Thạc Sĩ Tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại và sự v

Đề tài: Tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại và sự vận dụng vào xây dựng nền văn hóa ở nước ta hiện nay


Luận văn năm 2010, dài:104 trang


Đề cương:
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho Đảng và nhân dân ta một di sản tư tưởng, lý luận vô cùng to lớn và sâu sắc. Tư tưởng của Người đã trở thành nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và cách mạng Việt Nam, là tài sản vô giá của Đảng và nhân dân ta. Tư tưởng đó đã dìu dắt chúng ta trên những chặng đường xây dựng và phát triển đất nước, là ngọn cờ dẫn dắt đến mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam, trở thành sức mạnh tổng hợp và đoàn kết dân tộc trong sự nghiệp cách mạng của chúng ta hôm nay và mai sau.
Trong toàn bộ hệ thống tư tưởng của Người có tư tưởng về văn hóa. Tư tưởng văn hóa của Người là một trong lĩnh vực phong phú và sâu sắc nhất, có giá trị bền vững. Đây là lĩnh vực mà Hồ Chí Minh đã có đóng góp quý giá cho nhân loại, Người đã được thế giới suy tôn là "Nhà văn hóa lớn", "tiêu biểu cho nền văn hóa tương lai". Không phải ngẫu nhiên mà UNESCO đã ghi nhận Chủ tịch Hồ Chí Minh hai danh hiệu cao quý: "Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất của Việt Nam". Bởi, Hồ Chí Minh mang cốt cách dân tộc mình tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Cùng với trí tuệ và tinh thần cách mạng, Hồ Chí Minh đã đấu tranh không mệt mỏi, hy sinh cả cuộc đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc Việt Nam và sự tiến bộ, văn minh nhân loại. Là danh nhân văn hóa kiệt xuất, Hồ Chí Minh tượng trưng cao đẹp cho cốt cách văn hóa dân tộc, thống nhất với các yếu tố văn hóa nhân loại. Trên cơ sở nhận thức đầy đủ đúng đắn về cốt cách văn hóa dân tộc Việt Nam, Hồ Chí Minh đã kết tinh những giá trị ấy với tinh hoa văn hóa nhân loại trên những phương diện khác nhau. Đó là văn hóa tình nghĩa, tinh thần nhân văn Việt Nam, sự khoan dung hòa hợp, lối sống và cách ứng xử. Hồ Chí Minh đã có một sự kết hợp hài hòa, nhuần nhị đã có cách giải quyết một cách biện chứng.
Nhà văn hóa tương lai Hồ Chí Minh luôn là lá cờ vẫy gọi, là ngọn đèn pha soi sáng con đường đi lên của dân tộc. Các giá trị tư tưởng đó không chỉ có giá trị trong quá khứ mà luôn là tài sản của hiện tại và tương lai. Nó lan tỏa và chỉ hướng đi lên cho sự phát triển của dân tộc. Trong toàn bộ giá trị tư tưởng văn hóa của Hồ Chí Minh có nội dung tư tưởng về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
Ngày nay, cơ chế thị trường đã kéo theo sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ đã đem lại cho xã hội nhiều biến đổi to lớn. Công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ và đương nhiên kéo theo sự thay đổi đời sống vật chất và tinh thần. Điều đó có nghĩa là văn hóa có vai trò to lớn. Văn hóa lành mạnh và không lành mạnh cũng ồ ạt thâm nhập vào. Một số phần tử vì chạy theo lợi nhuận mà không hiểu tác hại của văn hóa không lành mạnh đã đưa vào Việt Nam, thâm nhập vào giới trẻ. Nó làm cho một số bộ phận thanh niếu niên tụt dốc về văn hóa, đồng thời nó làm suy thoái về đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ đảng viên, cán bộ, cả cán bộ có chức có quyền. Đó là sự phai nhạt về lý tưởng, không thật sự tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của con đường cách mạng mà Bác Hồ, Đảng và dân tộc ta đã lựa chọn - con đường cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đó là căn bệnh chủ nghĩa cá nhân khá phổ biến dẫn tới cơ hội, thực dụng, quan liêu, lãng phí, tham ô, chạy chức, chạy quyền, chạy tội, chạy bằng cấp .
Thông thường mỗi bước phát triển đòi hỏi sự thăng hoa của văn hóa nhưng thực tiễn những năm qua chúng ta chưa trả lời được vấn đề này.
