Thạc Sĩ Tỷ lệ trâu bò tiêu chảy và thiếu máu, vai trò của sán lá Fasciola trong hội chứng tiêu chảy và thiếu

ĐẶT VẤN ĐỀ

1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

Hội chứng tiêu chảy và thiếu máu của gia súc nói chung và trâu bò nói riêng vẫn thường xẩy ra ở hầu hết các lứa tuổi. Tiêu chảy và thiếu máu là hội chứng chung, thấy ở nhiều bệnh, do nhiều nguyên nhân gây ra như trong một số bệnh truyền nhiễm, bệnh về dinh dưỡng, bệnh nội khoa, bệnh ký sinh trùng Trong đó, sán lá Fasciola là một trong những nguyên nhân gây ra tiêu chảy và thiếu máu ở gia súc nhai lại. Khi trâu bò bị nhiễm sán lá Fasciola, sán lá non di hành phá hoại các mô gan và các mao quản gây xuất huyết. Sán lá Fasciola trưởng thành hút máu trâu bò, làm cho trâu bò bị mất nhiều máu. Sán tác động gây viêm gan, làm tắc mật, gây rối loạn tiêu hoá, làm trâu bò bị tiêu chảy. Những trường hợp trâu bò nhiễm sán lá Fasciola nặng gây tiêu chảy mạnh, thiếu máu, gầy rạc. Trâu bò bị tiêu chảy dẫn đến mất nước, mất chất điện giải và có thể chết nếu không điều trị kịp thời (Trịnh Văn Thịnh, 1963 [32]; Phạm Văn Khuê và cs, 1996 [10]; Nguyễn Thị Kim Lan và cs, 1999 [12]).
Yên Sơn là một huyện miền núi của tỉnh Tuyên Quang, có tổng diện tích là 12.949ha, trong đó đất đồi núi chiếm tới trên 60%. Bà con các dân tộc ở huyện Yên Sơn sống bằng nghề nông là chủ yếu. Do đó, chủ trương của tỉnh là lợi dụng điều kiện tự nhiên thuận lợi của huyện Yên Sơn để phát triển chăn nuôi trâu bò. Theo kế hoạch của huyện, đến năm 2010 đàn trâu bò đạt trên 61.500 con. Để đạt được mục tiêu rất gần nói trên, việc đẩy mạnh các biện pháp kỹ thuật trong chăn nuôi trâu bò (từ khâu giống, thức ăn, chăm sóc nuôi dưỡng đến công tác thú y) cần tiến hành đồng bộ và phải được sự quan tâm thích đáng của các cấp uỷ Đảng, chính quyền và các nhà chuyên môn. Qua điều tra sơ bộ, chúng tôi thấy, trong mấy năm gần đây tình hình dịch bệnh vẫn xảy ra trên đàn trâu bò của huyện Yên Sơn. Hội chứng tiêu chảy và thiếu máu vẫn thấy khá phổ biến, trong đó sán lá Fasciola là một trong những nguyên nhân gây tiêu chảy và thiếu máu ở trâu bò. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu về tiêu chảy và thiếu máu, nguyên nhân và biện pháp phòng trị cho trâu bò ở tỉnh Tuyên Quang nói chung và huyện Yên Sơn nói riêng. Để có cơ sở khoa học đề xuất biện pháp phòng trị tiêu chảy và thiếu máu cho trâu bò do sán lá Fasciola gây ra, chúng tôi thực hiện đề tài: “Tỷ lệ trâu bò tiêu chảy và thiếu máu, vai trò của sán lá Fasciola trong hội chứng tiêu chảy và thiếu máu của trâu bò ở huyện Yên Sơn tỉnh Tuyên Quang, biện pháp phòng trị”.



