Thạc Sĩ Vai trò của sinh viên trong quản trị đại học (Nghiên cứu trường hợp tại Trường CĐSP Gia Lai)

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NĂM 2013

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU. . 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu . 4
2.1. Mục tiêu tổng quát 4
2.2. Mục tiêu cụ thể . 4
3. Ý nghĩa nghiên cứu . 4
3.1. Ý nghĩa về mặt lý luận 4
3.2. Ý nghĩa về mặt thực tiễn . 5
4. Câu hỏi nghiên cứu . 5
5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 6
5.1.Khách thể nghiên cứu . 6
5.2.Đối tượng nghiên cứu . 6
6. Phương pháp nghiên cứu 6
7. Giới hạn nghiên cứu của đề tài . 7

Chương 1: TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN 9
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 9
1.1.1.Vấn đề quản trị đại học 9
1.1.2.Vấn đề sinh viên trong quản trị đại học 11
1.2. Một số khái niệm và thuật ngữ cơ bản sử dụng có liên quan đến vấn đề nghiên cứu . 17
1.2.1.Sinh viên và vai trò của Sinh viên trong quản trị đại học . 17
1.2.1.1.Sinh viên . 17
1.2.1.2. Vai trò của sinh viên trong quản trị đại học . 17
1.2.1.3. Các mức độ tham gia của sinh viên trong quản trị đại học 18
1.2.2. Khái niệm Cán bộ Lãnh đạo - Quản lý . 20
1.2.2.1. Khái niệm về Lãnh đạo 20
1.2.2.2. Khái niệm về Quản lý 21
1.2.2.3. Cán bộ Lãnh đạo- Quản lý . 21
1.2.3. Quản trị, Quản trị đại học, Hoạt động quản trị đại học 22
1.2.3.1. Quản trị và bản chất của quản trị . 22
1.2.3.2. Quản trị đại học 23
1.2.3.3. Hoạt động quản trị đại học . 24
1.3. Cơ sở lí luận và các hướng tiếp cận nghiên cứu 26
1.3.1. Sơ lược lịch sử và các lý do chấp nhận sinh viên tham gia vào công tác quản trị đại học 26
1.3.2. Sơ lược về các mô hình quản trị đại học và vai trò của sinh viên trong
quản trị đại học trên thế giới . 29
1.3.3. . Sơ lược mô hình quản trị đại học tại Việt Nam và Sinh viên trong hoạt
động quản trị đại học tại Việt Nam 34
1.3.4. Hướng tiếp cận nghiên cứu 38

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 44
2.1. Giới thiệu sơ lược về hệ thống tổ chức trường CĐSP Gia Lai 44
2.2. Đặc điểm các phương pháp nghiên cứu và cách thức thực hiện 47
2.2.1. Phương pháp phân tích tài liệu . 47
2.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu . 47
2.2.3. Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát . 48
2.3. Tổng thể, kích thước mẫu và phương pháp chọn mẫu . 48
2.3.1. Tổng thể 48
2.3.2. Kích thước mẫu và phương pháp chọn mẫu . 48
2.4. Mô tả mẫu khảo sát định lượng 50
2.5. Công cụ thu thập dữ liệu 50
2.5.1. Xác định các chỉ báo 50
2.5.2. Xây dựng phiếu khảo sát 54
2.5.3. Phân tích và đánh giá thang đo . 56
2.5.3.1. Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis) 56
2.5.3.2. Hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha 62
2.6. Qui trình thu thập dữ liệu và xử lý số liệu 62

Chương 3: SỰ THAM GIA CỦA SINH VIÊN TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ ĐẠI HỌC TẠI TRƯỜNG CĐSP GIA LAI . 64
3.1. Kết quả phỏng vấn sâu nhóm cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp trường, cấp khoa và cấp bộ môn trong nhà trường 64
3.2. Mức độ tham gia thực tế và mức độ nhận thức của sinh viên về vai trò sinh viên trong các hoạt động QTĐH tại trường CĐSP Gia Lai 67
3.2.1. Quản trị hệ thống tổ chức . 67
3.2.1.1. Mức độ tham gia của sinh viên trong quản trị hệ thống tổ chức . 67
3.2.1.2. Nhận thức của sinh viên về vai trò của sinh viên trong quản trị hệ thống tổ chức . . 68
