Thạc Sĩ Vấn đề phát huy dân chủ và đoàn kết thống nhất trong nội bộ Đảng

1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết
Sinh thời chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặc biệt quan tâm vấn đề phát huy
dân chủ và đoàn kết thống nhất trong Đảng. Trong Di chúc, Người nhấn mạnh:
“Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta.
Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất
trí trong Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình.
Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh
tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và
thống nhất của Đảng. Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau” 1 .
Lịch sử Đảng và sự nghiệp cách mạng Việt Nam gần 80 năm qua đã rút
ra bài học quý báu về sức mạnh vô địch của đại đoàn kết toàn dân tộc mà hạt
nhân là sự đoàn kết nhất trí trong Đảng.
Nâng cao năng lực và sức chiến đấu của Đảng là đòi hỏi cấp thiết hiện
nay, nhằm giữ vững vị trí cầm quyền của Đảng, nâng cao vai trò của Nhà nước
pháp quyền, phát huy dân chủ xã hội. Một trong những điều kiện tiên quyết để
nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng là phát huy dân chủ, tăng cường đoàn
kết thống nhất trong nội bộ Đảng.
Đại hội X của Đảng đã khẳng định: “Dân chủ xã hội chủ nghĩa vừa là
mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,
thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân”. Để thực sự
xây dựng và phát huy dân chủ của nhân dân, củng cố, tăng cường sự đồng
thuận xã hội, trước hết phải bắt đầu từ việc phát huy dân chủ và đoàn kết thống
nhất trong nội bộ của Đảng.
Đảng phải thực sự đi đầu và là tấm gương về dân chủ và đoàn kết trước
toàn thể xã hội. Vấn đề phát huy dân chủ và đoàn kết trong Đảng luôn có ý
nghĩa to lớn đối với việc tăng cường và phát huy dân chủ và đại đoàn kết toàn
dân tộc. Từ khi ra đời đến nay Đảng ta luôn quan tâm đến việc tăng cường
đoàn kết thống nhất nội bộ nên đã phát huy được năng lực lãnh đạo và sức
chiến đấu của mình, củng cố niềm tin của nhân dân.

1 Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb.CTQG, H,2001, tr.497-498. 2
Tuy nhiên, tình hình, bối cảnh mới của đất nước và thế giới đang yêu
cầu Đảng phải tiếp tục đổi mới tư duy và hành động. Dân chủ, đoàn kết thống
nhất trong Đảng hiện nay phải phù hợp với các đòi hỏi, thách thức của giai
đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; của nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
và hội nhập quốc tế.
Về phương diện lý luận: đã có nhiều công trình nghiên cứu về dân chủ,
dân chủ xã hội ., nhưng dân chủ trong Đảng chưa được nghiên cứu một cách có
hệ thống, toàn diện. Trong khi đó, nhiều vấn đề lý luận về dân chủ trong điều
kiện một Đảng duy nhất cầm quyền đang cần được làm sáng tỏ trong mối quan
hệ giữa đảng viên với tổ chức đảng, giữa các tổ chức đảng với nhau; trong sinh
hoạt đảng; trong các mối quan hệ của Đảng với Nhà nước; Đảng với Dân; Đảng
với Mặt trận Tổ quốc và các Tổ chức chính trị -xã hội; Đảng với xã hội.
Về phương diện thực tiễn: trong thời gian vừa qua, đặc biệt trong thời kỳ
đổi mới đất nước, từ Đại hội VI đến nay, Đảng đã có nhiều quan điểm, chủ
trương và giải pháp về phát huy dân chủ, củng cố, tăng cường đoàn kết thống
nhất trong Đảng. Các quan điểm và giải pháp đó đã phát huy hiệu quả tích cực
trong việc tăng cường năng lực, vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và
xã hội. Tuy vậy, thực tiễn sinh động và phức tạp về phát huy dân chủ và đoàn
kết thống nhất trong Đảng vẫn chưa được tổng kết, nghiên cứu đầy đủ, nên
nhiều vấn đề thực tiễn đặt ra đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu, giải quyết.
