Thạc Sĩ Vận dụng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh trogn củng cố và phát triển quan hệ hợp tác giữa các tỉnh b

2
Mục lục

Trang
mở đầu
1
Ch-ơng 1: T- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh và yêu cầu vận dụng
vào việc củng cố và phát triển quan hệ hợp tác giữa các tỉnh biên
giới Việt - Lào trong tình hình hiện nay 9
1.1 T- t-ởng Hồ Chí Minh về ngoại giao 9
1.2. Quan điểm Hồ Chí Minh về tăng c-ờng tình hữu nghị và hợp
tác toàn diện giữa hai n-ớc Việt - Lào 39
1.3 Yêu cầu vận dụng t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh vào việc thực
hiện quan hệ hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào hiện nay 44
Ch-ơng 2: Tình hình vận dụng t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh
trong củng cố và phát triển quan hệ hợp tác giữa các tỉnh biên giới
Việt - Lào hiện nay
50
2.1 Một số nét khái quát về quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt - Lào
hiện nay 50
2.2 Thực trạng quan hệ hợp tác hữu nghị giữa các tỉnh biên giới Việt
-Lào gắn với yêu cầu vận dụng t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh
trong giai đoạn hiện nay 58
2.3 Nguyên nhân và bài học kinh nghiệm
96
Ch-ơng 3: Ph-ơng h-ớng và giải pháp cơ bản tăng c-ờng vận dụng
t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh trong củng cố và phát triển quan
hệ hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào trong tình hình mới
100
3.1 Ph-ơng h-ớng 100
3.2 Một số giải pháp chủ yếu 101
kết luận 126
DANH M?C TÀI LI?U THAM KH?O 128

3
Lực l-ợng tham gia đề tài
ThS Nguyễn Thị Ngọc Diễn
TS Bùi Thị Thu Hà
TS Nguyễn Ngọc Hà
ThS Nguyễn Thị Thu Hà
ThS Mai Thúc Hiệp
CN Lê Thế Lâm
ThS Nguyễn Thị Liên
ThS Nguyễn Thị Ngọc Mai
TS Nguyễn Thị Ph-ơng Nam
ThS Biện Thị Hoàng Ngọc
ThS Nguyễn Việt Ph-ơng
CN Lê Tuấn Vinh
CN Nguyễn Thị Hải Yến










4
Mở đầu

1. Tính cấp thiết của đề tài
Đoàn kết quốc tế, nhất là với các n-ớc trên bán đảo Đông D-ơng
luôn là chủ tr-ơng xuyên suốt, là bài học kinh nghiệm quý báu của cách
mạng n-ớc ta. Mối quan hệ hữu nghị truyền thống đặc biệt Việt - Lào do
Chủ tịch Hồ Chí Minh, các thế hệ lãnh đạo và nhân dân hai n-ớc Việt -
Lào dày công vun đắp là một điển hình mẫu mực về tinh thần đoàn kết
gắn bó, thủy chung, trong sáng giữa hai dân tộc. Mối quan hệ đó cần đ-ợc
phát huy trong mọi giai đoạn. Kế thừa những giá trị truyền thống lịch sử,
trong thời kỳ đổi mới hiện nay, tăng c-ờng hợp tác toàn diện Việt - Lào
không chỉ đ-ợc thể hiện ở tầm quốc gia mà còn đ-ợc thể hiện sinh động
và có hiệu quả trong mối quan hệ hợp tác ở cấp địa ph-ơng, giữa các tỉnh
biên giới Việt - Lào.
Biên giới Việt - Lào dài khoảng 2.067 km, đi qua 10 tỉnh biên giới
phía Tây của Việt Nam kéo dài từ Tây Bắc đến Tây Nguyên gồm các tỉnh:
Điện Biên, Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng
Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam và Kon Tum; 10 tỉnh biên giới của Lào
là: Phông-xa-lỳ, Luông Pha-băng, Hủa Phăn, Xiêng Khoảng, Bo-ly
Khăm-xay, Khăm Muộn, Xa-va-na-khệt, Xa-ra-van, Xê Kông và át-tô-
p-. Điểm khởi đầu của đ-ờng biên giới Việt - Lào là ở vị trí ngã ba biên
giới Việt Nam (Điện Biên) - Lào - Trung Quốc và kết thúc ở vị trí ngã ba
biên giới Việt Nam (Kon Tum) - Lào - Campuchia. Là các tỉnh giữ vai trò
"phên dậu" của quốc gia, có tính chiến l-ợc trên nhiều ph-ơng diện nên
sự ổn định và phát triển của các tỉnh này có ý nghĩa quyết định tới sự ổn
định về an ninh chính trị, giữ vững chủ quyền lãnh thổ và khai thác các
thế mạnh trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ gìn sự đoàn kết gắn bó giữa
hai dân tộc . Tăng c-ờng quan hệ hữu nghị giữa các tỉnh biên giới Việt -
Lào còn đóng góp thiết thực vào sự ổn định và phát triển của khu vực.
