Tiến Sĩ Vận dụng lý thuyết kiến tạo trong dạy học một số chủ đề hình học cho học sinh giỏi Toán THCS

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2014
(Bang goc khong loi font)
MỞ ĐẦU . 1
1. L o ch n đ tài . 1
2. Giả thu t hoa h c 3
3. M c đ ch nghiên cứu . 3
. Đối tượng à phạm i nghiên cứu . 3
5. hiệm nghiên cứu 3
6. Phư ng pháp nghiên cứu . 3
7. Dự i n t uả . 4
8. C u tr c luận án 4
Chương 1 - C SỞ Ý N VÀ THỰC TIỄN 5
1.1. T ng uan n đ nghiên cứu . 5
1.1.1. Tình hình nghiên cứu nư c ngoài . 5
1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nư c 9
1.1.3. h ng kh khăn, hạn ch trong ạ h c i n tạo 11
1.2. L thu t i n tạo . 13
1.2.1. S lược v l ch s và sự phát tri n của l thu t i n tạo . 13
1.2.2. Dạ h c i n tạo . 26
1.3. Thực trạng ạ à h c hình h c cho h c sinh gi i THCS . 44
1.3.1. Chư ng trình hình h c THCS của Việt am . 44
1.3.2. Đặc đi m h c sinh gi i THCS 45
1.3.3. Thực trạng ạ à h c hình h c đối i h c sinh gi i trường THCS 48
1.4. Qui trình i n tạo trong ạ h c Hình h c cho HSG THCS . 51
TIỂ T CHƯ NG 1 55
Chương 2 – MỘT S BIỆN PH P V N NG Í TH Y T I N TẠ VÀ ẠY HỌC HÌNH HỌC CH HỌC SINH GIỎI THCS .57
2.1. Đ nh hư ng xâ ựng các iện pháp . 57
2.2. Một số iện pháp ận ng l thu t i n tạo ào ạ h c hình h c cho h c sinh gi i THCS 57
iv
2.2.1. Biện pháp 1. Tạo ốn i n thức à inh nghiệm cho h c sinh làm “n n m ng” đ i n tạo tri thức . 57
2.2.2. Biện pháp 2. â ựng các “giàn giáo ạ h c” h trợ h c sinh i n tạo tri thức 75
2.3. Minh h a c th nh ng iện pháp đã đ xu t trong ạ h c hái niệm, đ nh l à giải ài tập hình h c cho h c sinh gi i trường THCS. . 105
2.3.1. Dạ h c hái niệm hình h c . 105
2.3.2. Dạ h c đ nh l hình h c 116
2.3.3. Dạ h c giải ài toán hình h c. 125
TIỂ T CHƯ NG 2 133
Chương 3 - THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 134
3.1. M c đ ch, êu c u, nội ung thực nghiệm sư phạm 134
3.1.1. M c đ ch . 134
3.1.2 Yêu c u 134
3.1.3. ội ung thực nghiệm sư phạm . 134
3.2. Thời gian, ui trình à phư ng pháp đánh giá thực nghiệm sư phạm . 134
3.2.1. Thời gian thực nghiệm sư phạm . 134
3.2.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm 134
Các l p thực nghiệm, l p đối chứng hi thực nghiệm sư phạm òng 2: . 135
3.2.3. Qu đ nh t chức thực nghiệm sư phạm 135
3.2 Phư ng pháp đánh giá t uả thực nghiệm sư phạm 136
3.3. Ti n trình thực nghiệm sư phạm 137
3.3.1. Thực nghiệm sư phạm òng 1 137
3.3.2. Thực nghiệm sư phạm òng 2 142
TIỂ T CHƯ NG 3 147
T N .149
C C CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG B .150
TRÊN C C TẠP CHÍ IÊN Q AN Đ N N N .150
TÀI IỆ THAM HẢ .151
PH C .

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đại hội đại i u toàn uốc l n thứ I của Đảng cộng sản Việt am năm 2011 đã xác đ nh “P ấ đấu đế ăm 2020 ước a cơ bả rở à ước cô ệp eo ướ ệ đạ ”1. Một trong các đ nh hư ng phát tri n là “P r ể và â cao c ấ lượ uồ â lực ấ là uồ â lực c ấ lượ cao là mộ độ p c ế lược ”2. Do đ , đ t nư c r t c n nhân tài, nh t là nhân tài trong các l nh ực uản l , hoa h c công nghệ, inh t , . à “G o dục và đào ạo có sứ mệ â cao dâ rí p r ể uồ â lực bồ dưỡ â à óp p ầ qua rọ p r ể đấ ước xây dự ề vă óa và co ườ V ệ Nam”3. Đ g p ph n thực hiện sứ mệnh trên, ngành giáo c c n uan tâm đ n iệc i ư ng h c sinh gi i nga từ c p Ti u h c à THCS.
V i nh ng ưu đi m của l thu t i n tạo LTKT , iệc hai thác, ận ng trong ạ h c DH c th phát hu được t nh t ch cực à chủ động của h c sinh. H c sinh HS được h c ằng cách trực ti p ti n hành các hoạt động “Ki n tạo tri thức” trong tình huống sư phạm, ư i sự hư ng n của giáo iên GV đ thông ua đ mà l nh hội tri thức à r n lu ện ỹ năng, phát tri n tư u , g p ph n i ư ng HSG.
Ở nư c ngoài, đã c nhi u công trình nghiên cứu ận ng l thu t i n tạo nhận thức ào ạ h c, trong đ c th đ n các tác giả:
- Von Glaserfel xem x t n n tảng của LTKT trong ạ h c i năm luận đi m c ản.
- Clementes à Battista 1 0 [56] đưa ra năm luận đi m DH theo uan đi m i n tạo trong giáo c Toán h c.
- Jerome Bruner ận ng l thu t của J. Piaget đ xâ ựng mô hình ạ h c ựa ào sự h c tập hám phá của h c sinh
1 Văn iện Đại hội đại i u toàn uốc l n thứ I, hà xu t ản Ch nh tr Quốc gia, trang 103
2 Văn iện Đại hội đại i u toàn uốc l n thứ I, hà xu t ản Ch nh tr Quốc gia, trang 103
3 Văn iện Đạo hội đại i u toàn uốc l n thứ I, trang 77

