Thạc Sĩ Vai trò nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN
NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA 6
1.1. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án 6
1.1.1. Các công trình nghiên cứu của một số tác giả nước ngoài 6
1.1.2. Các công trình nghiên cứu của một số tác giả trong nước 12
1.2. Kết quả nghiên cứu của các công trình và những khoảng trống mới
luận án tiếp tục nghiên cứu 15
1.2.1. Kết quả nghiên cứu của các công trình đã công bố 15
1.2.2. Những khoảng trống mới mà luận án cần tiếp tục nghiên cứu 16
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ NHÀ NƯỚC
ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA 18
2.1. Nông nghiệp hàng hóa và sự cần thiết phải có vai trò của Nhà nước
đối với phát triển nông nghiệp hàng hóa 18
2.1.1. Khái niệm và điều kiện phát triển nông nghiệp hàng hóa 18
2.1.2. Sự cần thiết phải có vai trò của nhà nước đối với phát triển
nông nghiệp hàng hóa 27
2.2. Nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến vai trò của nhà nước đối
với phát triển nông nghiệp hàng hóa 33
2.2.1. Nội dung về vai trò của Nhà nước đối với phát triển nông
nghiệp hàng hóa 33
2.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến vai trò của Nhà nước đối với
phát triển nông nghiệp hàng hóa 39
2.3. Kinh nghiệm của một số nước về vai trò của nhà nước đối với phát
triển nông nghiệp hàng hóa và những bài học cho Cộng hòa Dân
chủ Nhân dân Lào 43
2.3.1. Kinh nghiệm của một số nước chủ yếu về vai trò của Nhà
nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hóa 43
2.3.2. Bài học về phát huy vai trò của nhà nước đối với phát triển
nông nghiệp hàng hóa cho Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 57
Chương 3: THỰC TRẠNG VAI TRÒ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN
NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA Ở CỘNG HÒA DÂN CHỦ
NHÂN DÂN LÀO GIAI ĐOẠN 2006 - 20013 62
3.1. Những thuận lợi và khó khăn trong việc thực thi vai trò nhà nước
đối với phát triển nông nghiệp hàng hóa ở Cộng hòa Dân chủ Nhân
dân Lào 62
3.1.1. Những thuận lợi trong việc thực thi vai trò của Nhà nước đối
với phát triển nông nghiệp hàng hóa 62
3.1.2. Những khó khăn trong trong việc thực thi vai trò Nhà nước
đối với phát triển nông nghiệp hàng hóa 64
3.2. Thực trạng vai trò nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng
hóa ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 66
3.2.1. Nhà nước đã định hướng phát triển nông nghiệp hàng hóa 66
3.2.2. Nhà nước tạo điều kiện phát triển kinh tế nông nghiệp hàng hóa 87
3.2.3. Nhà nước hỗ trợ người nông dân phát triển nông nghiệp
hàng hóa 96
3.2.4. Nhà nước tiến hành kiểm tra, kiểm soát đối với phát triển
nông nghiệp hàng hóa 97
3.3. Đánh giá chung về vai trò của nhà nước đối với phát triển nông
nghiệp hàng hóa ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào giai đoạn
2006 - 2013 và những vấn đề đặt ra cần giải quyết 98
3.3.1. Những thành tựu đạt được trong việc thực thi vai trò của
Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hóa ở Cộng
hòa Dân chủ Nhân dân Lào 98
3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân trong việc thực thi vai trò
của Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hóa ở
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 103
Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA
NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP HÀNG
HÓA Ở CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO
111
4.1. Quan điểm nhằm nâng cao vai trò của nhà nước đối với sự phát
triển nông nghiệp hàng hóa ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 111
4.1.1. Dự báo về phát triển nông nghiệp hàng hóa ở Cộng hòa Dân
chủ Nhân dân Lào đến năm 2020 111
4.1.2. Quan điểm thực hiện vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển
nông nghiệp hàng hóa ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 118
4.2. Các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao vai trò nhà nước đối với phát
triển nông nghiệp hàng hóa ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 121
4.2.1. Hoàn thiện hoạch định chiến lược phát triển nông nghiệp
hàng hóa đến năm 2020 121
4.2.2. Hoàn thiện hệ thống chính sách nhằm phát triển nông
nghiệp hàng hóa 125
4.2.3. Tiếp tục nâng cao hiệu quả của bộ máy quản lý Nhà nước về
kinh tế trong nông nghiệp 145
