MỤC LỤC trang LỜI MỞ ĐẦU i 1. Ý nghĩa của đề tài 2. Mục tiêu 3. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu và ứng dụng 5. Tính mới của đề tài 6. Nội dung chính của đề tài CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC ỨNG DỤNG LOGISTICS NHẰM TỐI ƯU HÓA QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ TRÁI CÂY 1 1.1 Những vấn đề lý luận cơ bản về Logistics 1 1.1.1 Bàn về khái niệm logistics 1 1.1.2 Phân loại logistics 4 1.1.3 Mối quan hệ giữa logistics và quản trị dây chuyền cung ứng 7 1.1.4 Vai trò của logistics 8 1.1.4.1 Đối với nền kinh tế 8 1.1.4.2 Đối với các doanh nghiệp 9 1.1.5 Xu hướng phát triển của logistics trên thế giới 10 1.1.5.1 Xu hướng phát triển của logistics trong thời gian qua 10 1.1.5.2 Các xu hướng mới nổi lên 11 1.2 Một số bài học kinh nghiệm trong ứng dụng logistics vào quá trình sản xuất và tiêu thụ trái cây 12 1.2.1 Bài học từ các nước trong khu vực về ứng dụng logistics vào phát triển cây ăn quả 12 1.2.1.1 Bài học từ Thái Lan 12 1 -2- 1.2.1.2 Bài học từ Đài Loan 14 1.2.1.3 Bài học từ Malaysia và Philippines 14 1.2.2 Bài học về ứng dụng logistics vào phát triển một số loại cây ăn quả ở Việt nam 15 1.2.3 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Bưởi Da Xanh ở Bến Tre 15 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 16 CHƯƠNG 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VIỆC SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ BƯỞI DA XANH Ở BẾN TRE 17 2.1 Giới thiệu tổng quan về tỉnh Bến Tre 17 2.1.1 Giới thiệu chung 17 2.1.2 Điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội 18 2.2 Các vùng trồng Bưởi Da Xanh và năng lực sản xuất của tỉnh 20 2.2.1 Sơ lược về Bưởi Da Xanh 20 2.2.2 Các vùng trồng Bưởi Da Xanh hiện tại và qui hoạch đến năm 2010 21 2.2.3 Năng lực sản xuất hiện tại và tương lai đến năm 2010 23 2.3 Tình hình sản xuất và tiêu thụ thực tế 24 2.3.1 Tình hình sản xuất thực tế 24 2.3.1.1 Về qui mô 25 2.3.1.2 Giống và kỹ thuật canh tác 25 2.3.2 Tình hình tiêu thụ 31 2.4 Phân tích mối quan hệ giữa sản lượng, giá cả và thị trường tiêu thụ 36 2.4.1 Xu hướng giá biến động theo mùa vụ 36 2.4.2 Phân tích xu hướng giá biến động qua các năm 37 2.4.3 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến giá bưởi trong những năm tới 39 2.4.3.1 Các yếu tố ảnh hưởng đến lượng cung 39 2.4.3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến lượng cầu 41 2.4.3.3 Đánh giá xu hướng biến động giá theo các nhân tố ảnh hưởng 42 2.5 Phân tích SWOT – đánh giá chung thực trạng việc sản xuất và tiêu thụ Bưởi Da Xanh ở Bến Tre 42 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 44 2 -3- CHƯƠNG 3: ỨNG DỤNG LOGISTICS NHẰM TỐI ƯU HOÁ QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ BƯỞI DA XANH Ở BẾN TRE 45 3.1 Mục tiêu, quan điểm và cơ sở đề xuất giải pháp 45 3.1.1 Mục tiêu đề xuất các giải pháp 45 3.1.2 Quan điểm đề xuất các giải pháp 46 3.1.3 Cơ sở đề xuất các giải pháp 46 3.1.3.1 Các cơ sở đề xuất giải pháp hoàn thiện về chất lượng trái 46 3.1.3.2 Các cơ sở đề xuất các giải pháp về tiêu thụ 47 3.2 Các giải pháp 47 3.2.1 Giải pháp 1: Tối ưu hoá quá trình sản xuất nhằm tạo ra sản phẩm chất lượng cao và đồng bộ 47 3.2.1.1 Giới thiệu nội dung giải pháp 47 3.2.1.2 Mục tiêu đề xuất giải pháp 48 3.2.1.3 Các bước thực hiện 48 3.2.1.4 Phân tích tính khả thi – hiệu quả dự kiến 52 3.2.1.5 Những khó khăn khi thực hiện giải pháp 54 3.2.2 Giải