Hiện nay, Đảng ta xác định xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt, xây dựng kinh tế là trung tâm, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là quan trọng. Trong nhiệm vụ xây dựng Đảng, cùng với việc xây dựng chính trị, tư tưởng, tổ chức, phải tập trung xây dựng Đảng về văn hóa, xây dựng văn hóa trong Đảng, văn hóa cầm quyền. Xây dựng kinh tế trước hết xây dựng con người có văn hóa, có đạo đức có trí tuệ, điều mà từ trước tới nay chúng ta ít quan tâm. Coi xây dựng kinh tế là trung tâm là đúng, nhưng phải hướng tới văn hóa và mục tiêu cuối cùng là vì mục tiêu văn hóa tốt, nước giàu mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Như vậy, văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội. Chúng ta tiếp tục đẩy mạnh toàn diện sự nghiệp đổi mới, trong đó phải đặc biệt chú ý không phải chỉ xây dựng văn hóa, mà tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực văn hóa, mà "tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực tư tưởng và văn hóa làm cho thế giới quan Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội. Kế thừa và phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, xây dựng một xã hội dân chủ, văn minh vì lợi ích chân chính và phẩm giá con người với trình độ tri thức, đạo đức và thể lực, thẩm mỹ ngày càng cao".
Với tất cả lý do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài "Tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại và sự vận dụng vào xây dựng nền văn hóa ở nước ta hiện nay" làm luận văn thạc sĩ khoa học chính trị, chuyên ngành: Hồ Chí Minh học.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
6. Những đóng góp của luận văn
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
8. Kết cấu của luận văn
Chương 1
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ GIỮ GÌN BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC
VÀ TIẾP THU TINH HOA VĂN HÓA NHÂN LOẠI
1.1. Khái niệm văn hóa, bản sắc văn hóa dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại
1.1.1. Khái niệm văn hóa
1.1.1.1 Quan niệm của các học giả về văn hóa
Văn hóa là một khái niệm rộng, đã có nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa.
+ Theo E.B.Taylor, là một trong những người đưa ra định nghĩa đầu tiên về văn hóa, trong cuốn "Văn hóa nguyên thủy" (1871) ông nhấn mạnh đến ba vấn đề:
- Văn hóa là một phức hợp nhiều mặt của đời sống xã hội.
- Văn hóa do con người tạo nên.
- Văn hóa mang tính xã hội.
+ Người phương Đông có quan niệm: "Văn" nghĩa là "vẻ đẹp" (giá trị); văn hóa nghĩa là "trở thành có giá trị" (chứa các giá trị, thước đo, mức độ nhân bản của xã hội và con người).
+ Người phương Tây, xuất phát từ tiếng Latinh, "Cultus" nghĩa là "trồng", người ta hiểu văn hóa là sự vun trồng, nâng cao tâm hồn con người "culture".
+ Tổ chức Văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (gọi tắt là UNESCO) họp từ ngày 26/7- 6/8 năm 1982 tại Mêhicô, trong tuyên bố về chính sách văn hóa đã nêu ra định nghĩa về văn hóa như sau:
- Văn hóa là tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra.
- Văn hóa là chìa khóa của sự phát triển.
1.1.1.2. Quan niệm Hồ Chí Minh về văn hóa
- Văn hóa là mục đích của cuộc sống loài người, giúp loài người tồn tại và phát triển.
- Văn hóa là toàn bộ những giá trị do con người tạo ra và phát minh trên cả hai lĩnh vực vật chất và tinh thần.
Một điều đặt ra so với định nghĩa về văn hóa của UNESCO thì quan niệm của Hồ Chí Minh được nêu ra từ rất sớm nhưng lại phù hợp với tình hình hiện nay khi mà UNESCO đã thống nhất quan niệm cơ bản về văn hóa.
1.1.2. Khái niệm bản sắc văn hóa
Khái niệm bản sắc văn hóa Việt Nam, một cách khái quát nhất đã được Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung uơng (khóa VIII) nhấn mạnh rõ:
- Bản sắc văn hóa dân tộc gồm các giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng dân tộc Việt Nam được vun đắp lên qua lịch sử, hàng năm đấu tranh dựng nước và giữ nước.
