Báo Cáo Vấn đề vi phạm bản quyền phần mềm máy tính tại việt nam

VẤN ĐỀ VI PHẠM BẢN QUYỀN PHẦN MỀM MÁY TÍNH TẠI VIỆT NAM
COPYRIGHT VIOLATIONS IN COMPUTER SOFTWARE IN VIET NAM




TÓM TẮT
Sở hữu trí tuệ không còn là một vấn đề mới đối với mỗi chúng ta trong cuộc sống hiện đại. Thế nhưng, không nhiều người trong chúng ta hiểu rõ được giá trị và tầm quan trọng của việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và chống lại những hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Vi phạm sở hữu trí tuệ nói chung và vi phạm sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực phần mềm máy tính nói riêng đang thực sự là một vấn đề nghiêm trọng.
Từ trước đến nay, do nhiều nguyên nhân, tỉ lệ vi phạm bản quyền phần mềm tại Việt Nam luôn nằm ở một mức cao so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu số lượng vi phạm nhưng để có thể giải quyết được tình trạng này một cách có hiệu quả, Việt Nam cần phải thực hiện rất nhiều biện pháp, để từ đó tạo ra môi trường thuận lợi cho việc phát triển kinh tế và nâng cao uy tín, vị thế của mình trên thế giới.
Từ khóa: quyền sở hữu trí tuệ, bản quyền phần mềm, vi phạm, chương trình máy
tính, doanh nghiệp, thực thi.
ABSTRACT
Intellectual property rights has not been a new issue in modern life. However, the value and the importance of protecting intellectual property rights against infringements have not always been clearly understood. Violations of intellectual property rights in general and those of software copyright in particular are often concerned as serious problems.
Due to various reasons, Vietnam’s violation rate of software copyright has always reached a higher level than those of other countries in the region and all over the world. Although great efforts have been made, a series of additional measures must be carried out so as to minimize the number of infringements. This would in turns contribute to national economic development and enhancement of the country’s position on the world arena.
Key words: intellectual property rights, software copyright, violation, computer software, businesses, enforcement.


1. Đặt vấn đề
Sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực phần mềm máy tính tuy không còn là một lĩnh vực mới mẻ đối với mỗi quốc gia nhưng tình hình vi phạm bản quyền phần mềm vẫn luôn là một đề tài nóng mà mỗi quốc gia luôn phải đối mặt và tìm cách giải quyết. Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ. Chúng ta luôn là một trong những nước “dẫn đầu” về tỉ lệ vi phạm bản quyền phần mềm dù đã có nhiều cố gắng ngăn chặn.
Qua tìm hiểu, đã có nhiều công trình nghiên cứu về thực trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam. Hầu hết những công trình đó đều đưa ra một





cái nhìn tổng quan về tình hình vi phạm sở hữu trí tuệ ở Việt Nam. Tuy nhiên vẫn có rất ít đề tài chú trọng nghiên cứu về tình hình vi phạm bản quyền phần mềm tại Việt Nam. Vì thế, với việc tìm hiểu về tình hình vi phạm bản quyền phần mềm tại Việt Nam hiện nay, đề tài nghiên cứu này mong muốn sẽ mang lại sự nhìn nhận đầy đủ và rõ ràng hơn về vấn đề này.
2. Giải quyết vấn đề
2.1 Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng một số phương pháp như: phương pháp định lượng bằng cách nghiên cứu tài liệu và quan sát thực tế dựa trên số liệu thống kê định lượng, phương pháp phân tích - tổng hợp, thống kê - dự báo,
Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện nghiên cứu còn tiến hành xem xét những công trình nghiên cứu về đề tài này trước đây để rút ra được những điều cần phải làm, cũng như bổ sung thêm những gì còn thiếu sót.
2.2 Phương tiện nghiên cứu
Để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài, tác giả đã tiến hành thu thập dữ liệu từ sách, báo, tạp chí, Internet và các phương tiện thông tin đại chúng khác. Hơn nữa, tác giả còn nhận được sự tư vấn, hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn để hoàn thành tốt công trình nghiên cứu này.
2.3 Nội dung nghiên cứu đã thực hiện
Đề tài này tập trung nghiên cứu 3 khía cạnh chính:
a. Khái quát chung về quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực phần mềm.
b. Thực trạng vi phạm bản quyền phần mềm tại Việt Nam.
c. Một số giải pháp nhằm góp phần giải quyết tình trạng vi phạm bản quyền phần mềm tại Việt Nam.
3. Kết quả nghiên cứu và bình luận
3.1 Khái quát chung về sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực phần mềm
Sở hữu trí tuệ được hiểu là việc sở hữu các tài sản trí tuệ – những kết quả từ hoạt động tư duy, sáng tạo của con người. Đối tượng của loại sở hữu này là các tài sản phi vật chất nhưng có giá trị kinh tế, tinh thần to lớn góp phần quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển nền văn minh, khoa học, công nghệ của nhân loại.
Quyền sở hữu trí tuệ là quyền của tổ chức, cá nhân, đối với các tài sản trí tuệ. Đó là quyền được pháp luật công nhận cho một người, hoặc một tổ chức, cho phép họ được độc quyền sử dụng hay khai thác các khía cạnh thương mại của một sản phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Quyền sở hữu trí tuệ bao gồm quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng (Điều 4, Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005).
Phần mềm máy tính là một trong các các loại hình tác phẩm được bảo hộ
quyền tác giả theo Điều 14 khoản 1 và Điều 22, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005,
Điều 1 khoản 3 Nghị định số 85/2011/NĐ-CP ngày 20/9/2011 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 100/2006/NĐ-CP). Khái niệm phần mềm máy tính được hiểu khá rộng, bao gồm những chương trình, tài liệu mô tả chương trình, tài liệu hỗ trợ, nội dung thông tin số hóa (cơ sở dữ liệu). Dưới





góc độ luật học, không có sự phân biệt rõ ràng giữa chương trình máy tính (computer program) và phần mềm máy tính (software). Vi phạm bản quyền phần mềm thể hiện qua nhiều hành vi khác nhau như việc nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, trưng bày hoặc truyền đạt với công chúng qua mạng truyền thông và các phương tiện kỹ thuật hoặc sử dụng chúng mà không trả phí hoặc sự đồng ý của chủ phần mềm (Điều 28, Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005).
3.2 Tình hình vi phạm bản quyền phần mềm tại Việt Nam
3.2.1 Thực trạng
Trong những thập niên qua, tình hình vi phạm bản quyền phần mềm máy tính tại Việt Nam là ở mức đáng báo động khi luôn nằm trong số những nước có tỉ lệ vi phạm bản quyền phần mềm cao nhất trong khu vực và trên thế giới. Những năm trước khi hệ thống pháp luật trong nước về sở hữu trí tuệ chưa hoàn thiện thì tỉ lệ này luôn luôn trên 90%. Theo khảo sát của Liên minh Phần mềm Thương mại (BSA), trong năm 2001, Việt Nam xếp ở vị trí số 1 với 94% các chương trình máy tính bị sử dụng trái phép, giảm so với 97% của năm 2000. Năm 2005, Việt Nam và Zimbabwe là hai quốc gia có tỉ lệ vi phạm bản quyền phần mềm cao nhất thể giới, lên tới 90%. Sau khi Luật Sở hữu trí tuệ được ban hành và có hiệu lực từ năm 2006, trong liên tiếp 3 năm, từ 2007 đến 2009, tỉ lệ này ở Việt Nam đã giảm xuống và ở mức 85%. Đến năm 2010, tỉ lệ này tiếp tục giảm xuống còn 83%. Đây là kết quả của những nỗ lực lớn của Việt Nam trong thời gian gần đây nhằm hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường công tác tuyên truyền cũng như công tác thực thi để bảo vệ bản quyền phần mềm và xử lý các vi phạm. Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa thực sự có thể giải quyết, ngăn chặn tình trạng này một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Phải thừa nhận một thực tế rằng, có một số lượng lớn những phần mềm được sử dụng một cách bất hợp pháp, không chỉ là trong đại đa số người dân mà thậm chí còn có cả các doanh nghiệp. Các cuộc thanh - kiểm tra của thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch từ năm 2010 đến nay đối với một số doanh nghiệp đều cho thấy hầu hết đều vi phạm về bản quyền phần mềm. Theo phản ánh của các doanh nghiệp bị thanh tra, từ năm 2010 tới nay, tổng số các phần mềm họ đã trang bị có giá trị gần 1,9 triệu USD, trong đó năm 2010 gần 1,4 triệu USD. Trong gần 2.000 máy tính của 50 doanh nghiệp bị thanh tra từ đầu năm 2011 tới nay thì hầu hết sử dụng bản quyền phần mềm không hợp pháp.
Trong đó, những phần mềm bị vi phạm bản quyền nhiều nhất trong môi trường doanh nghiệp bao gồm Symantec Norton Anti-Virus, Adobe Acrobat, Symantec PC Anywhere, Adobe PhotoShop . Bên cạnh đó, những phần mềm bị vi phạm bản quyền trên Internet thường là McAfee VirusScan, Symantec Norton Anti-Virus, Adobe Acrobat, Intuit Quicken Home and Business, Symantec Norton pcAnywhere, Symantec Norton Ghost và Adobe Creative Suite