3.2.1.3. Sự khác nhau giữa mức độ tham gia của sinh viên trong thực tế và nhận thức của sinh viên về vai trò sinh viên trong các hoạt động quản trị hệ thống tổ chức . . 70
3.2.2. Quản trị nguồn nhân lực . 71
3.2.2.1. Mức độ tham gia của sinh viên trong quản trị nguồn nhân lực . 71
3.2.2.2. Nhận thức của sinh viên về vai trò của sinh viên trong quản trị nguồn nhân lực .72
3.2.2.3. Sự khác nhau giữa mức độ tham gia của sinh viên trong thực tế và mức độ nhận thức của sinh viên về vai trò của sinh viên trong các hoạt động quản trị nguồn nhân lực . 74
3.2.3. Quản trị hoạt động đào tạo . 75
3.2.3.1. Mức độ tham gia của sinh viên trong quản trị hoạt động đào tạo 75
3.2.3.2. Nhận thức của sinh viên về vai trò của sinh viên trong quản trị hoạt động đào tạo . 77
3.2.3.3. Sự khác nhau giữa mức độ tham gia của sinh viên trong thực tế và nhận thức của sinh viên về vai trò của sinh viên trong các hoạt động quản trị hoạt động đào tạo . 79
3.2.4. Quản trị hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ . 79
3.2.4.1. Mức độ tham gia của sinh viên trong quản trị hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ 79
3.2.4.2. Nhận thức của sinh viên về vai trò của sinh viên trong quản trị nghiên cứu khoa học và công nghệ 81
3.2.4.3. Sự khác nhau giữa mức độ tham gia của sinh viên trong thực tế và nhận thức của sinh viên về vai trò của sinh viên trong các hoạt động quản trị nghiên cứu khoa học và công nghệ 82
3.2.5. Đánh giá chung về mức độ tham gia trong thực tế và nhận thức của sinh viên về vai trò của bản thân trong hoạt động quản trị đại học tại trường CĐSP Gia Lai . 83
3.3. Những thách thức, khó khăn đối với sinh viên khi tham gia vào các hoạt động quản trị đại học tại trường CĐSP Gia Lai . 86
3.4. Kết quả khảo sát ý kiến nhằm đề xuất các giải pháp cần thiết để tạo cơ hội cho sinh viên tham gia nhiều hơn vào quản trị đại học trong nhà trường . 88
Chương 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 90
4.1. Kết luận 90
4.2. Một số gợi ý, đề xuất giải pháp 91
4.3. Gợi ý hướng nghiên cứu tiếp theo 92
4.3.1. Hạn chế của nghiên cứu . 92
4.3.2. Gợi ý các hướng nghiên cứu tiếp theo 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO 95
PHỤ LỤC . . 99
Phụ lục 1: Phiếu khảo sát và gợi ý phỏng vấn sâu . 99
Phụ lục 2: Danh sách các biến quan sát . 104
Phụ lục 3: Mô tả mẫu . 107
Phục lục 4: Kết quả Phân tích nhân tố khám phá EFA và Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach Alpha 108
Phụ lục 5: Kết quả phân tích thống kê cơ bản 114
Phụ lục 6: Đơn xin phép khảo sát sinh viên và phỏng vấn cán bộ lãnh đạo- quản lý các cấp tại trường CĐSP Gia Lai . 124

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong lý thuyết quản trị học có nhiều định nghĩa về “Quản trị” theo các cách tiếp cận khác nhau. Chung lại, quản trị có nghĩa là một phương thức làm cho hoạt động của tổ chức tiến tới hoàn thành mục tiêu với hiệu quả cao, bằng và thông qua những người khác.“Phương thức này bao gồm những chức năng hay những hoạt động cơ bản mà nhà quản trị có thể sử dụng đó là hoạch định, tổ chức, điều khiển và kiểm tra”[5]. Như vậy, QTĐH được hiểu là thực hiện các chức năng hoạch định, tổ chức, điều hành và kiểm tra giám sát các hoạt động trong tổ chức trường ĐH ở các cấp độ khác nhau, sao cho trường ĐH có thể hoạt động một cách hiệu quả theo mục tiêu đề ra, bằng và thông qua mọi thành viên trong nhà trường.