MỤC LỤC

Phần 1 1

ĐẶT VẤN ĐỀ . 1

1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU . 2

1.3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI . 2

Phần 2 3

TỔNG QUAN TÀI LIỆU . 3

2.1. HỘI CHỨNG TIÊU CHẢY Ở TRÂU BÒ 3

2.1.1. Khái niệm về hội chứng tiêu chảy . 3

2.1.2. Nguyên nhân gây tiêu chảy ở trâu bò 3

2.1.2.1. Môi trường ngoại cảnh thay dổi . 5

2.1.2.2. Do thức ăn, nước uống 6

2.1.2.3. Do vi sinh vật . 7

2.1.2.4. Do ký sinh trùng . 8

2.1.3. Bệnh lý và lâm sàng của hội chứng tiêu chảy ở trâu bò 9

2.1.3.1. Sự mất nước trong tiêu chảy ở gia súc . 10

2.1.3.2. Rối loạn cân bằng các chất điện giải trong cơ thể 10

2.1.4. Biện pháp phòng và trị tiêu chảy cho trâu bò 10

2.1.4.1 Biện pháp phòng tiêu chảy cho trâu bò . 10

2.1.4.2. Điều trị tiêu chảy ở trâu bò . 12

2.2. HỘI CHỨNG THIẾU MÁU Ở TRÂU BÒ . 16

2.2.1. Khái niệm về hội chứng thiếu máu 16

2.2.2. Nguyên nhân gây thiếu máu ở trâu bò . 17

2.2.3. Bệnh lý và lâm sàng của hội chứng thiếu máu 19

2.2.4. Chẩn đoán thiếu máu . 20

2.2.4.1. Chẩn đoán lâm sàng 20

2.2.4.2. Chẩn đoán phi lâm sàng 20

2.2.5. Biện pháp phòng và trị thiếu máu 20

2.3. SÁN LÁ FASCIOLA VÀ BỆNH DO FASCIOLA GÂY RA Ở TRÂU BÒ . 22

2.2.1. Đặc điểm sinh học của sán lá Fasciola 22

2.2.1.1. Vị trí của sán lá Fasciola trong hệ thống phân loại động vật học 22

2.2.1.2. Đặc điểm hình thái của sán lá Fasciola 22

2.2.1.3. Đặc điểm vòng đời của sán lá Fasciola 23

2.2.2. Đặc điểm của bệnh do sán lá Fasciola gây ra ở trâu bò 26

2.2.2.1. Cơ chế sinh bệnh của bệnh sán lá Fasciola 26

2.2.2.2. Đặc điểm dịch tễ bệnh sán lá Fasciola ở trâu bò 29

2.2.2.3. Triệu chứng bệnh sán lá gan ở trâu bò . 34

2.2.2.4. Bệnh tích của trâu, bò mắc bệnh sán lá Fasciola 35

2.2.2.5. Chẩn đoán bệnh sán lá Fasciola ở trâu bò 37

2.2.2.6. Phòng và trị bệnh sán lá Fasciola cho trâu bò 38

2.2.2.6.1. Điều trị bệnh 38

2.2.2.6.2. Phòng bệnh 40

Phần 3 42

ĐỐI TưỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG . 42

VÀ PHưƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 42

3.1. ĐỐI TưỢNG, ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN NGHIÊN CỨU . 42

3.1.1. Đối tượng nghiên cứu 42

3.1.2. Địa điểm nghiên cứu 42

3.1.3. Thời gian nghiên cứu . 42

3.2. VẬT LIỆU NGHIÊN CỨU 42

3.2.1. Mẫu nghiên cứu . 42

3.2.2. Dụng cụ và hoá chất 43

3.3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU . 43

3.3.1. Nghiên cứu tỷ lệ trâu, bò tiêu chảy và thiếu máu ở huyện Yên Sơn –

Tuyên Quang 43

3.3.2. Nghiên cứu vai trò của sán lá Fasciola trong hội chứng tiêu chảy và thiếu máu trâu bò . 43
3.3.2.1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm sán lá Fasciola ở trâu, bò . 43

3.3.2.2. Vai trò của sán lá Fasciola trong hội chứng tiêu chảy và thiếu máu của trâu, bò . 44
3.3.3. Nghiên cứu sự phát tán trứng và ấu trùng sán lá Fasciola ở ngoài cơ thể trâu, bò . 44
3.3.4. Phòng, trị tiêu chảy và thiếu máu cho trâu bò do sán lá Fasciola gây ra . 44

