Tiểu Luận Vài nét về chùa dâu - Bắc Ninh Cội nguồn của đạo phật

Hễ trông thấy tháp chùa Dâu thì về
Dù ai buôn bán trăm nghề
Nhớ ngày mồng Tám thì về hội Dâu
(Ca dao cổ)
Đọc bốn câu ca dao cổ này ai ai cũng không còn xa lạ về một ngôi chùa nổi tiếng của Bắc Ninh - chùa Dâu. Ngôi chùa cổ nhất Việt Nam và là nơi khởi nguồn của đạo Phật Việt Nam. Chùa Dâu ra đời từ thế kỷ thứ 3 sau công nguyên, được khởi công xây dựng năm 187 và hoàn thành năm 226, được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử ngày 28/4/1962. Đó là những khái quát chung nhất về chùa Dâu. Bởi ý nghĩa đó mà việc tìm hiểu sâu về chùa Dâu không phải là một vấn đề đơn giản nhưng lại rất có ý nghĩa.
Người ta nói Hà Bắc (hai tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang ngày nay) là đất thần, đất thánh. Có nhiều chùa nằm trên miền đất này: Chùa Dâu, chùa Đạm, chùa Bút Tháp, Chùa Phật tích
Chùa Dâu nằm phía nam cổ thành Luy Lâu, trên một khu đất rộng bên bờ sông Thiên Đức cũ. Theo sử sách, xa xưa người dân ở đây thường sống bằng nghề trông dâu nuôi tằm và cấy lúa nước. Có lẽ vì vậy mà dân gian xưa gọi là Vùng Dâu hoặc Kẻ Dâu.
Ngày nay, chúng ta biết đến tên gọi chùa Dâu thì đời nhà Lý quen thuộc với tên gọi Cổ Châu, đời Trần có tên Thiền Định, đời Lê là Diên ứng. Với ý nghĩa là một trung tâm phật giáo từ đầu Công nguyên, ở đây đã đào tạo được 500 vị tăng ni, dịch được 15 bộ kinh, làm được hàng chục bảo tháp. Nhiều vị cao tăng nổi tiếng đã đến đây trụ trì như; Mâu Bát, Tì Ni Da Lưu Chi, khang tăng hội, pháp Hiền. Chùa ngày nay là kiến trúc tu sửa của thời Hậu Lê (thế kỉ 17-18) Chùa chính được bố cục theo kiểu “nội công ngoại quốc” nằm trong khuôn viên hình chữ nhật (30 x 70m) bao gồm tiền đường, tháp Hoà phong, Phật điện, cung cấm, hậu đường, Thạch Quang am; Sân chùa lát gạch, giữa sân là một cây tháp lớn, chân hình vuông, mỗi cạnh dài hơn 3m, dày khoảng 0,55m, gạch mộc chín già như sành, màu sẫm, được xây lên bằng mật ong và mật mía trộn với nhau. Dân gian truyền rằng tháp này do Mạc Đĩnh Chi xây dựng lại, cao 9 tầng nay chỉ còn 3 tầng cao khoảng 17m, kiến trúc của tháp có mối quan hệ với kiến trúc chùa tháp của ấn Độ. Trong lòng tháp treo một quả chuông lớn bằng đồng đúc năm 1793, và chiếc khánh đồng đúc năm 1817 - Đây là một biểu tượng thể hiện sự giao thoa văn hoá và tín ngưỡng bản địa giữa Việt Nam và ấn Độ .