Thạc Sĩ Ứng dụng phần mềm PowerPoint thiết kế mô hình động dạy học phần di truyền Sinh học lớp 9 Trung học c

PHẦN MỞ ĐẦU


1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

1.1. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học đã được Đảng, Nhà nước và Bộ GD& ĐT đặc biệt chú ý trong những năm gần đây và đã được đề cập trong nhiều văn bản có tính pháp lí cao
Nghị quyêt hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành Trung ương khoá VIII đã chỉ rõ: “Tập trung đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến vào quá trình dạy học, ”[9].
Báo cáo của Bộ Chính trị tại hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá IX đã đề ra những nhiệm vụ đổi mới từ năm 2001- 2010 trong đó có nhiệm vụ nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo: “Tập trung vào việc chỉ đạo đổi mới nội dung chương trình, phương pháp giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, sử dụng công nghệ thông tin tiếp cận với trình độ tiên tiến của khu vực và quốc tế”[2].
Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ X tiếp tục đề cập và nhấn mạnh về định hướng đổi mới PP giáo dục: ”Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế quản lí, nội dung, phương pháp dạy và học thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, chấn hưng nền giáo dục Việt Nam”[10].
Điều 5 Luật Giáo dục nước CHXHCN Việt Nam năm 2005 cũng đã ghi rõ về yêu cầu nội dung, phương pháp giáo dục phổ thông, trong đó: ”Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”[20].
Nhằm tăng cường hiệu quả của việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy, sử dụng công nghệ thông tin làm công cụ đắc lực hỗ trợ cho việc đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, ngày 30/09/2008, Bộ

trưởng Bộ GD&ĐT đã có chỉ thị số 55/2008/CT- BGD ĐT về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng CNTT trong ngành GD giai đoạn 2008- 2012 [3].
Việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến vào dạy học đang trở thành xu thế tất yếu. Trong đó tin học thực sự trở thành một phương tiện hỗ trợ đắc lực cho dạy học. Tin học có vai trò tích cực trong việc thúc đẩy sự ra đời của nhiều lí thuyết mới, của nhiều ngành khoa học mới. Do vậy, việc dạy học muốn đạt được chất lượng cao cần phải thích ứng được những điều kiện công nghệ mới và tận dụng những thành tựu của tin học. Đặc biệt đối với những nước chậm phát triển như nước ta đây là con đường đi tắt đón đầu nhanh nhất để loại bỏ sự cách biệt về GD với những nước phát triển.
1.2. Xuất phát từ ưu thế của phương tiện trực quan nói chung và phần mềm dạy học nói riêng trong quá trình dạy học

Quá trình dạy học thực chất là một hệ thống thông báo giữa thầy và trò, trong đó điều quan trọng là sự truyền thông tin, lĩnh hội và xử lí thông tin. Sự truyền thông tin được diễn ra trên các kênh: kênh thị giác, kênh thính giác và kênh khứu giác, trong đó kênh thị giác là kênh có khả năng truyền thông tin lớn nhất điều đó cho thấy việc sử dụng các phương pháp trực quan trong dạy học sẽ tạo điều kiện cho học sinh hình thành khái niệm nhanh hơn, ghi nhớ tốt hơn, học tập chất lượng hiệu quả hơn. Phương pháp trực quan luôn gắn liền với việc sử dụng các phương tiện trực quan như: máy chiếu, mô hình, tranh vẽ . ngoài các phương tiện vật chất hoá thì phần mềm dạy học đã và đang thể hiện ưu thế của mình.
Phần mềm dạy học là một phương tiện trực quan hữu hiệu có tác dụng kích thích tính tích cực, độc lập, sáng tạo của người học, giúp người dạy học thực hiện tốt việc phân hoá, cá thể hoá trong dạy học. Đây cũng là một trong những lí do mà Bộ Giáo dục và Đào tạo nước ta đã đề ra kế hoạch thực hiện
„„Năm học 2008 - 2009 là năm học đẩy mạnh ứng dụng CNTT ”[5].

1.3. Xuất phát từ những ưu điểm của phần mềm PowerPoint PowerPoint là phần mềm có sẵn trong Microsoft Office 97/2000/XP/2003. Với những tiện ích kì diệu và dễ sử dụng của nó mà trong thời gian gần đây phần mềm này đã thu hút rất nhiều giáo viên nghiên cứu và sử dụng trong dạy học ở các trường phổ thông nước ta.

PowerPoint có nhiều tính năng ưu việt như: Tạo một trình diễn bằng mẫu thiết kế, khả năng định dạng văn bản, các chức năng lập dàn bài và tổ chức trình diễn. Khả năng trình diễn của PowerPoint rất linh hoạt. Với số lượng lớn các hiệu ứng PowerPoint cho phép trình bày bài giảng một cách khoa học, rõ ràng, hình ảnh sinh động có sự kết hợp hài hoà và sắp xếp các đề mục logic. Nhờ sử dụng PowerPoint mà việc dạy và học trở nên hấp dẫn hơn, học sinh dễ tiếp thu bài giảng hơn.
Phần mềm PowerPoint rất hữu ích trong thiết kế các trình diễn phục vụ dạy học nhưng hiệu quả sử dụng nó thực sự vẫn chưa cao. Các hiệu ứng sẵn có của phần mềm PowerPoint vẫn chưa được khai thác triệt để và có hiệu quả trong thiết kế các trình diễn.
1.4. Xuất phát từ sự cần thiết sử dụng mô hình động trong dạy học phần di truyền Sinh học 9- THCS
Sinh học là môn khoa học thực nghiệm, đặc biệt, nội dung phần di truyền

Sinh học lớp 9 có một lượng lớn các kiến thức về các cơ chế, quá trình sinh học (khoảng 20). Đây là các kiến thức khó và trừu tượng và để giúp học sinh có thể hiểu đễ dàng hơn, nhanh hơn và sâu sắc hơn thì việc thiết kế và sử dụng các mô hình động bằng phương tiện máy tính đã trở nên hết sức cần thiết. Việc làm này sẽ khắc phục được hiện tượng dạy chay trong các bài giảng sinh học ở nhà trường hoặc chỉ sử dụng các mô hình, hình ảnh tĩnh như trong SGK sinh học 9 hiện hành đã làm hạn chế khả năng nhận thức của HS và từ đó giảm đi đáng kể kết quả học tập của các em.
Xuất phát từ những lý do cơ bản trên đây, tôi đã lựa chọn đề tài: “Ứng dụng phần mềm PowerPoint thiết kế mô hình động dạy học phần di truyền Sinh học lớp 9 Trung học cơ sở”.


MỤC LỤC




Trang


Lời cảm ơn 3

Mục lục 4

Danh mục các chữ viết tắt trong luận văn 5

PHẦN MỞ ĐẦU 6

Chương 1: Tổng quan tài liệu 11

1.1. Tình hình nghiên cứu ứng dụng CNTT trong dạy học 11

1.2. Vai trò của phương tiện trực quan trong dạy học sinh học 19

1.3. Cấu trúc nội dung và thành phần kiến thức cơ bản của phần di 23

truyền Sinh học 9

1.4. Hiện trạng sử dụng PTDH phần di truyền Sinh học 9 ở trường 28

THCS hiện nay

Chương 2: Sử dụng hiệu ứng của PowerPoint thiết kế mô hình 30

động dạy học phần di truyền Sinh học 9

2.1. Hiện trạng ứng dụng PowerPoint trong dạy học 30

2.2. Nguyên tắc thiết kế mô hình động 32

2.3. Quy trình thiết kế mô hình động 39

2.4. Sử dụng các mô hình động để thiết kế giáo án dạy học các cơ 63

chế và quá trình sinh học phần di truyền Sinh học 9- THCS theo

hướng tích cực hóa hoạt động học tập của HS

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm 66

3.1. Mục đích thực nghiệm 66

3.2. Phương pháp thực nghiệm 66

3.3. Kết quả thực nghiệm 67

PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 80

TÀI LIỆU THAM KHẢO 83

PHẦN PHỤ LỤC 87