn - nhà thơ dân tộc Tày sinh ra và lớn lên ở Bắc Kạn đã được nhà thơ, nhà văn hoá Nông Quốc Chấn khẳng định trong cuốn Nhà văn dân tộc thiểu số Việt Nam đời và văn : "Thơ anh mang lại hơi thở của thời đại mới và không thoát ly cái gốc của người Tày của quê hương Việt Bắc." [36,tr.558].
Cũng trong cuốn Nhà văn dân tộc thiểu số đời và văn - nhà văn Hoàng Quảng Uyên có những nhận xét về đặc điểm thơ của Dương Khâu Luông như sau: "Đọc Dương Khâu Luông ta cảm được vị ngọt của niềm vui trong khoé mắt vị đắng nước mắt ở đầu môi. Đó là kết quả của sự quan sát chắt lọc, chiêm nghiệm và cao cả hơn là sự hoà đồng của một tấm lòng trong vạn tấm lòng. Đây là mặt mạnh trong thơ Dương Khâu Luông: Nói ít, gợi nhiều." [36,tr.435] .
Qua những ý kiến nhận xét, đánh giá của các nhà văn, nhà nghiên cứu viết về văn học Bắc Kạn nói chung, cũng như về các nhà thơ, nhà văn viết về

Bắc Kạn nói riêng, chúng ta nhận thấy rõ một điều: Bắc Kạn là một vùng đất đã sinh ra nhiều nhà thơ, nhà văn dân tộc thiểu số và chính họ đã làm nên một diện mạo văn học Bắc Kạn với những nét đặc trưng riêng, góp phần tạo nên một diện mạo văn học thiểu số Việt Nam như một vườn hoa đầy hương sắc.
Tuy nhiên đó mới chỉ là những nghiên cứu, những lời nhận xét, đánh giá lẻ tẻ về một số cá nhân các nhà thơ, nhà văn Bắc Kạn, cho tới nay chúng tôi vẫn chưa thấy xuất hiện một công trình nghiên cứu nào một cách tổng thể, toàn diện về văn học Bắc Kạn. Chính vì vậy chúng tôi thấy rằng rất cần thiết nghiên cứu một cách toàn diện và hệ thống văn học Bắc Kạn, để thấy được những đặc điểm những giá trị nổi bật cũng như cần khẳng định những đóng góp quan trọng của nó đối với sự phát triển của văn học dân tộc thiểu số nói riêng, đối với văn học Việt Nam nói chung.
3. Mục đích, phạm vi nghiên cứu

3.1. Mục đích

Tìm hiểu nghiên cứu văn học Bắc Kạn ở cả thể loại văn xuôi và thơ để chỉ ra đặc điểm nổi bật của văn học Bắc Kạn trong quá trình vận động phát triển từ năm 1945 đến nay.
Khẳng định đóng góp của văn học Bắc Kạn đối với sự nghiệp phát triển của văn học thiểu số Việt Nam hiện đại.
Giới thiệu một số gương mặt các nhà thơ, nhà văn tiêu biểu của văn học

Bắc Kạn.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Để thực hiện được luận văn này chúng tôi đã đọc và nghiên cứu những tài liệu sau:
Toàn bộ những tác phẩm văn học (Thơ và văn xuôi) do các nhà văn, nhà thơ Bắc Kạn sáng tác từ sau năm 1945 đến nay.
Những bài nghiên cứu về văn học Bắc Kạn của các nhà thơ, nhà văn,

nhà nghiên cứu phê bình.

- Một số sáng tác văn học của những địa phương khác (để so sánh đối chiếu với văn học Bắc Kạn).
- Một số sách lý luận, phê bình liên quan đến đề tài nghiên cứu.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Chỉ ra những đặc điểm nổi bật của văn học Bắc Kạn từ năm 1945 đến nay ở các phương diện: Đội ngũ tác giả và đặc điểm nội dun g, nghệ thuật của tác phẩm.
- Khẳng định những đóng góp quan trọng của văn học Bắc Kạn nói chung, của các nhà thơ, nhà văn Bắc Kạn nói riêng đối với sự phát triển của nền văn học thiểu số Việt Nam hiện đại.
5. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu chúng tôi đã sử dụng các phương pháp sau.
Phương pháp thống kê, phân loại. Phương pháp so sánh, đối chiếu.
Phương pháp phân tích, tổng hợp, và một số phương pháp khác (nghiên cứu liên ngành).
6. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phần nội dung chính gồm 3 chương.

