Chuyên Đề Vai trò của luật sư trong việc thu thập, đánh giá và sử dụng chứng cứ trong vụ án hình sự

VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ
TRONG VIỆC THU THẬP, ĐÁNH GIÁ VÀ SỬDỤNG CHỨNG CỨTRONG
VỤÁN HÌNH SỰ
LS.VũGia Trưởng
Văn phòng Luật sưPhạm Hồng Hải và cộng sự
Sựra đời của Bộluật Tốtụng Hình sự(TTHS) năm 2003 là một bước phát triển quan
trọng của ngành luật TTHS ởnước ta. Qua đó, thểhiện sựdân chủhơn trong quá trình giải quyết
các vụán hình sự, vừa tạo những điều kiện tốt hơn đểcác cơquan tiến hành tốtụng, người tiến
hành tốtụng, người tham gia tốtụng như Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán, Hội thẩm
nhân dân, người bào chữa, người bảo vệcác quyền và lợi ích hợp pháp của đương sựthực hiện
đầy đủvà có hiệu quảnghĩa vụpháp lý của mình. Rất nhiều điều luật mới đã được quy định
trong Bộluật TTHS 2003 liên quan đến chứng cứ, như: Quyền thu thập chứng cứcủa người bào
chữa và người bảo vệquyền lợi của đương sự, nghĩa vụcủa người này trong việc cung cấp tài
liệu kịp thời cho các cơquan tiến hành tốtụng và người tiến hành tốtụng, quyền của người bào
chữa được tham dựtrong các buổi hỏi cung bịcan và quyền yêu cầu các cơquan tiến hành tố
tụng và người tiến hành tốtụng thực hiện một sốhoạt động đểlàm sáng tỏthêm chứng cứvụán
nhưyêu cầu đối chất, nhận dạng, xem xét các dấu vết trên thân thể, trưng cầu giám định Với
các quy định trên, nhà làm luật một mặt đã mong muốn nâng cao vai trò đối trọng, vai trò kiểm
tra giám sát của từgiới Luật sư đểphản biện trước quan điểm buộc tội của các cơquan tiến hành
tốtụng hoặc quan điểm của những người tham gia tốtụng có quyền lợi đối lập với người mà luật
sựcó trách nhiệm bào chữa hay bảo vệ. Mặt khác, đã tạo ra sựhợp tác chặt chẽgiữa Luật sưvới
các cơquan tiến hành tốtụng nhằm mục đích bảo đảm cho quá trình giải quyết các vụán hình sự
được tiến hành nhanh chóng, khách quan, dân chủvà đúng pháp luật, góp phần bảo vệpháp chế
xã hội chủnghĩa mà theo quy định luật sưcũng có nhiệm vụphải thực hiện.
Tuy nhiên, từthực tiễn hoạt động của giới Luật sưkhi tham gia tốtụng trong các vụán
hình sựthời gian qua cho thấy vai trò của Luật sưtrong việc giám sát, đối trọng cũng nhưphối
hợp với các cơquan tiến hành tốtụng trong việc thu thập, sửdụng và đánh giá chứng cứvẫn
chưa đạt được kết quảmong muốn. Thực tếcho thấy, trong quá trình giải quyết các vụán hình
sự, đã có không ít các trường hợp mà việc thu thập chứng cứ, sửdụng và đánh giá chứng cứ để
buộc tội trong vụán hình sự đã có vi phạm vềpháp luật TTHS dẫn đến đến xửoan, sai người vô
tội, đểlọt tội phạm ảnh hưởng rất lớn đến việc giữgìn an ninh, trật tựxã hội. Một ví dụchắc tất
cảmọi người đều biết, đó là vụán ba thanh niên được “giải oan” sau 10 năm tù vềtội hiếp dâm
vừa được đưa lên công luận, qua hai cấp xét xửvới gần 10 năm chôn vùi tuổi thanh xuân sau
song sắt, các bịcáo đã được tuyên vô tội khi bác sĩphát hiện người này chưa từng quan hệvới
phụnữ
1
. Hoặc “Vụán Vườn điều” án oan nổi tiếng trong lịch sửtưpháp nước ta, hậu quảlà cả
một gia đình vướng vào vòng lao lý ?
Do vậy, việc nghiên cứu về“Vai trò của luật sưtrong việc thu thập, đánh giá chứng cứ
trong vụán hình sự” sẽgóp phần tạo ra cơhội đểcác cơquan tiến hành tốtụng, người tiến hành
tốtụng, Luật sưxích lại gần nhau hơn, mỗi người sẽthực hiện công việc của mình một cách đúng
đắn đểtránh dẫn đến oan, sai cho bịcan, bịcáo.
Theo quy định tại Điều 64 của Bộluật Tốtụng Hình sựthì “Chứng cứlà những gì có
thật, được thu thập theo trình tự, thủtục do Bộluật này quy định mà Cơquan điều tra, Viện kiểm
sát và Toà án dùng làm căn cứ đểxác định có hay không hành vi phạm tội, người thực hiện hành
vi phạm tội cũng nhưnhững tình tiết khác cần thiết cho việc giải quyết đúng đắn vụán”.
Chứng cứ được xác định bằng: Vật chứng; Lời khai của người làm chứng, người bịhại, nguyên
đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụliên quan đến vụán, người bịbắt,
người bịtạm giữ, bịcan bịcáo; Kết luận giám định; Biên bản vềhoạt động điều tra, xét x