pháp 2: Tối ưu hoá dây chuyền phân phối sản phẩm từ nhà 54 sản xuất đến người tiêu dùng 3.2.2.1 Giới thiệu nội dung giải pháp 54 3.2.2.2 Mục tiêu đề xuất giải pháp 55 3.2.2.3 Các bước thực hiện 55 3.2.2.4 Phân tích tính khả thi – hiệu quả dự kiến 60 3.2.2.5 Những khó khăn khi thực hiện giải pháp 62 3.2.3 Giải pháp 3: Thành lập Khu Nghiên Cứu và Chế Biến Bưởi Da Xanh tỉnh Bến Tre, xây dựng các nhà máy chế biến gắn với nguồn nguyên liệu và thực hiện chuyển giao công nghệ 63 3.2.3.1 Giới thiệu nội dung giải pháp 33 3.2.3.2 Mục tiêu đề xuất giải pháp 63 3.2.3.3 Các bước thực hiện 64 3.2.3.4 Phân tích tính khả thi – hiệu quả dự kiến 67 3 -4- 3.2.3.5 Những khó khăn khi thực hiện giải pháp 67 3.2.4 Giải pháp 4: Nghiên cứu các chiến lược phân phối nhằm mở rộng lượng cầu sản phẩm trong nước và ngoài nước 68 3.2.4.1 Giới thiệu nội dung giải pháp 68 3.2.4.2 Mục tiêu đề xuất giải pháp 69 3.2.4.3 Các bước thực hiện 69 3.2.4.4 Phân tích tính khả thi – hiệu quả dự kiến 72 3.2.4.5 Những khó khăn khi thực hiện giải pháp 72 3.3 Một số kiến nghị 73 3.3.1 Kiến nghị đối với tỉnh Bến Tre 73 3.3.1.1 Nâng cao hiệu quả và tầm hoạt động của các hiệp hội 73 3.3.1.2 Tăng cường hợp tác với các tổ chức nghiên cứu phát triển nông nghiệp – nông thôn 74 3.3.1.3 Triển khai đồng bộ và kịp thời các giải pháp kỹ thuật đến tận các vùng trồng cây 75 3.3.1.4 Đầu tư cơ sở hạ tầng ngày càng hoàn thiện 75 3.3.2 Kiến nghị đối với Chính phủ 75 3.3.2.1 Mối liên kết bốn nhà: cùng nâng cao vị thế Bưởi Da Xanh 75 3.3.2.2 Tăng cường các biện pháp hạn chế trái cây nhập lậu qua biên giới 76 3.3.2.3 Nghiên cứu việc chuyển đổi Thuế sử dụng đất nông nghiệp sang 76 Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 77 KẾT LUẬN v DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ix 4 -5- PHẦN PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1: CÁC BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT PHỤ LỤC 2: DANH SÁCH NHỮNG NGƯỜI ĐÃ PHỎNG VẤN: PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ KHẢO SÁT PHỤ LỤC 4: CÁC NGUYÊN LÝ VÀ CÁC TIÊU CHUẨN CỦA EUREPGAP, PHIÊN BẢN 2.0 THÁNG 01/2004 VỀ THỰC PHẨM AN TOÀN PHỤ LỤC 5: MỘT SỐ ĐIỂM CHÍNH TRONG BẢN DỰ THẢO ASEANGAP VÀ LỢI ÍCH ĐỐI VỚI CÁC NƯỚC THÀNH VIÊN PHỤ LỤC 6: MỘT SỐ VỤ NGỘ ĐỘC THỰC PHẨM TRÊN THẾ GIỚI VÀ NGUY CƠ NGỘ ĐỘC THỰC PHẨM Ở VIỆT NAM PHỤ LỤC 7: CHUYỂN LỜI NHỮNG KIẾN NGHỊ CỦA NÔNG DÂN TRỒNG BƯỞI LỜI MỞ ĐẦU 1. Ý nghĩa của đề tài Bưởi Da Xanh, một loại trái cây có giá trị kinh tế và y học hiện đang được khuyến khích tăng cường sản xuất ở Bến Tre. Trong ba năm trở lại đây, giá bán đã có dấu hiệu sụt giảm mạnh mặc dù số lượng tăng lên chưa nhiều. Theo thông tin ghi nhận được, từ hai đến bốn năm nữa, lượng bưởi cung cấp cho thị trường sẽ tăng lên gấp nhiều lần, vì thế giá sẽ giảm mạnh theo qui luật cung cầu trên thị trường nội địa, do hiện nay Bưởi Da Xanh chưa xuất khẩu được. Trong khi đó, nhiều quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Đài Loan, . đã mạnh dạng ứng dụng logistics vào nông nghiệp, tạo ra nông sản chất lượng cao và an toàn. Trong điều kiện hội nhập quốc tế, họ đẩy mạnh xuất khẩu làm trái cây chúng ta chẳng những không cạnh tranh nổi mà ngày càng khó tiêu thụ ngay cả trên thị trường nội địa. Mặc dù quan tâm tới đầu ra, nhưng để tiêu thụ được trái bưởi chúng ta không thể chỉ quan tâm tới yếu tố thị trường mà còn rất nhiều yếu tố tác động khác như giống cây trồng, điều kiện chăm sóc, điều kiện tự nhiên, . để trái bưởi được ngon và đồng nhất, sạch và an toàn cho người sử dụng. Ngoài ra, công nghệ sản xuất cũng phải bảo đảm an toàn cho người lao động và bảo vệ môi trường. Làm được điều đó thì Bưởi Da Xanh mới có cơ sở đứng vững và ổn định trên thị trường trong và ngoài nước. Với mong muốn ứng dụng logistics giúp nông dân Bến Tre sản xuất và tiêu thụ có hiệu quả Bưởi Da Xanh, góp phần làm giàu cho tỉnh nhà, tác giả đã chọn đề tài: “Ứng dụng lý thuyết logistics nhằm tối ưu hóa quá trình sản xuất và tiêu thụ Bưởi Da Xanh Bến Tre” để làm luận văn tốt nghiệp cao học. 2. Mục tiêu Trong đề tài này, tác giả hệ thống lại những vấn đề lý thuyết cơ bản nhất về Logistics và những kinh nghiệm ứng dụng logistics trong sản xuất nông nghiệp 10 - 11 - của Việt Nam và một số nước trong khu vực. Nghiên cứu thực trạng việc sản xuất và tiêu thụ Bưởi Da Xanh ở Bến Tre, qua phân tích định lượng tác giả đề xuất những giải pháp và một số kiến nghị nhằm ba mục tiêu lớn: - Sản xuất nông phẩm sạch và an toàn cho người sử dụng, an toàn cho người lao động và bảo vệ môi trường, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về chất lượng của thị trường trong nước và quốc tế, từ đó mở rộng thị trường, ngăn ngừa rủi ro về giá do qui luật cung cầu trong sự giới hạn của thị trường tiêu thụ hiện hữu. - Việc tiêu thụ hết lượng bưởi sản xuất với giá tương đối ổn định quanh năm, không tạo ra sự khủng hoảng theo chu kỳ như một số loại trái cây đã từng xảy ra trước đây, nông dân có thể yên tâm đầu tư lớn vào sản xuất và phúc lợi cuộc sống từng bước được nâng cao. - Góp phần đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế nông nghiệp và phát triển nông thôn, phát triển các ngành sản xuất – dịch vụ khác có liên quan và ổn định xã hội của tỉnh Bến Tre. 3. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: trong luận văn tác giả tập trung nghiên cứu các vấn đề lý thuyết cơ bản về Logistics, các vấn đề thực tế của việc trồng và tiêu thụ Bưởi Da Xanh từ người cung cấp giống, nhà vườn, thương lái, người bán, người tiêu dùng, Nhà nước và một số đối tượng khác có liên quan. Phương pháp nghiên cứu: để thực hiện đề tài này, ngoài việc thu thập những thông tin thứ cấp về qui hoạch, giá cả và lượng bưởi trong quá khứ và ước lượng được lượng sản xuất trong khoảng 5 năm tới, người viết có tổ chức nhiều đợt khảo sát thực tế trong thời gian 2 tháng (tháng 5 và tháng 6 năm 2006) nhằm thu thập dữ liệu sơ cấp, bằng cách phỏng vấn trực tiếp dựa theo các bảng câu hỏi và gửi các bảng câu hỏi lấy thông tin từ các đối tượng như: - Người trồng bưởi: tác giả trực tiếp khảo sát 135 hộ nông dân phân chia đều ở hầu hết các xã, huyện của tỉnh Bến Tre (trừ ba huyện ven biển). 11 - 12 - - Thương lái, vựa bán buôn: tác giả trực tiếp phỏng vấn 25 thương lái và người bán buôn, trong đó ở Bến Tre 21 người và Chợ Đầu Mối Nông Sản Mỹ Tho 4 người. - Người bán lẻ: 26 người, trong đó hầu hết ở 2 địa phương là TP.Hồ Chí Minh và Bến Tre, tác giả trực tiếp lấy thông tin. - Người tiêu dùng: tác giả gửi đi 250 bảng câu hỏi khảo sát, thu về 212 bảng và sử dụng được 153 bảng, đối tượng khảo sát ở nhiều tỉnh (chủ yếu ở Miền Nam Việt Nam). - Phỏng vấn và học hỏi kinh nghiệm từ 18 chuyên gia ở tất cả các khâu: cây giống, sản xuất, tiêu thụ, ứng dụng GAP vào sản xuất chuyên canh và xen canh, . . . Qua các số liệu thống kê thu thập được, tác giả sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp dữ liệu theo nhiều hướng ứng với những mục tiêu nghiên cứu cụ thể, so sánh với qui trình và lý thuyết ứng dụng logistics nhằm đánh giá xác thực hiện trạng ở từng khâu và cả qui trình sản xuất - tiêu thụ bưởi hiện nay, tức mổ xẻ các vấn đề theo chiều ngang và chiều dọc của quá trình sản xuất - tiêu thụ và tích hợp toàn bộ chuỗi cung ứng sản phẩm. Qua phân tích SWOT và các bài học kinh nghiệm rút ra từ những quốc gia khác cũng như một số loại trái cây ở Việt Nam, người viết đề xuất những giải pháp và những kiến nghị nhằm các mục tiêu lớn nêu trên. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu và ứng dụng Do điều kiện tài chính và khả năng hạn chế, đề tài này chỉ nghiên cứu ở tỉnh Bến Tre, nhưng Bưởi Da Xanh còn được trồng rải rác ở Tiền Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp, . thị trường tiềm năng của Bưởi Da Xanh hiện nay khá rộng: cả nước Việt Nam, khu vực Đông Nam Á, EU, Mỹ, Trung Đông, Nhật Bản, . mà người viết chưa có điều kiện nghiên cứu, chưa thu thập được thông tin sơ cấp về thị hiếu, yêu cầu, đánh giá của người tiêu dùng ở những thị trường đó. Về thời 12 - 13 - gian, tác giả chỉ nghiên cứu từ năm 2001 trở lại đây do trước đó lượng bưởi không đáng kể và cũng không có những thông tin đáng tin cậy. Đề tài này được nghiên cứu riêng cho mặt hàng Bưởi Da Xanh, vì thế nó sẽ không hoàn toàn phù hợp nếu áp dụng cho những loại trái cây có múi khác như các loại bưởi khác, cam, quýt, chanh, . mặc dù vẫn có nhiều vấn đề trùng khớp. Về thời gian, các số liệu định lượng phân tích trong đề tài đáng tin cậy đến khoảng năm 2010 và tối đa đến năm 2012, quá thời gian trên tác giả chưa có những thông tin tương đối chính xác về qui hoạch, giống cây, ứng dụng khoa học công nghệ, tăng năng suất, . và đề tài này bắt buộc phải được tiếp tục nghiên cứu cho thời gian đó. 5. Tính mới của đề tài Tác giả đã tìm được một vài tài liệu nghiên cứu về Logistics một cách hệ thống, khá nhiều tài liệu nghiên cứu cách trồng và chăm sóc cây ăn trái cũng như các loại bưởi, một số đề tài nghiên cứu về nông sản cho Đồng bằng Sông Cửu Long. Nhưng chưa có đề tài nào nghiên cứu về ứng dụng logistics trong nông nghiệp ở Việt Nam, đặc biệt chưa có đề tài nào nghiên cứu về ứng dụng logistics vào quá trình sản xuất và tiêu thụ trái bưởi nhằm đẩy mạnh đầu ra ở thị trường trong nước hay ngoài nước. Đề tài này đặc biệt nghiên cứu riêng cho Bưởi Da Xanh, một loại trái bưởi mà chất lượng rất khác nhau bởi những điều kiện ảnh hưởng, chất lượng không đồng nhất và không an toàn cho người dùng, ảnh hưởng xấu đến tiêu thụ, nhất là cung ứng cho xuất khẩu trong điều kiện hội nhập quốc tế hiện nay. Đây là đề tài đầu tiên nghiên cứu toàn bộ quá trình sản xuất và tiêu thụ Bưởi Da Xanh theo hướng ứng dụng lý thuyết logistics nhằm đẩy mạnh đầu ra cho loại trái cây này. 6. Nội dung chính của đề tài Phần chính của đề tài gồm có ba chương: - Chương 1: Cơ sở khoa học của việc ứng dụng logistics nhằm tối ưu hóa quá trình sản xuất và tiêu thụ trái cây. 13 - 14 - - Chương 2: Đánh giá thực trạng việc sản xuất và tiêu thụ Bưởi Da Xanh ở Bến Tre. - Chương 3: Ứng dụng lý thuyết logistics nhằm tối ưu hóa quá trình sản xuất và tiêu thụ Bưởi Da Xanh Bến Tre. Ngoài ra, đề tài còn có Lời mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và nhiều phụ lục, bảng biểu, đồ thị, hình minh họa để nội dung đề tài được đầy đủ và phong phú.