Để có tư duy mới về dân chủ, về đoàn kết trong Đảng, cần thiết phải đẩy
mạnh công tác nghiên cứu khoa học và tổng kết thực tiễn làm sáng tỏ cơ sở lý
luận và thực tiễn, đánh giá đúng thực trạng thực hành dân chủ và đoàn kết trong
hệ thống tổ chức đảng hiện nay, từ đó xây dựng các quan điểm và giải pháp thực
sự phát huy được dân chủ và tăng cường đoàn kết trong nội bộ Đảng, góp phần
nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng trong tình hình mới.
Chính vì vậy, việc triển khai nghiên cứu và tổng kết: “Vấn đề phát huy
dân chủ và đoàn kết thống nhất trong nội bộ Đảng” đang là một nhiệm vụ
nghiên cứu cấp bách đặt ra, nhằm đáp ứng tình hình đổi mới đất nước hiện nay.
Kết quả các nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần quan trọng vào quá trình
tự đổi mới, tự chỉnh đốn của Đảng ta theo đúng tinh thần Đại hội X, đồng thời
cung cấp các luận cứ khoa học và thực tiễn để bổ sung, phát triển Cương lĩnh 3
chính trị của Đảng về các vấn đề dân chủ và vai trò lãnh đạo của Đảng trong
hệ thống chính trị, phù hợp với giai đoạn phát triển mới của đất nước.
2. Tình hình nghiên cứu
2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước
Dân chủ và đoàn kết thống nhất trong nội bộ Đảng là một trong những
vấn đề thuộc về bản chất của một Đảng Cộng sản, là biểu hiện tập trung của
năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng Cộng sản cầm quyền. Đây là một
trong những nội dung được giới nghiên cứu quan tâm.
* Trước hết là việc nghiên cứu chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, các văn kiện của Đảng về dân chủ và đoàn kết trong Đảng. Khái quát
lại, các công trình nghiên cứu tập trung vào một số các nội dung sau:
- Về bản chất của dân chủ; sự khác nhau giữa dân chủ tư sản và dân chủ
vô sản; các nhân tố tác động, các điều kiện bảo đảm cho dân chủ và đoàn kết;
các hình thức dân chủ; các phương pháp thực hành dân chủ; cơ sở hiện thực cho
sự hình thành và biến đổi của dân chủ; các biểu hiện và phương pháp khắc phục
tình trạng mất dân chủ, mất đoàn kết trong Đảng Cộng sản và ngoài xã hội.
- Các báo cáo tổng kết của Đảng, của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính
trị - xã hội về thực hành dân chủ, đoàn kết. “Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý
luận - thực tiễn qua 20 năm đổi mới (1986 - 2006). Đảng Cộng sản Việt Nam -
Ban Chấp hành Trung ương, Ban Chỉ đạo tổng kết lý luận. B|NxbCTQG,
H,.2005”; “Báo cáo tổng kết thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW của Bộ Chính trị
(khóa VIII) về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở” của Mặt trận Tổ
quốc, các ban, bộ, ngành, tỉnh ủy, thành ủy sau 5 năm thực hiện.
- Nhiều công trình khoa học, bài viết đã nghiên cứu ở những lĩnh vực cụ
thể, mối quan hệ cụ thể, các nội dung cụ thể của vấn đề dân chủ, đoàn kết
trong Đảng: “Dân chủ trong nội bộ Đảng trong thời kỳ đổi mới” - Lê Đức
Bình. Tạp chí Xây dựng Đảng, 2003, số 11; Lê Khả Phiêu “Đổi mới một Đảng
cầm quyền, nguy cơ lớn nhất là nguy cơ “suy thoái về chính trị, suy thoái về
đạo đức”, Tạp chí Dân vận, 2001, số 1; Phạm Ngọc Quang “Nước ta, dân chủ
chỉ được bảo đảm trong một nền chính trị nhất nguyên”, Tạp chí Cộng sản,
2001, số 18; Phạm Ngọc Quang “Nhận thức sâu sắc quan điểm dân chủ hóa
toàn bộ đời sống xã hội là mục tiêu và động lực trong sự nghiệp đổi mới đất
nước”, Tạp chí Quốc phòng toàn dân, số 9/2005; Phạm Văn Tâm “Phong cách 4
lãnh đạo - yếu tố quan trọng để thực hiện quy chế dân chủ cơ sở”, Tạp chí Dân
vận, 2001, số 9; Bùi Văn Tiếng “Vấn đề tác phong dân chủ của bí thư cấp uỷ”,
Tạp chí Cộng sản, 2004, số 20; Lưu Minh Trị “Cơ sở đảng lãnh đạo việc phát
huy dân chủ, thực hiện pháp chế ở ngoại thành Hà Nội”, Tạp chí Nghiên cứu
lý luận, 1994, số 1; Lê Quang Thưởng “Vai trò của tổ chức đảng trong việc
bảo đảm quyền dân chủ của nhân dân ở cơ sở”, Tạp Chí Cộng sản, 1998, số 2;
Lương Gia Ban “Dân chủ và việc hệ thống quy chế dân chủ ở cơ sở”; Nxb
CTQG, H,2003; Sách “Những văn bản pháp luật về dân chủ và quy định bảo
đảm thực hiện dân chủ”; Nxb Lao động, H, 1999; Sách “Các đoàn thể nhân
dân với việc bảo đảm dân chủ ở cơ sở hiện nay”, Nxb CTQG, H,2003; Sách
“Vấn đề dân chủ và đặc trưng của mô hình tổng thể Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, 2003, số 2; “Tăng
cường cơ sở pháp luật về dân chủ trực tiếp ở nước ta trong giai đoạn hiện
nay”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, 2000, số 1; “Dân chủ làng xã: truyền
thống và hiện đại”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, 2004, số 8, Sách “Hương
ước trong quá trình thực hiện dân chủ ở nông thôn Việt Nam hiện nay”, Nxb
CTQG, H,2003
* Nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về dân chủ và đoàn kết trong nội bộ
Đảng đã được tập trung nghiên cứu trong một số công trình khoa học sau:
- Chương trình KHXH - 05, năm 1999 đã đi sâu nghiên cứu “Một Đảng
lãnh đạo và chế độ dân chủ ở Việt Nam”, nhiều vấn đề được làm rõ trong
chương trình như, khái niệm, thực trạng về chế độ dân chủ ở Việt Nam khi chỉ
có một Đảng lãnh đạo; những nguyên nhân hạn chế và đề xuất những giải pháp
nhằm phát huy chế độ dân chủ ở Việt Nam. Tuy nhiên, đề tài mới đi sâu
nghiên cứu mối quan hệ giữa Đảng với các tổ chức chính trị - xã hội . nhằm
phát huy dân chủ của từng tổ chức, mà chưa đi sâu nghiên cứu về vấn đề dân
chủ và đoàn kết trong nội bộ Đảng.
- Ngô Đức Tính “Xây dựng Đảng về tổ chức”, Nxb CTQG, H,2003. Ở
công trình này đã đề cập đến vấn đề dân chủ trong Đảng, sau khi làm rõ tính
không thể phân chia của dân chủ và tập trung, tác giả đã nêu lên được những
tiêu chuẩn cơ bản của tập trung dân chủ trong Đảng. Đó là, chế độ bầu cử, báo
cáo, thông báo, tính chất công khai, tính tập thể trong sự lãnh đạo của Đảng,
tính tự do thảo luận và phê bình, vấn đề phục tùng trong Đảng. Tác giả cũng đã
nêu lên được một số thực trạng về việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ 5
của Đảng thời kỳ trước và sau đổi mới, từ đó đề xuất một số giải pháp để tiếp
tục thực hiện hiệu quả nguyên tắc này.
- Trong tài liệu “Đảng, Bác Hồ về tự phê bình và phê bình” của Ban Tổ
chức Trung ương 62, 2005 đã trích dẫn nhiều lời chỉ dẫn của Bác và những nghị
quyết của Trung ương về công tác phê và tự phê bình, đó là những vấn đề lý luận
và thực tiễn nhằm tăng cường sự đoàn kết thống nhất trong nội bộ của Đảng.
- Lê Đức Bình “Dân chủ trong nội bộ Đảng trong thời kỳ đổi mới”, Tạp
chí Xây dựng Đảng, số 11, 2003. Trong bài viết này, tác giả đã nhấn mạnh rằng,
trong Đảng cần tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc tập trung dân chủ, kết hợp chặt
chẽ giữa tập trung với dân chủ xét trên bình diện chung của toàn Đảng. Trong
tình hình hiện nay, bên cạnh tập trung nên hướng trọng tâm vào việc mở rộng
dân chủ nội bộ, đấu tranh khắc phục chủ nghĩa quan liêu. Đồng thời tác giả đã
đề xuất những giải pháp để mở rộng dân chủ, khắc phục quan liêu:
+ Trước hết từ quá trình xây dựng đường lối, chính sách của Đảng.
+ Mở rộng sinh hoạt dân chủ và nâng cao chất lượng lãnh đạo tập thể và
hội nghị cấp ủy và Đại hội Đảng các cấp.
+ Có cơ chế với những hình thức tổ chức và phương pháp thích hợp tăng
cường kiểm tra, giám sát của tập thể đối với cá nhân, của tổ chức đối với cán
bộ đảng viên, kể cả đối với những người lãnh đạo cấp cao.
+ Hoàn thiện các cơ chế bầu cử trong Đảng theo hướng thực hiện dân
chủ đầy đủ hơn nữa.
+ Dân chủ hóa công tác cán bộ là một yêu cầu quan trọng hàng đầu của
mở rộng dân chủ trong Đảng.
- GS, TS. Phùng Hữu Phú trong Báo cáo tại Hội thảo khoa học của Hội
đồng lý luận Trung ương, năm 1999: “Một Đảng lãnh đạo và chế độ dân chủ ở
Việt Nam” đã nêu lên một số nguyên nhân yếu kém về việc thực hiện dân chủ
trong Đảng, đó là: 1. Là một nền dân chủ mới nhưng lại không qua nền dân
chủ tư sản; 2. Một nền dân chủ chịu tác động của những mối quan hệ là sản
phẩm của thời kỳ lịch sử, trong đó quan hệ giữa mệnh lệnh chỉ huy và phục
tùng-chấp hành vốn là sản phẩm của thời kỳ chiến tranh; 3. Mặt bằng dân trí
trong Đảng cũng có vấn đề, trình độ nhận thức chính trị trong Đảng cũng rất
chênh nhau. Từ việc xác định nguyên nhân như trên, tác giả đã đề xuất một số 6
giải pháp để khắc phục, đó là: 1. Muốn mở rộng dân chủ trong Đảng cần phải
có cơ chế, quy định cụ thể, mọi vấn đề đều phải xuất phát từ cơ chế, quy chế
và các quy định cụ thể; 2. Thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tập trung dân chủ,
thiểu số phục tùng đa số trong cấp ủy; 3. Cần nghiên cứu để có quy định chế
độ bãi nhiệm trong Đảng ngay trong nhiệm kỳ và song song với nó là chế độ
bầu cử thật dân chủ; 4. Cần có bộ phận chăm lo phát huy vai trò của người
đảng viên không giữ chức vụ lãnh đạo.