Từ thực tế cho thấy, sự hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào
những năm qua tuy đã đạt đ-ợc nhiều thành tựu lớn nh-ng nhìn chung 5
ch-a t-ơng xứng với tầm cỡ, vị trí của mối quan hệ hợp tác hữu nghị
đặc biệt giữa hai n-ớc. Sự phối kết hợp trong chỉ đạo giữa Trung -ơng
với địa ph-ơng trong thực hiện hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt -
Lào ch-a nhịp nhàng, hiệu quả. Do ch-a nhận thức sâu sắc về tầm quan
trọng của các tỉnh biên giới trong việc hiện thực hóa mục tiêu tăng
c-ờng mối quan hệ hữu nghị Việt - Lào nên nhiều địa ph-ơng ch-a
quan tâm đúng mức đến công tác này. Đội ngũ cán bộ, đảng viên làm
công tác ngoại giao vùng biên còn thiếu tính chuyên nghiệp về phong
cách và ph-ơng pháp. Nhiều tỉnh còn thiếu sự chủ động, sáng tạo trong
việc đề ra những chủ tr-ơng, biện pháp phù hợp để tăng c-ờng mối
quan hệ hữu nghị giữa các tỉnh biên giới cho phù hợp với đặc điểm, thế
mạnh của hai bên .
Một trong những nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong quá
trình đẩy mạnh hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào là do thiếu
nghiên cứu một cách hệ thống, sâu sắc những giá trị t- t-ởng Hồ Chí
Minh về ngoại giao và vận dụng những giá trị đó trong việc thực hiện
mối quan hệ hữu nghị đặc biệt này. T- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh
là hệ thống những nguyên lý, quan điểm, quan niệm về các vấn đề thế
giới và thời đại, về đ-ờng lối quốc tế, chiến l-ợc, sách l-ợc, chính sách
đối ngoại và ngoại giao Việt Nam thời kỳ hiện đại. Nghiên cứu những
giá trị trong nội dung t- t-ởng Hồ Chí Minh về ngoại giao sẽ có ý
nghĩa thiết thực cho việc triển khai các chủ tr-ơng, chính sách ở tầm
Trung -ơng cũng nh- ở các địa ph-ơng trong quá trình thực hiện mối
quan hệ hợp tác này. Hồ Chí Minh là một nhà ngoại giao tài ba với
nhân cách, phong cách và nghệ thuật ngoại giao điển hình. Do đó, đẩy
mạnh nghiên cứu, vận dụng về phong cách, nghệ thuật ngoại giao Hồ
Chí Minh sẽ cung cấp luận chứng khoa học và thực tiễn trong tạo dựng,
đa dạng hóa các ph-ơng thức hợp tác, trong xây dựng đội ngũ cán bộ,
đảng viên làm công tác ngoại giao tốt để tăng c-ờng mối quan hệ hợp
tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào hiện nay.