B t đ u từ nh ng năm 1 60, nhi u nhà nghiên cứu đã đưa ra các mô hình ạ h c LTKT như Karplus và Thier (1962) [68], Nossbaun và Novick (1981, 1982) [79], Cosgrove và Osborne (1985) [58], Lawson và Abraham (1989) [73], nh m CLIS (1987) [54] , Hewson và Hewson (1988) [67], Bybee(1997) [51], Eisenkraft (2003) [60],
Từ năm 1 0, LTKT được nhi u nhà sư phạm uan tâm h n, iệc nghiên cứu càng ngà càng được m rộng cả hu ực Đông - am Á i nhi u hội thảo à h a tập hu n được t chức Malaixia, Philippin, Việt am, Lào, Campuchia.
Tại Việt am, c ng c nh ng tác giả nghiên cứu ận ng l thu t i n tạo nhận thức ào ạ h c nh ng mức độ hác nhau như: gu n H u Châu, Đào Tam, Tr n Vui, B i Văn gh , Đ Ti n Đạt, Dư ng Bạch Dư ng, Lư ng Việt Thái, Cao Th Hà, .
Trong ạ h c môn Toán, ch ng tôi nhận th đã c nhi u GV uan tâm đ n iệc ạ h c theo LTKT. Tu nhiên, iệc ti p cận l thu t i n tạo trong ạ h c môn Toán, đặc iệt là trong ạ h c Hình h c HH THCS cho h c sinh gi i còn gặp nhi u h hăn o hiện na chưa c công trình nào trực ti p đ cập, giải u t n đ nà .
Ở ậc ti u h c i n thức HH ựa trên nh ng ật, nh ng hình c th , HH được đưa ào c p THCS i uan đi m trình à một cách “hàn lâm” h n tư ng đối hái uát, hệ thống). Do ậ , đâ là một môn h c h đối i đa số h c sinh, đòi h i các em phải c một trình độ tư u nh t đ nh. hi u em hông c hứng th i môn h c nà . V i nhi u ài toán Hình h c, o hông c u trình ha thuật giải đ giải ài toán như trong Số h c, Đại số nên các em cảm th r t h hăn, thậm ch t c, sinh ra chán nản, ga cả đối i h c sinh gi i HSG c ng c tâm l e ngại, l ng t ng. Làm th nào đ tìm được lời giải của ài toán mà thực ch t là k ế ạo ra p ươ p p ả luôn là một n đ đối i HS.
Các em h c sinh gi i thường c ni m sa mê hám phá à sáng tạo, c xu hư ng tìm hi u sâu s c các n đ đã h c à tìm tòi cái m i, các em c hả năng ti p thu nhanh ài giảng trên l p, c th thực hành à ận ng sáng tạo nga i n
3
thức ừa h c. Đi u đ đặt ra êu c u đối i người giáo iên là phải làm th nào đ ch th ch sự hứng th , ni m sa mê hoa h c, t nh ham hi u i t phát tri n được tư u cho đối tượng nà .
Từ nh ng l o trên, đ tài nghiên cứu được ch n là “Vận d ng lí thuyết kiến tạo vào dạy học một ố chủ đề Hình học cho học inh gi i Toán THCS”.
2. Giả thuyết khoa học
Dựa trên l thu t i n tạo à đặc đi m của h c sinh gi i THCS, n u giáo iên i t tạo ốn, tạo giàn giáo tri thức à ạ h c theo ui trình i n tạo một số chủ đ Hình h c cho h c sinh gi i Toán THCS thì ừa tạo ra ni m tin, sự hứng th , t ch cực h c tập, ừa phát tri n năng lực giải toán cho các em.
3. M c đích nghiên cứu
M c đ ch nghiên cứu là đ xu t được nh ng iện pháp ận ng l thu t i n tạo ào ạ h c một số chủ đ Hình h c cho h c sinh gi i THCS theo hư ng tạo ra ni m tin, sự hứng th , t ch cực h c tập à phát tri n năng lực giải toán cho h c sinh.
. Đối tư ng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng: Quá trình ạ h c các chủ đ hình h c trường THCS theo hư ng ận ng LTKT
- Phạm i nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu ạ h c các chủ đ thuộc hình h c ph ng trường THCS
5. Nhiệm v nghiên cứu
- ghiên cứu nh ng n đ l luận l thu t i n tạo à nội ung hình h c THCS đối i HSG
- Thực trạng ạ à h c hình h c đối i HSG THCS
- Đ xu t một số iện pháp DH Hình h c cho h c sinh gi i THCS theo uan đi m i n tạo
- Thực nghiệm sư phạm đ i m nghiệm t nh hả thi à hiệu uả của đ tài.