Thạc Sĩ Vai trò của Nhà nước Việt Nam trong quá trình chuyển sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ n

iii
MỤC LỤC


LỜI MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ THỂ CHẾ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC
TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG HIỆN ĐẠI 13
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ
VAI TRÒ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG NỀN KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG HIỆN ĐẠI .13
1.1.1. Nền kinh tế thị trường . .13
1.1.2. Vai trò kinh tế của nhà nước trong nền kinh tế thị trường hiện đại 19
1.2. THỂ CHẾ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG NỀN KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG HIỆN ĐẠI .31
1.2.1. Khái niệm về thể chế .31
1.2.2. Thể chế kinh tế. .33
1.2.3. Thể chế kinh tế của nhà nước trong nền kinh tế thị trường hiện đại .36
1.3. KINH NGHIỆM XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN THỂ CHẾ
KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC Ở MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ BÀI HỌC
KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM. .41
1.3.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia .41
1.3.1.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia có nền kinh tế thị
trường hiện đại 41
1.3.1.2. Kinh nghiệm của một số quốc gia đang chuyển đổi. 55
1.3.2. Bài học rút ra cho Việt Nam 70
1.3.2.1. Xây dựng và cải cách thể chế thị trường thích ứng với
các xu hướng phát triển kinh tế mới . 70
1.3.2.2. Tăng cường vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị
trường thông qua tính xác thực và khoa học của thể chế kinh tế
của nhà nước . 73
1.3.2.3. Nhà nước cần đặc biệt quan tâm đến thị trường tài chính
và thị trường bất động sản là các thị trường chứa đựng nhiều khả
năng dẫn đến các cuộc khủng hoảng 75
KẾT LUẬN CHƯƠNG I . 78 iv
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VAI TRÒ KINH TẾ VÀ THỂ CHẾ KINH
TẾ CỦA NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN
SANG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN VÀ HỘI
NHẬP QUỐC TẾ 81
2.1. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN VAI TRÒ KINH TẾ CỦA NHÀ
NƯỚC VIỆT NAM. 81
2.1.1. Những đặc điểm và biểu hiện cơ bản về sự đổi mới vai trò kinh tế
của Nhà nước Việt Nam. .81
2.1.2. Đánh giá ảnh hưởng của sự đổi mới vai trò kinh tế của Nhà nước
Việt Nam đối với phát triển kinh tế - xã hội 91
2.1.3. Nguyên nhân của những mặt hạn chế về sự phát triển kinh tế - xã
hội dưới ảnh hưởng của sự đổi mới vai trò kinh tế của Nhà nước 101
2.2. THỰC TRẠNG THỂ CHẾ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC VIỆT NAM . 108
2.2.1. Khuôn khổ thể chế phát triển các loại thị trường 108
2.2.1.1. Diễn biến về quá trình hình thành khuôn khổ thể chế phát
triển các loại thị trường . 108
2.2.1.2. Đánh giá về khuôn khổ thể chế phát triển các loại thị
trường . 115
2.2.2. Khuôn khổ thể chế tạo môi trường cho đầu tư và phát triển sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp 124
2.2.2.1. Diễn biến về quá trình hình thành khuôn khổ thể chế tạo
lập môi trường đầu tư và kinh doanh. 124
2.2.2.2. Đánh giá khuôn khổ thể chế tạo môi trường đầu tư và
kinh doanh 127
2.2.3. Khuôn khổ thể chế thúc đẩy cạnh tranh chống độc quyền 135
2.2.3.1. Diễn biến quá trình hình thành khuôn khổ thể chế thúc
đẩy cạnh tranh chống độc quyền 135
2.2.3.2. Đánh giá về khuôn khổ thể chế thúc đẩy cạnh tranh, chống độc
quyền .137
2.3 ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỂ CHẾ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC
VIỆT NAM VÀ NHỮNG NGUYÊN NHÂN ẢNH HƯỞNG 140
2.3.1 Những mặt tích cực ưu điểm chủ yếu 140
2.3.2 Những mặt bất cập, yếu kém .148
2.3.3 Nguyên nhân của những mặt bất cập, yếu kém 159
KẾT LUẬN CHƯƠNG II 169 v
CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN
THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC PHÙ HỢP VỚI ĐẶC
THÙ CỦA NỀN KINH TẾ CHUYỂN ĐỔI VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ
QUỐC TẾ 174
3.1. BỐI CẢNH QUỐC TẾ VÀ TRONG NƯỚC ẢNH HƯỞNG ĐẾN
VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC VÀ HOÀN
THIỆN THỂ CHẾ CỦA NHÀ NƯỚC VIỆT NAM. .174
3.1.1 Bối cảnh quốc tế .174
3.1.2. Bối cảnh trong nước: .179
3.2 MỘT SỐ QUAN ĐIỂM HOÀN THIỆN THỂ CHẾ CỦA NHÀ