- Đó là lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự lực tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết gắn bó giữa cá nhân gia đình - làng xã - tổ quốc, lòng nhân ái bao dung, trọng nghĩa tình, đạo lý, đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động, sự tinh tế trong ứng xử, tính giản dị trong lối sống
- Bản sắc văn hóa dân tộc còn đậm nét cả trong các hình thức biểu hiện mang tính dân tộc độc đáo.
1.1.3. Khái niệm tinh hoa văn hóa nhân loại
- Văn hóa nhân loại.
- Tinh hoa văn hóa.
- Tinh hoa văn hóa nhân loại.
1.2. Nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
1.2.1. Văn hóa dân tộc - cái cội rễ của tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh
1.2.2. Tinh hoa văn hóa nhân loại - nguồn bổ sung, hoàn chỉnh cho tầm cao tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh
1.3. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
1.3.1. Hồ Chí Minh với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
1.3.1.1. Giữ gìn bản sắc văn hóa - Nhu cầu sinh tồn và phát triển dân tộc
- Bản sắc văn hóa là tâm hồn, cốt cách, cốt tủy, cội rễ của dân tộc.
- Xây dựng văn hóa phải lấy dân tộc làm gốc.
1.3.1.2. Nội dung giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
Kế thừa, phát triển hệ giá trị của văn hóa truyền thống Việt Nam.
- Tinh thần yêu nước:
+ Trong bản sắc văn hóa dân tộc trước hết phải thấy tinh thần yêu nước, hạt nhân của tinh thần sáng tạo của dân tộc. Đó là tài sản có giá trị nhất trong hành trang của người thanh niên Nguyễn Tất Thành lúc xuống tàu ra đi tìm đường cứu nước năm 1911.
+ Hồ Chí Minh coi tinh thần yêu nước là một trong những sức mạnh to lớn của dân tộc trong cuộc đấu tranh tự giải phóng khỏi ách thống trị của cách mạng đế quốc.
+ Hồ Chí Minh nêu cao tinh thần tự tôn, tự lập và tự cường của dân tộc ta để khích lệ đồng bào chiến sĩ cả nước.
+ Hồ Chí Minh coi tinh thần yêu nước của dân ta như một thứ quý, không gì có thể so sánh cũng như đánh được.
+ Người nhận thức sâu sắc chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, cũng như tinh yêu nước của các dân tộc trên thế giới, trước hết phải thông qua thực tiễn, chứ không phải bằng con đường sách vở.
Chính vì lòng yêu nước, thương dân nên Người chỉ muốn lo cho dân, mong cho cuộc sống của nhân dân được ấm no, hạnh phúc, được đầy đủ, nhân dân được học để ngày mai sánh vai với các cường quốc năm châu.
- Lòng nhân ái, sống có tình có nghĩa:
+ Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, một vấn đề xuyên suốt và đậm nét là Người đã nâng tình thương người vì nghĩa của người Việt lên một tầm cao mới
+ Lòng thương người là một điểm nổi bật trong tư tưởng Hồ Chi Minh.
+ Ở Hồ Chí Minh, lòng thương yêu con người mênh mông, không biên giới bất kể họ là ai, xuất thân từ địa vị thân thế nào, hễ bị đau khổ là Người thương.
+ Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, "thương người" nhiều lúc gắn liền với "vì nghĩa" là nét tiêu biểu của bản sắc văn hóa dân tộc.
- Tinh thần cộng đồng, gắn kết cá nhân - gia đình - làng xã - Tổ quốc:
+ Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh luôn gắn bó với dân tộc cùng với nhân dân chia sẻ tất cả những ngọt bùi đắng cay, những nổi gian khổ và vinh quang.
+ Hồ Chí Minh cũng đã nhiều lần đề cập đến tính cộng đồng dù những cách diễn đạt đó có khác nhau, nhưng điều thể hiện sâu sắc đầy đủ trọn vẹn tình cảm cộng đồng của dân tộc.
1.3.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
1.3.2.1.Tiếp biến văn hóa là một quy luật của văn hóa
- Tiếp biến văn hóa là một quy luật trong sự vận động và phát triển văn hóa của các dân tộc.
- Giao lưu văn hóa tạo nên sự dung hợp, tổng hợp, tích hợp văn hóa của các cộng đồng. Ở đó có sự kết hợp giữa các yếu tố "bên trong" và "bên ngoài" để tạo nên sự phát triển văn hóa phong phú hơn, đa dạng hơn, tiến bộ hơn.