Trong bối cảnh hiện nay, sự phát triển của nền kinh tế tri thức dựa vào sức sáng tạo tri thức và ứng dụng tri thức làm động cơ cho phát triển. Do đó, chức năng của các trường ĐH không chỉ là chức năng văn hóa mà còn là những trung tâm sáng tạo tri thức, chuyển giao công nghệ và giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế của mỗi quốc gia. Trước những yêu cầu trên, việc phát sinh nhiều vấn đề cần quan tâm trong lĩnh vực GDĐH ở Việt Nam là sự tất yếu, ở nhiều phương diện khác nhau. Một trong những vấn đề cấp thiết đang thu hút sự quan tâm, chú ý của các cấp lãnh đạo, các nhà quản lý, các chuyên gia trong lĩnh vực GD và toàn xã hội đó là phát triển một hệ thống QTĐH tối ưu hóa, hiện đại hóa, đảm bảo trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững.
Để hệ thống QTĐH vận hành tốt, cần đặc biệt chú ý đến việc phát huy vai trò các nguồn lực tham gia trong hoạt động QTĐH. Theo J. J. Duderstadt (2002), việc nâng cao chất lượng của HĐQT với đầy đủ các đại diện của các bộ phận liên quan trong phạm vi nhà trường là quan trọng nhằm đảm bảo cho sự thành công trong tương lai của các trường ĐH.[28] Do vậy, một trong những nguồn lực được GDĐH thế giới hết sức quan tâm và nghiên cứu đó chính là sinh viên. Điều này đã được chứng minh trong thực tế GDĐH ở các nước có nền GD tiên tiến rằng; sinh viên và các tổ chức sinh viên là một bộ phận có liên quan và vai trò của họ là đáng kể trong phạm vi trường ĐH. Theo W. P. May (2010), sinh viên tham gia vào việc ra quyết định trong các trường ĐH là vấn đề quan trọng và tồn tại trong các cuộc tranh luận học thuật từ vài thế kỷ trước.[35] Gần đây, các cuộc tranh luận về nghệ thuật quản trị hiện đại đã nhận định rằng sinh viên hầu như không có được các tính năng của nhà quản trị thực thụ, trừ khi xem xét họ là các khách hàng[34].
Ở Việt Nam, quyền và nghĩa vụ của người học đã được khẳng định trong luật GD, trong điều lệ hoạt động các trường ĐH-CĐ, trong quy chế đào tạo, quy chế HS-SV, trong các bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng,v.v Quy chế 42/2007 (Quy chế HS-SV) của Bộ GD& ĐT có quy định: Sinh viên “Được trực tiếp hoặc thông qua đại diện hợp pháp của mình kiến nghị với nhà trường các giải pháp góp phần xây dựng nhà trường; được đề đạt nguyện vọng và khiếu nại lên Hiệu trưởng giải quyết các vấn đề có liên quan đến quyền, lợi ích chính đáng của HSSV”.