3.4. PHưƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 44

3.4.1. Phương pháp theo dõi tình hình tiêu chảy và thiếu máu ở trâu, bò . 44

3.4.2. Phương pháp thu thập và xét nghiệm mẫu 45

3.4.2.1. Phương pháp thu thập và xét mẫu phân, mẫu đất (cặn) nền chuồng, mẫu đất bề mặt ở khu vực xung quanh chuồng nuôi, mẫu đất bề mặt và mẫu nước đọng ở khu vực bãi chăn thả trâu, bò 45
3.4.2.2. Phương pháp thu thập và xét nghiệm mẫu ốc nước ngọt . 47

3.4.2.3. Phương pháp thu thập và xét nghiệm mẫu cỏ thuỷ sinh . 47

3.4.2.4. Phương pháp thu thập và xét nghiệm mẫu máu trâu bò . 48

3.4.3. Phương pháp điều trị cho những trâu, bò nhiễm sán lá Fasciola nặng có triệu chứng tiêu chảy và thiếu máu . 48
3.4.4. Phương pháp xử lý số liệu . 49

Phần 4 52

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN . 52

4.1. NGHIÊN CỨU TỶ LỆ TRÂU, BÒ MẮC TIÊU CHẢY VÀ THIẾU MÁU Ở HUYỆN YÊN SƠN TỈNH TUYÊN QUANG 52
4.1.1. Tỷ lệ trâu, bò tiêu chảy và thiếu máu ở một số xã của huyện Yên Sơn 52

4.1.2. Tỷ lệ tiêu chảy và thiếu máu theo tuổi trâu, bò . 54

4.1.3. Tỷ lệ tiêu chảy và thiếu máu theo loại gia súc (trâu, bò) . 55

4.1.4. Tỷ lệ trâu bò tiêu chảy và thiếu máu theo mùa vụ . 57

4.1.5. Tỷ lệ trâu bò tiêu chảy và thiếu máu theo phương thức chăn nuôi . 58

4.2.1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm sán lá Fasciola ở một số xã của huyện Yên Sơn61

4.2.2. Tỷ lệ và cường độ nhiễm sán lá Fasciola theo lứa tuổi trâu, bò 62

4.2.3. Tỷ lệ và cường độ nhiễm sán lá Fasciola ở trâu bò theo mùa vụ 64

4.2.4. Tỷ lệ và cường độ nhiễm sán lá Fasciola theo loại gia súc (trâu bò) 66

4.2.5. Tỷ lệ và cường độ nhiễm sán lá Fasciola ở trâu bò theo phương thức chăn nuôi 67
4.3. NGHIÊN CỨU VAI TRÒ CỦA SÁN LÁ FASCIOLA TRONG HỘI CHỨNG TIÊU CHẢY VÀ THIẾU MÁU CỦA TRÂU BÒ . 68
4.3.1. So sánh tỷ lệ và cường độ nhiễm sán lá Fasciola ở trâu bò bình thường và trâu bò bị tiêu chảy, thiếu máu . 68
4.3.2. Số lượng hồng cầu, bạch cầu và hàm lượng huyết sắc tố của trâu bò bình thường và trâu bò nhiễm sán lá Fasciola nặng có triệu chứng tiêu chảy, thiếu máu 71
4.3.3. Công thức bạch cầu của trâu bò bình thường và trâu bò nhiễm sán lá

Fasciola nặng có triệu chứng tiêu chảy, thiếu máu 73

4.4. NGHIÊN CỨU SỰ PHÁT TÁN TRỨNG VÀ ẤU TRÙNG SÁN LÁ FASCIOLA Ở NGOÀI CƠ THỂ TRÂU BÒ 75
4.4.1. Sự phát tán trứng và Adolescaria của sán lá Fasciola ở ngoại cảnh 75

4.4.2. Sự phát tán ấu trùng sán lá Fasciola ở ốc - ký chủ trung gian . 77

4.5. ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG TIÊU CHẢY, THIẾU MÁU DO SÁN LÁ FASCIOLA Ở

TRÂU BÒ . 79

Phần 5 82

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ . . 82

5.1. KẾT LUẬN 82

5.2. ĐỀ NGHỊ . 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO . 84

I- Tài liệu tiếng việt . 84

II- Tài liệu dịch . 87

III- Tài liệu tiếng Anh 88

IV- Tài liệu từ mạng internet . 89

PHỤ LỤC ẢNH CỦA LUẬN VĂN 91