4.2.4. Tổ chức kiểm tra, giám sát việc thực hiện 148
4.2.5. Phát triển thị trường tiêu thụ nông sản phẩm cả trong và
ngoài nước 149
4.2.6. Phát triển các hình thức dịch vụ nông nghiệp phục vụ cho
quá trình sản xuất hàng hóa 152
KẾT LUẬN 155
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 158
TÀI LIỆU THAM KHẢO 159
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 3.1: Diện tích canh tác của Lào 73
Bảng 3.2: Đầu tư ngân sách Nhà nước vào khu vực nông nghiệp 79
Bảng 3.3: Đầu tư nước ngoài vào khu vực nông nghiệp 80
Bảng 3.4: Các dự án đã hoàn thành và đưa vào sử dụng 88
Bảng 3.5: Quan hệ hợp tác nước ngoài (hình thức tài trợ không hoàn lại) 89
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế hàng hóa theo cơ chế thị trường là một quy luật chung của sự
phát triển kinh tế-xã hội; đồng thời, đó là con đường duy nhất để giải phóng
lực lượng sản xuất, giải phóng nông dân, nông thôn ra khỏi tình trạng nghèo
đói và lạc hậu. Nhưng cơ chế thị trường có tính hai mặt (cả ưu điểm và khuyết
điểm), sự phát triển nông nghiệp hàng hoá theo cơ chế thị trường thì không
thể tránh khỏi tính hai mặt này. Chính vì vậy, để phát huy ưu điểm và hạn chế
khuyết điểm của cơ chế thị trường trong phát triển kinh tế nói chung và nông
nghiệp hàng hoá nói riêng cần phải có sự can thiệp và điều tiết của Nhà nước.
Từ khi có chính sách đổi mới do Đảng nhân dân Cách mạng Lào khởi
xướng và lãnh đạo, nền kinh tế của Lào nói chung và nông nghiệp nói riêng
đang chuyển từ cơ chế kế hoạch hoá, tập trung, quan liêu, bao cấp sang nền
kinh tế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước theo hướng xã hội chủ nghĩ a.
Thực hiện đường lối đổi mới đó, trong những năm qua nông nghiệp của Lào
đã có bước phát triển đáng kể, từ một nền nông nghiệp phần lớn dựa vào tự
nhiên, tự túc, tự cấp, lạc hậu đã bước đầu xây dựng được một nền nông
nghiệp sản xuất hàng hoá; thực hiện quan hệ hàng hoá - tiền tệ trong nông
nghiệp là phương thức tối ưu để thúc đẩy tăng trưởng nền nông nhiệp hàng
hoá. Đây là một trong những chuyển biến có ý nghĩa hết sức quan trọng và
sâu sắc, làm thay đổi tính chất và các mối quan hệ cơ bản trong nông nghiệp
của Lào, đồng thời tạo ra động lực thúc đẩy tăng trưởng và phát triển ở khu
vực này. Có nhiều nguyên nhân tạo nên những thắng lợi của nông nghiệp,
trong đó có sự biến đổi về chủ trương, chính sách của nhà nước đối với nông
nghiệp là tác nhân rất quan trọng.
Đi đôi với những thành tựu đã đạt được, nền nông nghiệp của Lào cũng
xuất hiện nhiều vấn đề đáng quan tâm và cần được giải quyết. Nông nghiệp
2
còn bị phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên, năng suất cây trồng, vật nuôi
nói chung đều xếp vào loại trung bình thấp nếu so với khu vực và thế giới; Cơ
sở vật chất kỹ thuật còn yếu kém, hệ thống công nghệ s au thu hoạch và công
nghệ chế biến nông sản còn lạc hậu đã gây tổn thất lớn về khối lượng, chất
lượng và giá trị nông phẩm trong tiêu dùng và xuất khẩu, năng lực cạnh tranh
nông sản hàng hoá yếu kém, thị trường tiêu thụ nông sản trong nước và ngoài
nước gặp nhiều khó khăn bế tắc; đất đai canh tác bị phân chia manh mún,
phân tán, quy mô sản xuất quá nhỏ không phù hợp với yêu cầu phát triển
nông nghiệp hàng hoá lớn; cơ cấu kinh tế nông nghiệp chuyển dịch theo cơ
chế hàng hoá rất chậm nên nguồn nhân lực còn dư thừa chưa được sử dụng có
hiệu quả; vấn đề bảo vệ môi trường, phòng chống giảm nhẹ thiên tai, phát
triển nông nghiệp, nông thôn bền vững gặp nhiều khó khă n; trình độ quản lý
kinh tế của người sản xuất còn quá thấp, tỷ trọng dân thiếu vốn còn lớn; một
số chính sách và công tác quản lý Nhà nước trong nông nghiệp còn nhiều bất
cập, chậm bổ sung và sửa đổi
Ngoài ra, công cuộc đổi mới của Nước Lào đang tiến hành trong một
bối cảnh quốc tế có nhiều biến động phức tạp, nhiều thời cơ và thuận lợi đồng
thời cũng có nhiều khó khăn và thách thức gay gắt. Nhờ vậy, các thế lực thủ
địch dùng các âm mưu để tăng cường chống phá vào nội bộ Đảng và Nhà
nước Lào, nhằm tạo ra quá trình diễn biến từ bên trong, kết hợp tấn công về
chính trị, tư tưởng với nhiều biện pháp kinh tế, tài chính, tổ chức lực
lượng, hy vọng làm cho Đảng và Nhà nước Lào thay đổi bản chất, chuyển
dần sang nền kinh tế thị trường tự do và tư nhân hoá. Chúng mưu đồ tách rời
Nhà nước ra khỏi vai trò lãnh đạo của Đảng, đối lập quyền lực Nhà nước với
vai trò lãnh đạo của Đảng.