1.3.2.2. Mục đích của việc tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
- Giao lưu tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển của nền văn hóa văn minh nhân loại, bồi bổ cho nhận thức về văn hóa dân tộc có ý nghĩa sinh tồn quốc gia.
- Giao lưu, tiếp thu văn hóa nhân loại là cơ hội để chúng ta mở rộng tầm nhìn và hấp thụ những gì hợp với đất nước đang trên đà đổi mới, ngày càng làm phong phú hơn nền văn hóa dân tộc.
- Tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại có trọng tâm, trọng điểm chọn lọc, tiếp nhận " những luồng gió mát"trước hết là để lại sâu sắc góp phần tạo thế mạnh trong nền văn hóa truyền thống và hiện đại của nước ta.
1.3.2.3. Nội dung tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
- Tư tưởng, lý luận tiến tiến.
- Khoa học, kỹ thuật.
- Kinh nghiệm quản lý xã hội của các nước tiên tiến.
- Lối sống công nghiệp.
1.3.2.4. Nguyên tắc tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
- Tiếp thu chủ động, có chọn lọc, góp phần làm phong phú, giàu có văn hóa dân tộc.
- Góp phần phát triển văn hóa nhân loại.
1.3.3. Sự kết hợp hài hòa giữa giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
- Bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu văn hóa nhân loại, làm cho văn hóa dân tộc ngày càng giàu thêm, phong phú thêm, ngang tầm thời đại.
- Bảo tồn, làm giàu bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại với sự kết hợp tình cảm, với chiều sâu trí tuệ
- Giữ gìn bản sắc dân tộc đối với Hồ Chí Minh là phát huy truyền thống đạo lý của cha ông và nhân nó lên trong tinh thần mácxít, để đi đến tiếp thu các giá chung của loài người.
1.4. Giá trị lý luận và thực tiễn của tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
1.4.1. Giá trị lý luận: Tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc tiềp thu tinh hoa văn hóa nhân loại đã trở thành tư tưởng chiến lược xuyên suốt đường lối cách mạng Việt Nam
1.4.2. Giá trị thực tiễn: Đảng đã vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại trong sự nghiệp đổi mới ở nước ta


Chương 2
VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ GIỮ GÌN BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC, TIẾP THU TINH HOA VĂN HÓA NHÂN LOẠI VÀO PHÁT TRIỂN VĂN HÓA VIỆT NAM TRONG SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI HIỆN NAY
2.1. Bối cảnh của thế giới và Việt Nam tác động tới việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
2.1.1. Bối cảnh thế giới
2.1.2. Bối cảnh Việt Nam
2.2. Thực trạng giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại trong thời kỳ đổi mới và những vấn đề đặt ra
2.2.1. Những thành tựu cơ bản và nguyên nhân
- Thành tựu cơ bản.
- Nguyên nhân của thành tựu.
2.2.2. Những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân
- Hạn chế yếu kém.
- Nguyên nhân của những hạn chế yếu kém.
2.3. Nhiệm vụ và giải pháp
2.3.1. Nhiệm vụ
- Xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới.
- Xây dựng môi trường văn hóa.
- Phát triển sự nghiệp văn học nghệ thuật, văn hóa giáo dục
- Bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa.
- Phát triển đi đôi với quản lý tốt các phương tiện thông tin đại chúng.
- Bảo tồn, phát huy phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số.
- Chính cách văn hóa đối với tôn giáo.
- Mở rộng hợp tác quốc tế về văn hóa.
- Củng cố xây dựng và hoàn thiện các thể chế văn hóa, bảo đảm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý có hiệu quả của Nhà nước, vai trò làm chủ của nhân dân và lực lượng những người hoạt động văn hóa tạo nhiều sản phẩm và sinh hoạt văn hóa phong phú, đa dạng theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
1.3.2. Những giải pháp chủ yếu
1.3.2.1. Nâng cao hiệu quả lãnh đạo của trên lĩnh vực văn hóa.
1.3.2.2. Xây dựng ban hành luật pháp và các chính sách văn hóa.
1.3.2.3. Tăng cường nguồn lực và phương tiện cho hoạt động văn hóa.
1.3.2.4. Mở cuộc vận động chủ nghĩa yêu nước, gắn với thi đua yêu nước và phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa"

KẾT LUẬN

Tài liệu tham khảo