NƯỚC TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN SANG KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG, MỞ CỬA VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 184
3.2.1. Hoàn thiện thể chế kinh tế của nhà nước với tư cách là một động
lực quan trọng đảm bảo quá trình tăng trưởng nhanh và bền vững của
Việt Nam trong điêu kiện hội nhập quốc tế .184
3.2.2. Hoàn thiện thể chế kinh tế của nhà nước phải đảm bảo tính định
hướng đối với các chủ thể tham gia nền kinh tế, đặc biệt là định hướng
về chính trị –kinh tế- xã hội của nhà nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa 187
3.2.3. Thể chế kinh tế của nhà nước được hoàn thiện trong mối quan hệ
hài hòa với các thiết chế kinh tế phi nhà nước, trong đó vai trò của cộng
đồng doanh nghiệp và người dân được đặc biệt quan tâm 188
3.2.4. Hoàn thiện thể chế kinh tế của nhà nước trong mối quan hệ ràng
buộc với các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã ký kết. .189
3.3. NỘI DUNG HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ CỦA NHÀ
NƯỚC PHÙ HỢP VỚI ĐẶC THÙ CỦA NỀN KINH TẾ CHUYỂN ĐỔI
VÀ HỘI NHẬP 191
3.3.1. Hoàn thiện nội dung và quy trình xây dựng luật pháp, chính sách
kinh tế. .191
3.3.2 Hoàn thiện cơ chế vận hành nền kinh tế của Nhà nước. 198
3.3.3. Đổi mới bộ máy quản lý Nhà nước phù hợp với yêu cầu hội nhập .203
3.3.4. Xác lập cơ chế tham gia của doanh nghiệp, các tổ chức xã hội dân
sự, các tổ chức quốc tế trong quá trình hoàn thiện thực thi và điều chỉnh
thể chế kinh tế của Nhà nước. .209 vi
3.4. CÁC GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC VÀ
HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
PHÙ HỢP VỚI NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN
VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ. .221
3.4.1 Tiếp tục đổi mới về tư duy, nhận thức và quan điểm: 221
3.4.2. Hoàn thiện hệ thống luật pháp và chính sách kinh tế theo hướng
đảm bảo tính đầy đủ, đồng bộ, nhất quán và minh bạch tương thích với
luật pháp và thông lệ quốc tế, đồng thời nâng cao hiệu lực và hiệu quả
tác động của hệ thống này tới nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế
quốc tế của Việt nam. 226
3.4.2.1 Đối với hệ thống luật pháp: 227
3.4.2.2 Tiếp tục đổi mới và hoàn thiện các chính sách kinh tế: . 233
3.4.3 Hoàn thiện thể chế phát triển hệ thống thị trường trong nền kinh tế
thị trường định hướng XHCN và hội nhập kinh tế quốc tế .250
3.4.3.1 Hoàn thiện môi trường thể chế, tôn trọng tự do cạnh tranh
và kiểm soát độc quyền. 250
3.4.3.2. Tăng cường đầu tư, quản lý và khai thác có hiệu quả kết
cấu hạ tầng kinh tế, kỹ thuật cho các loại thị trường phát triển
theo hướng hội nhập kinh tế quốc tế. . 254
3.4.3.3 Tiếp tục đẩy mạnh quá trình đa dạng hoá sở hữu, phát
triển kinh tế với nhiều loại hình sản xuất kinh doanh, tạo ra sức
cung, cầu cho các loại thị trường. 258
3.4.3.4 Tăng cường vai trò của Nhà nước trong việc tạo lập các
điều kiện để phát triển hệ thống thị trường đầy đủ và đồng bộ,
hiệu quả. . 258
3.4.4. Tiếp tục cải cách và hoàn thiện thể chế hành chính 259
3.4.5 Hoàn thiện thể chế kinh tế của Nhà nước đối với các chủ thể kinh
tế theo hướng vừa tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động, vừa nâng cao
hiệu quả hoạt động của các chủ thể kinh tế trong nền kinh tế thị trường 267
3.4.5.1 Từng bước đổi mới và hoàn thiện tổ chức, phương thức
hoạt động của các cơ quan quản lý Nhà nước về kinh tế và nâng
cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của các cơ quan này . 268
3.4.5.2. Hoàn thiện thể chế kinh tế của Nhà nước đối với doanh
nghiệp . 270
3.4.5.3 Thể chế hoá sự tham gia của các tổ chức xã hội dân sự
vào việc xây dựng và thực thi thể chế kinh tế thị trường. . 275
KẾT LUẬN CHƯƠNG III .277
KẾT LUẬN CHUNG 283
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 285
DANH MỤC BẢNG BIỂU

Hộp 1.1: Các tiêu chí xác định tư cách "kinh tế thị trường" . 17
Hộp 2.1. Quan điểm của Đảng về vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh
tế thị trường định hướng XHCN 82
Hộp 2.2. Diễn biến đổi mới tư duy của Đảng về vai trò kinh tế của Nhà nước
trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN 86
Hình 1.2: Nhà nước, thể chế và c/ơ chế vận hành 45
Biểu đồ 2.1. Tốc độ tăng trưởng GDP thời kỳ 2000 - 2008. 95
Biểu đồ 2.2. Đóng góp nhân tố vào tăng trưởng GDP Việt Nam . 95
Bảng 2.1. Thu nhập bình quân đầu người một tháng của 5 nhóm dân cư Việt Nam 100
Bảng 2.2. Xếp hạng các chỉ số về thể chế của Việt nam năm 2006 159