Vì vậy, nghiên cứu “Vận dụng t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh
trong củng cố và phát triển quan hệ hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt
- Lào giai đoạn hiện nay” là đề tài có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu
sắc. 6
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
T- t-ởng Hồ Chí Minh về ngoại giao là đề tài thu hút nhiều nhà
nghiên cứu quan tâm, đề cập. Tiêu biểu nhất là các nghiên cứu về t- t-ởng
ngoại giao Hồ Chí Minh thông qua quá trình hoạt động tích cực của
Ng-ời trong lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của dân tộc, gắn sức mạnh dân
tộc với sức mạnh của thời đại. Trong đó phải kể đến những công trình
nh-: Võ Nguyên Giáp: "T- t-ởng Hồ Chí Minh và con đ-ờng cách mạng
Việt Nam", Nxb. CTQG, H, 2000; của Võ Nguyên Giáp: "Về t- t-ởng Hồ
Chí Minh trong hoạt động ngoại giao", Báo Quốc tế, số ngày 28-8-2000;
của Phạm Văn Đồng: "Những nhận thức cơ bản về t- t-ởng Hồ Chí
Minh", Nxb. CTQG, H, 1998; của Nguyễn Dy Niên: "T- t-ởng ngoại
giao Hồ Chí Minh", Nxb. CTQG, H, 2008; của GS. Phan Ngọc Liên:
"Tìm hiểu t- t-ởng Hồ Chí Minh về một số vấn đề quốc tế", Nxb. Sự Thật,
H, 1995; của Nguyễn Phúc Luân: "Chủ tịch Hồ Chí Minh, trí tuệ lớn của
nền ngoại giao Việt Nam hiện đại", Nxb.CTQG, H, 1999; của Nguyễn
Phúc Luân: "Ngoại giao Hồ Chí Minh lấy chí nhân thay c-ờng bạo",
Nxb. Công an Nhân dân; của Lê Văn Yên: "Tìm hiểu t- t-ởng Hồ Chí
Minh về đoàn kết quốc tế", Nxb. Lao Động, H, 1999; của Viện Hồ Chí
Minh: “Nghiên cứu t- t-ởng Hồ Chí Minh”, Nxb. Lao Động, H, 1993;
của Học viện Quan hệ Quốc tế: "Góp phần tìm hiểu t- t-ởng Hồ Chí
Minh về ngoại giao", Nxb. Lao Động, H, 2002; của Đỗ Đức Hinh: "T-
t-ởng Hồ Chí Minh về đối ngoại - một số nội dung cơ bản", Nxb. CTQG,
H, 2007; của TS. Đinh Xuân Lý (chủ biên): "Một số chuyên đề về t-
t-ởng Hồ Chí Minh", Nxb. CTQG, H, 2003; của Bùi Đình Phong: "Hồ
Chí Minh với hội nhập và phát triển", Tạp chí Lịch sử Đảng số 3 năm
2009; của Lê Văn Tích: "Vận dụng quan điểm của Hồ Chí Minh về mở
cửa, hợp tác kinh tế quốc tế trong điều kiện hiện nay", Tạp chí Lịch sử
Đảng số 6 năm 2007. Các công trình nghiên cứu này đã tập trung phân
tích khá sâu sắc về cơ sở hình thành t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh,
những nội dung cơ bản và ph-ơng pháp, phong cách, nghệ thuật ngoại
giao Hồ Chí Minh. Dù đã có nhiều cố gắng tìm tòi các nội dung, hình 7
thức và biện pháp để vận dụng t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh trong sự
nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập kinh tế quốc
tế của n-ớc ta hiện nay song những nghiên cứu này ch-a cung cấp đầy đủ
luận cứ khoa học cho việc mở rộng khách thể nghiên cứu và vận dụng t-
t-ởng Hồ Chí Minh trên bình diện rộng của công tác ngoại giao ở n-ớc ta
hiện nay, đặc biệt là đối với các mối quan hệ quốc tế giữa Việt Nam với
các n-ớc có chung đ-ờng biên giới với quan hệ hữu nghị truyền thống đặc
biệt Việt - Lào.
Hoạt động đối ngoại, hợp tác Việt - Lào trong thời kỳ đổi mới cũng
là đề tài thu hút đ-ợc sự quan tâm, nghiên cứu của nhiều nhà khoa học.