Những vấn đề trên này đã và đang là những nguyên nhân quan trọng
làm kìm hãm sự phát triển nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân
dân Lào. Nhằm làm rõ thêm cơ sở lý luận và thực tiễn, góp phần tìm ra các
3
giải pháp tháo gỡ các vấn đề trên, tác giả đã chọn đề tài: "Vai trò của Nhà
nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân
dân Lào" cho luận án của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu của luận án
Mục đích của luận án là hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn vai trò
nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá, phân tích thực trạng và nêu
lên những quan điểm, giải pháp cơ bản nhằm nâng cao vai trò của Nhà nước
đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào
trong thời gian tới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Để đạt được mục đích trên, luận án thực hiện một số nhiệm vụ sau:
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận cơ bản về vai trò của Nhà nước đối với phát
triển nông nghiệp hàng hoá.
- Nghiên cứu kinh nghiệm của một số nước về vai trò của Nhà nước đối
với phát triển nông nghiệp hàng hoá, rút ra bài học kinh nghiệm cho Cộng hoà
Dân chủ Nhân dân Lào.
- Đánh giá thực trạng vai trò của Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp
hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào.
- Từ đó, đề xuất quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao vai trò của
Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân
dân Lào trong thời gian tới.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận án
Nghiên cứu vai trò kinh tế của Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp
hàng hoá trên các mặt định hướng phát triển, tạo cơ chế, chính sác h và sự hỗ
trợ phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá, chủ yếu nhằm vào hai ngành
trồng trọt và chăn nuôi trên phạm vi cả nước Lào.
4
3.2. Phạm vi nghiên cứu của luận án
Luận án nghiên cứu vai trò Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp
hàng hoá ở các nền kinh tế thị trường, từ đó phân tích thực trạng vai trò Nhà
nước đối với nông nghiệp hàng hoá giai đoạn 2006 - 2013. Trên cơ sở đó, đề
xuất quan điểm và giải pháp nâng cao vai trò Nhà nước đối với phát triển
nông nghiệp hàng hoá cho Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào đến năm 2020.
4. Phương pháp nghiên cứu của luận án
- Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở vận dụng những quan điểm lý luận
chủ nghĩa Mác-Lênin, đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước Lào về
phát triển nền nông nghiệp hàng hoá. Đồng thời, tác giả luận án còn tham
khảo, kế thừa và sử dụng có chọn lọc một số kết quả nghiên cứu đã công bố
của các tác giả có liên quan đến đề tài cả trong và ngoài nước.
- Luận án sử dụng chủ yếu các phương pháp nghiên c ứu của kinh tế
chính trị Mác-Lênin; phương pháp l uận của chủ nghĩa duy vật biện chứng
và duy vật lịch sử; phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp thống
kê, so sánh; phương pháp tổng kết thực tiễn và phương pháp dự báo.
5. Những đóng góp mới về khoa học của luận án
- Hệ thống hoá những lý luận cơ bản về vai trò của Nhà nước đối với
phát triển nông nghiệp hàng hoá.
- Phân tích về thực trạng và rút ra bài học kinh nghiệm về vai trò của
Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ
Nhân dân Lào.
- Đề xuất quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao vai trò của
Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân
dân Lào đến năm 2020.
6. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận án
gồm có 4 chương, 10 tiết.
5
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến vấn đề vai
trò của Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá.
Chương 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của Nhà nước đối với
phát triển nông nghiệp hàng hoá.
Chương 3. Thực trạng vai trò vai trò của Nhà nước đối với phát tri ển
nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào giai đoạn năm
2006 - 2013.
Chương 4. Quan điểm và giải pháp nhằm nâng cao vai trò của Nhà nước
đối với phát triển nông nghiệp hàng hoá ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào