Tiến Sĩ Vấn đề công bằng xã hội trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hi

MỤC LỤC
Trang

MỞ ĐẦU . 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 5
1.1. Những công trình nghiên cứu về kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam . 5
1.2. Những công trình nghiên cứu về công bằng xã hội 8
1.3. Những công trình nghiên cứu về thực hiện công bằng xã hội trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam 15
1.4. Đánh giá chung các công trình nghiên cứu liên quan và định hướng
nghiên cứu của đề tài 21
Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG BẰNG XÃ HỘI
TRONG ĐIỀU KIỆN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ
HỘI CHỦ NGHĨA . 24
2.1. Nhận diện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và công
bằng xã hội 24
2.2. Tính quy luật về việc thực hiện công bằng xã hội trong điều kiện kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa . 44
2.3. Kinh nghiệm thực hiện công bằng xã hội trong một số mô hình kinh tế
thị trường trên thế giới . 62
Chương 3: THỰC HIỆN CÔNG BẰNG XÃ HỘI TRONG ĐIỀU KIỆN KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM -
THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA . 71
3.1. Thực trạng thực hiện công bằng xã hội trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam 71
3.2. Những vấn đề đặt ra đối với việc thực hiện công bằng xã hội trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam 98Chương 4: NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU BẢO ĐẢM THỰC HIỆN CÔNG
BẰNG XÃ HỘI TRONG ĐIỀU KIỆN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY . 115
4.1. Xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa . 115
4.2. Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng và hiệu lực quản lý của Nhà nước
trong thực hiện công bằng xã hội 115
4.3. Đổi mới, hoàn thiện các chính sách kinh tế, chính sách xã hội theo
hướng giải quyết hài hòa các quan hệ lợi ích . 127
4.4. Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, nâng cao hiệu quả công tác phòng,
chống tham nhũng, lãng phí, các tệ nạn xã hội 140
KẾT LUẬN 148
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 150
TÀI LIỆU THAM KHẢO 151 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN


CBXH
CNCS
CNH, HĐH
CNTB
CNXH
KTTT
NXB
TTKT
Tr
XHCN
Công bằng xã hội
Chủ nghĩa cộng sản
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Chủ nghĩa tư bản
Chủ nghĩa xã hội
Kinh tế thị trường
Nhà xuất bản
Tăng trưởng kinh tế
Trang
Xã hội chủ nghĩa 1
MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Công bằng xã hội (CBXH) là một hiện tượng, một quá trình xã hội, vận
hành cùng với sự phát triển của lịch sử nhân loại. CBXH phản ánh mục tiêu,
khát vọng và là thước đo những thành tựu của con người trong quá trình đấu
tranh, xây dựng, cải tạo và phát triển xã hội.
Trong mỗi thời kỳ lịch sử, với những chế độ xã hội khác nhau, vấn đề
CBXH được nhận thức và thực hiện khác nhau, do vậy, bên cạnh những giá
trị chung nhất định, khó có một quan niệm thống nhất về CBXH, nhất là trong
bối cảnh thế giới diễn biến đa dạng và phức tạp, với nhiều lợi ích và khuynh
hướng chính trị khác biệt, thậm chí đối lập nhau như hiện nay. Có thể nói,
CBXH là một vấn đề không mới, nó được đặt ra khi con người biết liên kết để
gây dựng nên xã hội loài người cho đến ngày nay, song đây lại là vấn đề luôn
có tính thời sự, cần được tiếp tục nghiên cứu, bổ sung và phát triển. Hiện nay,
cùng với mục tiêu phát triển kinh tế, hành trình của nhân loại vẫn là hành
trình tìm kiếm, tạo dựng những giá trị CBXH, vì một thế giới hòa bình và
thịnh vượng, vì mỗi cá nhân với những lợi ích chính đáng cần được thừa nhận
và bảo vệ.
Ở nước ta, CBXH là một trong năm thành tố của mục tiêu chung mà
chúng ta phấn đấu trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội (CNXH)“Dân
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Đại hội XI (2011) của Đảng
đã khẳng định: “Thực hiện có hiệu quả tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm an
sinh xã hội trong từng bước và từng chính sách phát triển” [32, tr.227].
Trong những năm đổi mới vừa qua, cùng với sự phát triển kinh tế, vấn đề
CBXH luôn được đặt ra, giải quyết và đạt được những thành tựu quan trọng
góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, giữ vững ổn
định chính trị, xã hội; các cơ hội phát triển được mở rộng cho đông đảo nhân
dân; lợi ích tăng trưởng ngày càng lớn và được phân phối trên quy mô 2
rộng Tuy nhiên, trong quá trình phát triển kinh tế thị trường (KTTT), bên
cạnh mặt tích cực, còn không ít tiêu cực, ảnh hưởng nghiêm trọng tới CBXH:
sự phân hóa giàu, nghèo quá mức giữa các tầng lớp dân cư và giữa các vùng;
tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm, tình trạng bất công trong phân bổ tư
liệu sản xuất, phân bổ giá trị, bất công trong việc tạo cơ hội học tập, việc làm
cho người lao động gia tăng, trở thành những vấn đề bức xúc, tác động tiêu
cực đến tính chất xã hội chủ nghĩa (XHCN) của sự phát triển, đe dọa đến sự
ổn định về chính trị - xã hội.
Trong điều kiện KTTT định hướng XHCN, thực hiện CBXH luôn là
bài toán khó khăn đặt ra đối với quá trình phát triển, bởi lẽ để biến mục
tiêu đó thành hiện thực thì phải có hàng loạt những điều kiện khách quan
và chủ quan cần thiết, phải giải quyết nhiều quan hệ đa dạng và phức tạp
trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội - đặc biệt là quan hệ thường không
dễ điều hòa giữa tăng trưởng kinh tế (TTKT) và CBXH, giữa quy luật cạnh
tranh thị trường cùng những hệ quả tiêu cực của nó với mục tiêu xây dựng
xã hội lành mạnh, tiến bộ. Trong cơ chế thị trường, các vòng quay lợi
nhuận luôn tạo sự bất công, do đó khó có thể xác lập CBXH toàn diện.
Thực tế cho thấy, muốn thúc đẩy TTKT, trong nhiều trường hợp, chúng ta
phải chấp nhận bất CBXH, nhưng tính chất và giới hạn của bất CBXH là gì
và đến đâu v.v , là những vấn đề rất mới. Ngay những nước phát triển, đã
trải qua một quá trình lịch sử lâu dài với bao sự bất công xã hội thì mới có
thể giải quyết CBXH ở những mức độ nhất định và còn nhiều khó khăn,
thử thách . Trong những thập kỷ gần đây, nhiều nước trên thế giới đã và
đang phải xem xét, điều chỉnh lại mô hình phát triển, kể cả những mô hình
đã có một thời được xem là ưu việt nổi trội như mô hình Bắc Âu với nhà
nước phúc lợi, mô hình châu Âu đại lục với thị trường xã hội. Xét theo nội
hàm, vấn đề kinh tế cũng nằm trong lĩnh vực xã hội, nhưng không phải lúc
nào giải quyết TTKT cũng đồng nghĩa với việc giải quyết vấn đề CBXH. 3
Vì vậy, hiểu như thế nào về CBXH trong nền KTTT định hướng XHCN;
làm thế nào để đảm bảo gắn kết giữa phát triển kinh tế và CBXH trong từng
bước và cả quá trình phát triển; vai trò của Nhà nước trong việc quản lý, điều
tiết nền KTTT nhằm thực hiện CBXH v.v , là những vấn đề quan trọng, cấp
bách cần được nhận thức và giải quyết hiện nay ở nước ta.
Từ những lý do trên, tác giả đã chọn đề tài: “Vấn đề công bằng xã hội
trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
hiện nay” làm Luận án tiến sĩ Triết học.
2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA LUẬN ÁN
2.1. Mục đích của luận án
Trên cơ sở nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về CBXH
trong điều kiện KTTT định hướng XHCN, luận án phân tích thực trạng và
giải pháp nhằm thực hiện tốt CBXH trong điều kiện KTTT định hướng
XHCN ở Việt Nam hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ của luận án
- Làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về KTTT định hướng XHCN và CBXH.
- Khái quát những vấn đề có tính qui luật về thực hiện CBXH trong điều
kiện KTTT định hướng XHCN.
- Phân tích thực trạng và những vấn đề đặt đối với việc thực hiện CBXH
trong điều kiện KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam hiện nay.
- Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm thực hiện tốt CBXH trong điều
kiện KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam hiện nay.
3. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu những vấn đề có tính qui luật và thực trạng việc thực
hiện CBXH trong điều kiện KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án nghiên cứu vấn đề CBXH trong điều kiện KTTT định hướng
XHCN ở Việt Nam thời kỳ đổi mới, tập trung từ Đại hội VIII (1996) đến nay. 4
4. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án vận dụng lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
và quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về CBXH và CBXH trong điều
kiện KTTT định hướng XHCN;
Luận án kế thừa kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học trong,
ngoài nước có liên quan.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Vận dụng tổng hợp những nguyên tắc, phương pháp luận của chủ nghĩa duy
vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, các phương pháp hệ thống, lôgic, lịch
sử, phân tích, tổng hợp và so sánh, v.v. để giải quyết những nhiệm vụ đặt ra.
5. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
- Góp phần làm rõ tính quy luật của việc thực hiện CBXH trong điều
kiện KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam.
- Khái quát kinh nghiệm thực hiện CBXH trong một số mô hình KTTT
trên thế giới.
- Phân tích thực trạng, những vấn đề đặt ra và đề xuất những giải pháp
chủ yếu nhằm thực hiện CBXH trong điều kiện KTTT định hướng XHCN ở
Việt Nam hiện nay.
6. Ý NGHĨA CỦA LUẬN ÁN
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng
dạy, học tập trong các ngành khoa học xã hội và nhân văn.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận án làm cơ sở cho công tác quản lý xã hội, xây dựng và thực hiện
các chính sách nhằm đảm bảo CBXH trong điều kiện KTTT định hướng
XHCN ở nước ta hiện nay.
7. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận án gồm 4
chương, 13 tiết.