- Tác giả Trần Trọng Tân trong Báo cáo kỷ yếu Hội thảo khoa học, H,
1999: “Một Đảng lãnh đạo và chế độ dân chủ ở Việt Nam” đã nhấn mạnh đến
vấn đề dân chủ trong Đảng hiện nay. Tuy số lượng đảng viên đông, nhưng rất
thụ động và với sự phân cấp quyền lực như hiện nay giữa người đảng viên giữ
chức vụ lãnh đạo và người đảng viên không giữ chức vụ gì chưa thể có được
dân chủ nội bộ, khó tạo sự bình đẳng trong Đảng. Việc cung cấp thông tin
cũng thiếu bình đẳng giữa các đảng viên với nhau thì khó có được dân chủ
trong Đảng. Cũng tại Hội thảo này, báo cáo của đồng chí Đào Duy Quát, Phó
Trưởng ban Tư tưởng Trung ương đã nêu rõ, Đảng cầm quyền thì trong Đảng
phải thật sự dân chủ. Mọi đảng viên đều được tham gia vào quá trình hình
thành các quyết định của Đảng một cách thật sự dân chủ. Theo tác giả, hiện
nay nhiều người băn khoăn thiếu tin tưởng vào sinh hoạt phê và tự phê bình
trong Đảng, nếu không chặn đứng và đầy lùi tình hình này thì nguy cơ suy
thoái của Đảng ngày càng trở nên rõ rệt.
- Ban Tổ chức Trung ương cũng đã có chuyên đề nghiên cứu tổng kết về
“Củng cố và tăng cường đoàn kết, thống nhất trong Đảng” nhằm phục vụ cho
Đại hội IX, trong chuyên đề đã tổng kết, đánh giá tình hình mất đoàn kết trong
những năm qua và đã rút ra hai điểm cần lưu ý, đó là: 1. Sự mất đoàn kết ở một
bộ phận tổ chức, cán bộ đảng viên; 2. Các dạng mất đoàn kết, từ đó chuyên đề
đã tìm ra một số nguyên nhân gây ra mất đoàn kết trong nội bộ Đảng: 1. Nguyên
nhân thường do chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng cục bộ, gia trưởng độc đoán, thiếu
dân chủ .; 2. Nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và sinh hoạt Đảng
chưa được thực hiện một cách nghiêm túc; 3. Công tác cán bộ còn nhiều bất
cập, chậm đổi mới; 4. Một bộ phận cán bộ, đặc biệt là cán bộ chủ chốt có năng
lực yếu kém lại chủ quan, tự phụ, thiếu khiêm tốn, chạy theo lối sống thực dụng,
ích kỷ, đặt lợi ích của cá nhân lên trên lợi ích của tập thể . Từ những nguyên
nhân yếu kém trên, chuyên đề đã đề xuất những giải pháp khắc phục tình trạng 7
mất đoàn kết, đó là: 1. Đảng phải thường xuyên chăm lo công tác giáo dục, bồi
dưỡng cán bộ, đảng viên; 2. Đoàn kết trên cơ sở tuân thủ nghiêm ngặt những
nguyên tắc tổ chức sinh hoạt Đảng, đặc biệt là nguyên tắc tập trung dân chủ; 3.
Xây dựng cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở mỗi cấp vững mạnh cả về chính trị lẫn
chuyên môn và tư tưởng, đạo đức, tác phong. Coi trọng xây dựng tổ chức cơ sở
đảng trong sạch, vững mạnh; 4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát trong
Đảng; 5. Xác định đúng nguyên nhân và tìm ra giải pháp phù hợp với từng
trường hợp mất đoàn kết cụ thể.
- Đề tài độc lập cấp Nhà nước: “Vấn đề chính trị hiện nay trong công tác
bảo vệ chính trị nội bộ của Đảng - Hiện trạng và giải pháp”, mã số: ĐTĐL
2006/16, do đồng chí Phạm Văn Thọ, Uỷ viên Trung ương Đảng, Phó trưởng
Ban Tổ chức Trung ương làm chủ nhiệm. Đề tài đã nêu được một số thực trạng
về việc thực hiện các nguyên tắc của Đảng trong sinh hoạt Đảng: nguyên tắc
tập trung dân chủ, nguyên tắc phê bình và tự phê bình, về đoàn kết thống nhất
trong Đảng. Đề tài cũng đã đề xuất một số giải pháp có liên quan đến phát huy
dân chủ trong Đảng như: thực hiện dân chủ thật sự trong việc lựa chọn ban
lãnh đạo, người đứng đầu các cấp, nhất là ở cấp chiến lược; Xác lập cơ chế,
thiết chế đủ mạnh đề giám sát có hiệu quả việc thực thi quyền lực của tổ chức,
cá nhân; Kiên quyết xử lý tình trạng thiếu dân chủ, mất dân chủ, gây chia rẽ bè
phái trong ban lãnh đạo các cấp, các ngành, các địa phương; Gương mẫu thực
hiện chế độ phê bình, tự phê bình; bảo vệ những người có ý kiến khác với
động cơ trong sáng.