Hiện đã có nhiều công trình đ-ợc công bố nghiên cứu về thực trạng công
tác đối ngoại, hợp tác Việt - Lào trên một số lĩnh vực chủ yếu. Tiêu biểu
nh- của Trần Cao Thành: "Một số suy nghĩ về quan hệ hợp tác kinh tế
Việt Nam - Lào", Nghiên cứu Đông Nam á tháng 4-2001; của Nguyễn
Ngọc Lan: "Hợp tác Việt Nam - Lào trong lĩnh vực giao thông vận tải",
tạp chí Nghiên cứu Đông Nam á tháng 2-2003; của Nguyễn Hào Hùng:
"Tác động của quá trình hội nhập Việt Nam - ASEAN đến quan hệ Việt
Nam - Lào", tạp chí Nghiên cứu Đông Nam á tháng 4-2005; của Vũ
D-ơng Huân: "Nhân 45 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao và 30
năm ký kết hiệp -ớc hữu nghị: nhìn lại quan hệ đặc biệt Việt - Lào", tạp
chí Nghiên cứu Quốc tế tháng 7 - 2007; của Trần Đức C-ờng: "Vai trò
của khoa học xã hội trong việc thúc đẩy quan hệ hợp tác Việt Nam -
Lào", Nghiên cứu Đông Nam á tháng 7-2007; của Tr-ơng Duy Hoà:
"Phối hợp ngoại giao giữa Việt Nam và Lào từ 1975 đến nay", Nghiên
cứu Đông Nam á tháng 7 - 2007; của Nguyễn Hồng Thao: "Biên giới
Việt - Lào: Biên giới của tình hữu nghị đặc biệt", tạp chí Nghiên cứu
Quốc tế tháng 3 - 2006; của Nguyễn Hoàng Giáp - Mai Hoài Anh:
"Quan điểm và đối sách của Việt Nam về hành lang kinh tế Đông - Tây",
Nghiên cứu Đông Nam á tháng 11-2008 . Các nghiên cứu này đã khắc
hoạ đ-ợc những thành tựu cũng nh- những vấn đề còn đang đặt ra đối với
việc phát triển hợp tác toàn diện Việt - Lào. Qua đó, thực trạng về sự hợp 8
tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào cũng đ-ợc đề cập trong tổng thể mối
quan hệ hợp tác giữa hai n-ớc ở tầm quốc gia.
Từ thực tế trên cho thấy, nghiên cứu t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí
Minh đã thu hút đ-ợc sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu nh-ng cho
đến nay còn thiếu những công trình nghiên cứu về việc vận dụng t- t-ởng
ngoại giao Hồ Chí Minh một cách có hệ thống và toàn diện trong thực
hiện mối quan hệ hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào giai đoạn hiện
nay.
3. Mục tiêu và giới hạn phạm vi nghiên cứu
3.1. Mục tiêu của đề tài
- Luận chứng cơ sở khoa học cho việc vận dụng t- t-ởng ngoại giao
Hồ Chí Minh vào việc thực hiện tốt quan hệ hợp tác giữa các tỉnh biên
giới Việt - Lào hiện nay.
- Đề xuất giải pháp vận dụng t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh vào
việc thực hiện tốt quan hệ hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào, từ đó
góp phần thúc đẩy, tăng c-ờng mối quan hệ hợp tác, hữu nghị truyền thống
đặc biệt Việt - Lào trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Các tỉnh thuộc khu vực biên giới Việt - Lào ở n-ớc ta gồm 10 tỉnh
(Điện Biên, Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng
Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam và Kon Tum). Nghiên cứu thực trạng
vận dụng t- t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh trong việc thực hiện quan hệ
hợp tác giữa các tỉnh biên giới hai n-ớc, đề tài tiến hành khảo sát điểm
trên 4 tỉnh đại diện cho các vùng, miền: vùng Tây Bắc là Điện Biên, Sơn
La; miền Trung là Hà Tĩnh; Nam Trung bộ là tỉnh Quảng Trị. Ngoài lý do
tiến hành khảo sát các tỉnh trên theo ý nghĩa đại diện cho các vùng thì 4
tỉnh trên còn giữ vị trí chiến l-ợc trên các ph-ơng diện hợp tác chính với
các tỉnh biên giới của Lào về kinh tế, an ninh quốc phòng, giao l-u và hợp
tác phát triển giáo dục . Mặt khác, do vị trí địa lý và sự chủ động của các
tỉnh trong mở rộng và tăng c-ờng hợp tác với các tỉnh biên giới của Lào 9
nên 4 tỉnh Điện Biên, Sơn La, Hà Tĩnh, Quảng Trị đã thiết lập đ-ợc mối
quan hệ hữu nghị với 7/10 tỉnh biên giới của Lào giáp với n-ớc ta. Do đó,
việc tiến hành khảo sát điểm ở 4 tỉnh trên sẽ giúp đề tài có cách nhìn tổng
quan, toàn diện về thực trạng phát triển quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa
các tỉnh biên giới Việt - Lào gắn với yêu cầu vận dụng những giá trị t-
t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay.
T- t-ởng Hồ Chí Minh về ngoại giao là hệ thống t- t-ởng có nội
dung phong phú, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng vận dụng t-
t-ởng ngoại giao Hồ Chí Minh trong thực hiện các mục tiêu hợp tác giữa
các tỉnh biên giới Việt - Lào trên một số lĩnh vực chủ yếu; tác động của
việc tăng c-ờng hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào đối với việc
củng cố, nâng cao mối quan hệ hữu nghị truyền thống đặc biệt Việt - Lào
trong tình hình hiện nay (đặc biệt là 10 năm gần đây).
