Báo Cáo Vấn đề an ninh cho hầm ở Việt Nam

VẤN ĐỀ AN NINH CHO HẦM Ở VIỆT NAM
(TUNNEL SECURITY IN VIETNAM)

KS. CN. Nguyễn Đức Toản1

Viện KHCN GTVT. Sinh viên Cao học tại Italia

TÓM TẮT: Bài viết này trước hết trình bày mối quan hệ giữa vấn đề an ninh trong hầm
giao thông với các hoạt động cứu hỏa và an toàn sinh mạng thông thường. Sau đó khái
quát tình hình diễn biến và kế hoạch xử lý vấn đề an ninh hầm trên thế giới, chủ yếu là ở
Mỹ. Theo mô hình này của Mỹ, các nghiên cứu về vấn đề an ninh cho toàn bộ hệ thống
giao thông vận tải nói chung và cho hệ thống hầm nói riêng có thể vận dụng để triển khai,
áp dụng trong thực tế nước ta vào thời điểm thích hợp.
TỪ KHÓA: hầm, cầu, giao thông, an ninh, khủng bố, tấn công, hỏa hoạn, an toàn sinh
mạng, các hệ thống tiện ích, quản lý rủi ro.

ABSTRACT: This paper first describes the relationship of tunnel security to normal fire
and life safety activities. Then it runs through a general overview on the present situation
of and relevant plans to cope with the issue in the world scale, with focus put on the U.S.A.
In the same manner, studies on security for tunnels and transportation infrastructure may
need to be triggered in Vietnam and results put into practice as soon as practicable.
KEY WORDS: tunnel, bridge, transport, security, terrorism, attack, fire, life safety,
utilities, risk management.

1. KHÁI QUÁT

Một cơ sở hạ tầng giao thông hiện đại, hiệu quả là có tính chất sống còn đối với sự
phát triển thành công về kinh tế, văn hóa và xã hội của bất cứ quốc gia nào. Điều
này đúng cảđối với giao thông trên phạm vi nội đô và vùng lãnh thổ, hay trên
phạm vi quốc gia và quốc tế. Không những thế, hệ thống giao thông nói chung, cầu
hầm và công trình ngầm nói riêng còn phải đảm bảo một nhiệm vụ mới: đó là vấn
đề an ninh.
1.1. Mối quan hệ giữa an ninh hầm với các hoạt động cứu hỏa và an toàn sinh
mạng thông thường

Trước hết xin nhắc lại vài khái niệm về an toàn cho con người và chữa cháy thông
thường trong hầm đường sắt và đường bộ. Vấn đề an toàn trong hầm ngày càng trở
nên quan trọng do sự quan tâm chú ý của các phương tiện thông tin đại chúng, do
mối lo ngại về an toàn của công chúng, và do sự xảy ra nhiều vụ tai nạn trong hầm.
Vơi các hầm đường sắt, các mối nguy hiểm thông thường bao gồm: hỏa hoạn, sập
kết cấu vỏ hầm, đâm xe, và trật ray. Các thông số quan trọng đối với cháy trong
hầm là: mối nguy của tàu dừng lại giữa hầm, các điều kiện thông gió và khuyếch
tán khói, và thời gian để sơ tán đoàn tàu.
Về vấn đề hỏa hoạn, người ta đã áp dụng thành công kỹ thuật thiết kế phòng chống
cháy dựa trên tính năng (performance based fire engineering process). Đó là một
phương pháp luận thiết kế nhờđó các nguyên tắc kỹ thuật được áp dụng vào việc
đánh giá các nguy cơ cần được nhận dạng về cháy và an toàn sinh mạng, rồi sau đó
áp dụng vào việc thiết kế các phương pháp bảo vệ thích hợp nhằm đối phó hiệu quả
với các nguy cơđó. Việc thiết kế các hệ thống chống cháy cho hầm đã xem xét hệ
thống hầm như là một chỉnh thể bao gồm đoàn tàu, các nhà ga, kết cấu hầm, các
thiết bịđường sắt và các quy trình vận hành và xử lý khẩn cấp trên đường sắt.
Với các hầm đường bộ, ba đối tượng chính liên quan đến hầm là cơ quan vận hành
hầm, các tổ chức/dịch vụ cứu trợ khẩn cấp, và người sử dụng hầm đều phải được
huấn luyện và nâng cao trình độ liên tục để có kiến thức tốt về an toàn và các cách
đối phó trong trường hợp xảy ra tai nạn. Người ta đã nhận thức được điều quan
trọng nhất, đó là tất cả các bên liên quan đều phải nhận thức rõ và thực thi phần
trách nhiệm của chính mình, với tinh thần cộng tác cao độ. Chúng tôi sẽ dừng lại ở
đây mà không thảo luận sâu hơn về cấp độ an toàn vật lý đối với bản thân kết cấu
hầm cũng như các hệ số an toàn liên quan đến xe cộ và đoàn tàu. Một điều đáng
chú ý là ở rất nhiều nước đã có tiêu chuẩn hoặc hướng dẫn cấp quốc gia về thiết kế
an toàn cháy cho hầm, chưa kể các tài liệu tham khảo của các tổ chức quốc tế.
Bất kể những điều đó, sự cố vẫn có thể xảy ra.
Ví dụđiển hình mới đây về hỏa hoạn trong hầm là thảm họa hầm Mont Blanc ở
Pháp ngày 24-3-1999, làm 41 người chết và lửa cháy liên tục trong vòng 52 giờ.
Xin chuyển sang vấn đề an ninh cho cầu hầm, đây là một khái niệm khá mới mẻở
nước ta.
Bảo vệ các công trình hạ tầng trọng yếu chống lại các hành động khủng bố là
nhiệm vụđặt ra cho chúng ta. Không giống như các hoạt động cứu hỏa và an toàn
sinh mạng thông thường đã có sẵn các thủ tục ứng phó, việc đối phó với các hoạt
động khủng bốđang thể hiện một thách thức mới. Để quản lý vấn đề này, cần có
chính sách về thiết kế cầu hầm về mặt an ninh.
Vì khủng bố là một sự cố không thể dự báo trước, nên sẽ là hợp lý nếu chúng ta
dựa vào nhiều tầng lớp an ninh, chứ không phải là một biện pháp duy nhất. Tuy
nhiên, về lâu dài, đểđảm bảo chức năng phục vụ không gián đoạn của hệ thống hạ
tầng quốc gia, thì phải đưa ra được các thiết kế có hiệu quả về mặt giá thành, bằng
cách sử dụng các vật liệu, cấu kiện, và hệ thống kết cấu tiên tiến, chứ không nên chỉ
dựa vào các kỹ thuật phát hiện và giám sát an ninh.