Chương 1: Bắc Kạn - một vùng đất miền núi cao giàu truyền thống văn hoá văn học
Chương 2: Một số đặc điểm nổi bật của văn học Bắc Kạn từ năm

1945 đến nay

Chương 3: Một số tác giả tiêu biểu của văn học Bắc Kạn




MỤC LỤC


PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài 1

2. Lịch sử vấn đề 2

3. Mục đích, phạm vi nghiên cứu 5

3.1. Mục đích 5

3.2. Phạm vi nghiên cứu 5

4. Nhiệm vụ nghiên cứu 6

5. Phương pháp nghiên cứu 6

6. Cấu trúc luận văn. 6

PHẦN II: NỘI DUNG CHưƠNG 1
BẮC KẠN - MỘT VÙNG ĐẤT MIỀN NÚI CAO GIÀU TRUYỀN
THỐNG VĂN HOÁ, VĂN HỌC 7
1.1. Một vài nét về Bắc Kạn - một tỉnh miền núi vùng cao tiêu biểu 7

1.2. Bắc kạn - một vùng đất giàu bản sắc văn hoá, văn học 9

1.2.1. Vài nét về khái niệm bản sắc văn hoá 9

1.2.2. Bản sắc văn hoá trong văn học 12

1.3. Bắc Kạn cái nôi văn học sinh ra nhiều nhà thơ, nhà văn

dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại 24

CHưƠNG 2

MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN HỌC BẮC KẠN TỪ NĂM 1945

ĐẾN NAY 26
2.1. Về đội ngũ sáng tác 26

2.1.1. Thời kì từ năm 1945 đến năm 1964 26

2.1.2. Thời kì từ năm 1964 đến năm 1986 29

2.1.3. Thời kì từ năm 1986 đến nay 33

2.2. Văn học Bắc Kạn - một số đặc điểm nổi bật 37

2.1.1. Về nội dung 37

2.2.1.1. Cuộc sống đầy khổ đau và bất hạnh của đồng bào các dân tộc thiểu số trước năm 1945 - nguồn cảm hứng mãnh liệt trong
sáng tác của các tác giả văn học Bắc Kạn 37

2.2.1.2. Cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ đầy hi sinh gian khổ, nhưng thắng lợi vẻ vang; cuộc sống mới con người vui
tươi hăng say lao động sản xuất 43

2.2.1.3. Hình ảnh con người miền núi chân thực, thẳng thắn, thật thà giàu tình cảm nhưng rất mạnh mẽ, quyết liệt - luôn là hình
ảnh trung tâm trong sáng tác của các tác giả Bắc Kạn 54

2.2.1.4. Hình ảnh thiên nhiên miền núi Bắc Kạn hiện lên vô cùng đẹp đẽ, thơ mộng, hùng vĩ, thiên nhiên còn là cái nôi bảo vệ con người và cách mạng - đây cũng là niềm tự hào về quê hương
miền núi trong sáng tác của các tác giả văn học Bắc Kạn 58

2.2.1.5. Những phong tục, tập quán đầy bản sắc dân tộc luôn là một chủ

đề hấp dẫn đối với các cây bút Bắc Kạn từ năm 1945 đến nay 61

2.2.2. Về nghệ thuật 69

2.2.2.1. Sự kế thừa truyền thống văn học dân gian 69

2.2.2.2. Ngôn ngữ, hình ảnh, giọng điệu thơ mang đậm phong cách

diễn đạt của người miền núi 70

CHưƠNG 3

MỘT SỐ TÁC GIẢ VĂN HỌC TIÊU BIỂU CỦA BẮC KẠN 86

3.1. Nông quốc chấn - nhà thơ tày tiêu biểu 86

3.1.1. Vài nét về con người và sự nghiệp 86

3.1.2. Nông Quốc Chấn - một nhà thơ dân tộc giàu bản sắc 88

3.2. Tác giả Nông Minh Châu 105

3.2.1. Vài nét về con người và sự nghiệp 105

3.2.2. Nông Minh Châu - một cây bút văn xuôi dân tộc thiểu số tiêu biểu 107

3.3. Nhà thơ Triệu Kim Văn 119

3.3.1. Vài nét về con người và sự nghiệp 120

3.3.2. Triệu Kim Văn - một nhà Dao giàu bản sắc 121

PHẦN III: KẾT LUẬN 132

PHẦN IV: TÀI LIỆU THAM KHẢO 135