Đề tài khảo sát, đánh giá sự vận dụng ph-ơng pháp, phong cách,
nghệ thuật ngoại giao Hồ Chí Minh trong thực hiện hợp tác giữa các tỉnh
biên giới Việt - Lào thể hiện trong hoạt động ngoại giao nhà n-ớc và
ngoại giao nhân dân. Từ đó, đề tài đề xuất những giải pháp làm phong phú
các hình thức hợp tác, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có khả năng
làm tốt công tác ngoại giao, góp phần tăng c-ờng sự đoàn kết, gắn bó giữa
nhân dân các tỉnh biên giới Việt - Lào, tăng c-ờng mối quan hệ hợp tác,
hữu nghị truyền thống đặc biệt giữa hai dân tộc trong bối cảnh mới.
4. Cách tiếp cận và ph-ơng pháp nghiên cứu
4.1. Cách tiếp cận
- Tiếp cận liên nhân cách và phong cách: Hồ Chí Minh là một nhà
t- t-ởng, một chính trị gia lớn đồng thời là nhà ngoại giao tài ba trong xác
định mục đích, nội dung của việc mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế với
ph-ơng pháp, phong cách và nghệ thuật ngoại giao mẫu mực, điển hình.
Vì vậy, chỉ có thể làm sáng rõ những giá trị t- t-ởng Hồ Chí Minh về
ngoại giao và vận dụng có hiệu quả những giá trị t- t-ởng đó trong thực
hiện hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào khi tiếp cận từ chính nhân
cách, phong cách ngoại giao Hồ Chí Minh. 10
- Tiếp cận liên ngành: Đề tài này vừa thuộc lĩnh vực khoa học ngoại
giao, vừa có tính chất tổng kết thực tiễn vì vậy đòi hỏi phải sử dụng cách
tiếp cận của nhiều ngành khoa học, từ Hồ Chí Minh học, triết học, chính
trị học, kinh tế học, văn hoá học, mới cho phép đạt đ-ợc mục đích
nghiên cứu.
- Tiếp cận khoa học ngoại giao: Trong khi nhấn mạnh cách tiếp cận
liên ngành, đề tài cũng đặc biệt coi trọng cách tiếp cận của khoa học
ngoại giao. Chỉ trên cơ sở cách tiếp cận này mới cho phép đặt công tác
ngoại giao trên nền tảng của khoa học ngoại giao và nhờ đó mới đạt đ-ợc
hiệu quả cao nhất trong nghiên cứu, ứng dụng. Với yêu cầu này, đề tài
phải xem xét đầy đủ các khía cạnh từ nội dung t- t-ởng Hồ Chí Minh về
ngoại giao đến ph-ơng pháp, phong cách và nghệ thuật ngoại giao của
Ng-ời gắn với các mục tiêu cần vận dụng để nâng cao hiệu quả hợp tác
toàn diện giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào trong tình hình hiện nay.
- Tiếp cận toàn diện - hệ thống, đồng thời xác định rõ trọng tâm,
trọng điểm: Đề tài phân tích, phản ánh toàn diện những giá trị t- t-ởng
Hồ Chí Minh về ngoại giao bao gồm cả nội dung t- t-ởng và ph-ơng
pháp, phong cách, nghệ thuật ngoại giao của Ng-ời.
Nhiệm vụ của công tác đối ngoại của n-ớc ta hiện nay có phạm vi
rất rộng, đề tài h-ớng trọng tâm chủ yếu vào việc nâng cao hiệu quả việc
vận dụng những giá trị t- t-ởng ngoại giao của Hồ Chí Minh vào thực
hiện hợp tác giữa các tỉnh biên giới Việt - Lào trên các lĩnh vực chủ yếu
trong giai đoạn hiện nay
4.2. Ph-ơng pháp nghiên cứu
Trên cơ sở ph-ơng pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, t- t-ởng
Hồ Chí Minh và đ-ờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà n-ớc,
đề tài sử dụng các ph-ơng pháp: lôgíc - lịch sử, phân tích - tổng hợp, điều
tra, khảo sát chọn mẫu, tổng kết kinh nghiệm, hệ thống hoá, khái quát
hoá để nghiên cứu.