Mặc dù vậy, cho đến nay việc xác định vai trò của sinh viên, các tổ chức sinh viên trong công tác QTĐH ở nước ta còn nhiều hạn chế: Đa số các trường ĐH-CĐ chưa thường xuyên lấy ý kiến sinh viên về các hoạt động đào tạo, về chất lượng phục vụ của nhà trường; Sinh viên và các tổ chức sinh viên chưa được xem là chủ thể bình đẳng với các chủ thể, tổ chức khác trong nhà trường. Có thể xuất phát từ một số tồn tại trong cơ chế quản lý, điều hành các trường ĐH-CĐ ở nước ta hiện nay. Bên cạnh đó, một số các khó khăn xuất phát từ chính bản thân người học như; Sinh viên còn hạn chế về năng lực nhận thức, về kiến thức, kinh nghiệm quản lý, về tầm ảnh hưởng đến việc ra quyết định, v.v Điều này, phần nào ảnh hưởng đến những đóng góp của sinh viên trong QTĐH. Hơn nữa, trong bối cảnh GDĐH tại Việt Nam chưa
định hình rõ ràng về mô hình QTĐH, các trường còn khó khăn trong việc thành lập các HĐQT (trong trường tư thục), HĐT (trong trường công lập) với các thành phần và số lượng chưa thống nhất, thiếu các chủ trương, chính sách cần thiết để tạo cơ hội cho người học tham gia vào các hoạt động quản lý nhà trường theo quan điểm trường ĐH là các tổ chức dân chủ và là nơi cung ứng các dịch vụ đào tạo. Điều này, được thể hiện rõ nét qua kết quả nghiên cứu đề tài "Phát triển Giáo dục Việt Nam trong nền kinh tế thị trường và trước yêu cầu hội nhập quốc tế" của văn phòng Hội đồng Quốc Gia Giáo dục đó là “dù muốn dù không, chúng ta phải công nhận một thực trạng là đã có thị trường GD trong XH Việt Nam”[17].
Qua phân tích trên cho thấy, nếu xem sinh viên là những người cộng sự (partners) thì trước hết họ cần có được sự tin tưởng và đối xử công bằng, được chia sẻ trách nhiệm với các bên có liên quan (stakeholders). Nếu xem xét sinh viên là khách hàng (consumers), các trường ĐH là nơi cung ứng các dịch vụ thì sinh viên cần được cung cấp đầy đủ thông tin, được đối xử công bằng nhằm phát huy sự tham gia đóng góp tích cực của sinh viên vào việc xây dựng phát triển trường ĐH. Trên thực tế, để đạt được kết quả như mong đợi là cả một quá trình lâu dài, dựa trên nền tảng lý luận và thực tiễn vững chắc, có sự quan tâm đầu tư của toàn xã hội. Vì vậy, cần thiết phải có các công trình nghiên cứu và đánh giá nghiêm túc các tồn tại trong công tác QTĐH ở Việt Nam, bao gồm cả vấn đề vai trò của sinh viên trong QTĐH. Điều này không chỉ phù hợp đối với các trường ĐH trên thế giới mà còn rất cần được quan tâm trong các trường ĐH-CĐ ở Việt Nam. Qua các phân tích trên cho thấy, việc thực hiện các nghiên cứu về QTÐH là hết sức cần thiết với bối cảnh các trường ÐH- CÐ tại Việt Nam hiện nay. Do vậy, tác giả chọn nghiên cứu đề tài “VAI TRÒ CỦA SINH VIÊN TRONG QUẢN TRỊ ĐẠI HỌC (Nghiên cứu trường hợp tại Trường CĐSP Gia Lai)” nhằm khảo sát mức độ tham gia của sinh viên, tìm hiểu các khó khăn sinh viên thường gặp phải khi tham gia các hoạt động QTĐH trong nhà trường, đồng thời tìm hiểu nhận thức của sinh viên, của cán bộ lãnh đạo, quản lý về vai trò của sinh viên trong QTĐH tại trường CĐSP Gia Lai hiện nay. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất một vài kiến nghị phù hợp góp một phần vào định hướng công tác QTĐH của trường CĐSP Gia Lai ngày càng hiệu quả. Ngoài ra, nghiên cứu đóng góp một phần vào bức tranh toàn cảnh về vấn đề vai trò của sinh viên trong hoạt động QTĐH tại Việt Nam, cung cấp nguồn thông tin tham khảo đối với các ĐH-CĐ khác trong việc hướng đến xây dựng hệ thống QTĐH bảo đảm tính cân bằng, bền vững và hiệu quả trong tương lai.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Đề tài nghiên cứu dựa trên tiền đề các nghiên cứu trước đây về hoạt động quản trị trong các trường ĐH-CĐ trên thế giới cũng như những bài viết ở Việt Nam, kết hợp với những bằng chứng thực tế tại trường CĐSP Gia Lai nhằm xác định mức độ tham gia để bước đầu xác định vai trò của sinh viên trong các hoạt động QTĐH tại trường CĐSP Gia Lai.