Nhìn chung, mức độ nghiên cứu của các chương trình, đề tài đã chú ý
nhấn mạnh về dân chủ, đoàn kết, nguyên tắc tập trung trong tổ chức và sinh hoạt
Đảng và sự đoàn kết, nhất trí trong Đảng ; những đặc trưng cơ bản cùng các quy
luật hình thành và phát triển dân chủ, đoàn kết . Các giải pháp nêu ra mới
hướng tới những mục tiêu cụ thể là đề cao nguyên tắc tập trung dân chủ, tính
đoàn kết, thống nhất trong Đảng. Thực tế hiện nay chưa có đề tài cấp nhà nước
nào nghiên cứu một cách hệ thống cơ sở lý luận và thực tiễn về vấn đề phát huy
dân chủ và đoàn kết thống nhất trong nội bộ Đảng trong thời kỳ đổi mới.
2.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước
Từ trước tới nay, có rất nhiều sách viết về dân chủ khá sâu cả về lý luận
và thực tiễn, tuy vậy các sách thường đề cập đến các vấn đề dân chủ trong xã 8
hội, hay trong các hoạt động của Nhà nước, hoạt động chính trị . Vì thế, các
vấn đề nêu ra không sát với các nội dung nghiên cứu của đề tài này. Đề tài chọn
cách tham khảo chủ yếu các tài liệu của Đảng Cộng sản Trung Quốc vì Trung
Quốc là nước có chế độ Đảng cầm quyền giống như ở Việt Nam. Thí dụ như,
trong cuốn sách “Bàn về dân chủ”, Lý Thiết Anh với chuyên đề: “Lý luận dân
chủ trong Đảng” đã đề cập khá toàn diện về vấn đề phát huy dân chủ trong
Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ông đã nêu lên được quá trình phát triển lý luận
dân chủ trong Đảng và làm rõ được nội hàm dân chủ trong Đảng. Theo tác giả,
dân chủ trong Đảng là khái niệm lý luận, nó bao hàm những nguyên tắc đó là: 1.
Nguyên tắc bình đẳng dân chủ trong Đảng; 2. Nguyên tắc thống nhất giữa dân
chủ và tập trung; 3. Nguyên tắc thiểu số phục tùng đa số; 4. Nguyên tắc bầu cử
dân chủ; 5. Nguyên tắc kết hợp tập thể lãnh đạo và phân công phụ trách cá
nhân; 6. Nguyên tắc giám sát dân chủ.
Điều đáng chú ý, trong " Đảng phải kiên trì và thực hiện dân chủ”, tác
giả đã đề cập đến một số nội dung như sau:
- Kiên trì và thực hiện dân chủ trong Đảng là thể hiện tất yếu tính chất
và tôn chỉ của Đảng.
- Kiên trì và thực hiện dân chủ trong Đảng là con đường tất yếu để kiên
trì, tăng cường, cải thiện lãnh đạo của Đảng.
- Kiên trì và thực hiện dân chủ trong Đảng là bảo đảm quan trọng để
tăng cường đoàn kết, nâng cao sức ngưng tụ và sức chiến đấu của Đảng.
- Kiên trì và thực hiện dân chủ trong Đảng là tổng kết khoa học kinh
nghiệm lịch sử.
- Kiên trì và thực hiện dân chủ trong Đảng là đòi hỏi nội tại thúc đẩy dân
chủ nhân dân.
Đặc biệt, tác giả đã xác định được các chế độ dân chủ trong Đảng, đây
là điều chúng ta cũng nên quan tâm để có thể nghiên cứu áp dụng phát huy dân
chủ trong Đảng. Đó là các chế độ: chế độ tập trung dân chủ trong Đảng; chế độ
đại hội đại biểu của Đảng; chế độ bầu cử dân chủ trong Đảng; chế độ tập thể
lãnh đạo; chế độ quyết sách khoa học dân chủ; chế độ bảo đảm quyền lợi của
đảng viên; chế độ giám sát dân chủ trong Đảng. Ngoài ra, Trung Quốc còn có
nhiều tài liệu khác có nội dung liên quan đến dân chủ trong Đảng để chúng ta
có thể tham khảo và học hỏi. 9
Nghiên cứu của giới khoa học Trung Quốc về dân chủ và đoàn kết rất
được nhiều người quan tâm, như: “Về xây dựng thể chế chính đảng trong xây
dựng văn minh chính trị”, Zhou Shuzhen, Viện Thông tin KHXH, Số TN
2005-13 “Thuyết dân chủ hóa trong Đảng nhìn từ giác độ phát triển chính trị”,
Xiao Gongqin, Viện Thông tin KHXH, Số TN 2005-09.
Các nghiên cứu này song hành với các nghiên cứu về hệ thống lý luận cầm
quyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc; nghiên cứu về lý luận và thực tiễn xây
dựng Đảng cầm quyền; nghiên cứu quy luật cầm quyền của Đảng Cộng sản Trung
Quốc
Vấn đề dân chủ, đoàn kết cũng được giới nghiên cứu ở nhiều nước quan
tâm, như: “Chính trị học so sánh - về các nền dân chủ Đức, Mỹ, Pháp, Anh,
Ý”. Nxb Moutchrestien (Bản dịch của Viện khoa học chính trị - Học viện
CTQG Hồ Chí Minh); “Dân chủ và lãnh đạo” (đánh giá nền dân chủ Thụy
Điển) Peterson.O. Nxb CTQG, H, 1998
Các kết quả này góp phần làm rõ hơn về mặt lý luận và thực tiễn, nhất là
các nghiên cứu ở Trung Quốc, một đất nước có nhiều điểm tương đồng về
chính trị, xã hội, văn hóa, giúp cho chúng ta có một cái nhìn tổng thể và có thể
nghiên cứu để vận dụng vào Việt Nam.
3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
- Làm rõ các cơ sở lý luận về dân chủ và đoàn kết thống nhất trong tổ
chức và hoạt động của Đảng duy nhất cầm quyền ở Việt Nam hiện nay. (Nội
hàm của dân chủ và đoàn kết thống nhất trong Đảng, các điều kiện, yếu tố đảm
bảo dân chủ và đoàn kết thống nhất trong Đảng cầm quyền).
- Phân tích làm rõ bối cảnh mới, yêu cầu mới, thách thức mới đang đặt ra
đối với vấn đề phát huy dân chủ và đoàn kết thống nhất trong nội bộ Đảng.
- Đánh giá khách quan thực trạng về dân chủ và đoàn kết thống nhất
trong nội bộ Đảng ta hiện nay (cả về thành tựu, các tồn tại, hạn chế, nguyên
nhân của các hạn chế, bất cập trong thực hành dân chủ, đoàn kết thống nhất
trong nội bộ Đảng ta thời gian qua).
- Xây dựng các quan điểm và đề xuất các giải pháp phát huy dân chủ và
tăng cường đoàn kết thống nhất trong nội bộ Đảng phù hợp với nhiệm vụ, mục
tiêu xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn phát triển tiếp theo của đất nước. 10
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Về cách tiếp cận
- Cách tiếp cận của đề tài khi nghiên cứu vấn đề dân chủ và đoàn kết là
cách tiếp cận hệ thống và lịch sử.
Vấn đề dân chủ và đoàn kết được nghiên cứu trong mối quan hệ biện
chứng với các yếu tố khác của hệ thống, bị chi phối bởi nhiều yếu tố chủ quan
và khách quan, trong đó yếu tố đạo đức (liên quan tới lợi ích nhóm và cá
nhân), yếu tố pháp luật (cơ chế kiểm tra, giám sát) cần được xem xét.
Bên cạnh đó, dân chủ và đoàn kết là một phạm trù mang tính lịch sử cần
được nghiên cứu trong những điều kiện cụ thể, phù hợp với từng giai đoạn phát
triển nhất định. Việc xem xét vấn đề dân chủ và đoàn kết phải đặt trong điều
kiện thực tế hiện nay của Việt Nam đang trong quá trình dân chủ hóa và hội
nhập kinh tế quốc tế, trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và xây dựng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) của dân, do dân và vì dân.
- Nghiên cứu về dân chủ được tiến hành trong mối quan hệ mật thiết với
nghiên cứu vấn đề đoàn kết thống nhất trong nội bộ Đảng. Do vậy, đề tài tiếp
cận hai nội dung này trong một chỉnh thể thống nhất.
4.2. Phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật sử dụng
a/ Đề tài dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, quan điểm của Đảng về dân chủ và đoàn kết trong Đảng. Sử dụng
phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử kết hợp với các phương
pháp logic, lịch sử, phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hoá, lý luận - thực
tiễn, phỏng vấn chuyên gia .
b/ Khảo sát thực tiễn
Đề tài đã tiến hành khảo sát ở 3 tỉnh: Vĩnh Phúc, Hải Phòng và Bà Rịa -
Vũng Tàu.
- Tại tỉnh Vĩnh Phúc, đoàn công tác làm việc với các cơ quan, đơn vị
sau: Thường trực Tỉnh ủy; Đại diện các Ban Đảng của Tỉnh ủy; Thành ủy
Thành phố Vĩnh Yên; Huyện ủy huyện Bình Xuyên; Huyện ủy huyện Tam Đảo
và Đảng ủy xã Tam Quan; Thị ủy thị trấn Gia Khánh. - Tại Thành phố Phòng Hải Phòng đoàn công tác làm việc với các cơ
quan, đơn vị sau: Ban Tổ chức Thành ủy; Đại diện các Ban Đảng và Đảng ủy
khối cơ quan và doanh nghiệp của Thành phố; Đại diện HĐND, UBND, Mặt
trận và các doàn thể của Thành phố; Đảng ủy huyện Tiên Lãng; Đảng ủy xã
Kiến Thiết huyện Tiên Lãng; Quận ủy quận Ngô Quyền; Đảng ủy phường Lạc
Viên thuộc quận Ngô Quyền; Thường trực Thành ủy Hải Phòng.
- Tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đoàn công tác làm việc với các cơ quan,
đơn vị sau: Đại diện các Ban Đảng của Tỉnh ủy; Đại diện HĐND, UBND, Mặt
trận và các Đoàn thể chính trị - xã hội của tỉnh; Thị ủy thị xã Bà Rịa; Đảng ủy
xã Long Phước - Bà Rịa; Thành ủy Thành phố Vũng Tàu; Thường trực Tỉnh
ủy Bà Rịa - Vũng Tàu.
Phương pháp tiến hành khảo sát: trao đổi, thảo luận trực tiếp với các cơ
quan, đơn vị .
Ngoài 3 tỉnh, thành phố trên, đề tài còn kết hợp với các đề tài khác
(KX.10) để khảo sát ở các tỉnh: Thái Bình, Bình Định, Thành phố Hồ Chí
Minh, Cần Thơ, Cà Mau, Hậu Giang, Đà Nẵng.
Sau mỗi lần đi địa phương, đề tài đều có báo cáo kết quả khảo sát.
c/ Điều tra bằng phiếu hỏi
Đề tài đã tiến hành điều tra bằng 2000 phiếu hỏi, tại nhiều tỉnh, thành
trong cả nước.
Cách thức thực hiện theo 2 cách: đoàn cán bộ của đề tài điều tra trực tiếp
hoặc nhờ các Ban Tổ chức Tỉnh ủy điều tra và gửi phiếu về Ban Chủ nhiệm đề tài.
Các phiếu hỏi đã được xử lý để đưa vào kết quả nghiên cứu của đề tài.