Thạc Sĩ Truyền thuyết nữ tướng Lê Chân ở đồng bằng Bắc Bộ

Mục lục
Trang
Mở Đầu 1
I. Lý do chọn đề tài . 1
1. Lý do văn hóa xã hội 1
2. Lý do khoa học . 1
3. Lý do nghiệp vụ 2
4. Lý do cá nhân 3
II. Lịch sử vấn đề . 3
1. Trước CMT8 1945 . 4
2. Từ sau 1945 đến 1975 . 5
3. Từ sau 1975 đến nay 6
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu . 12
IV. Nhiệm vụ nghiên cứu 12
V. Đóng góp của luận văn . 13
VI. Phương pháp nghiên cứu . 13
VII. Cấu trúc luận văn . 13
Nội Dung . 14
Chương một: Đồng bằng Bắc bộ – không gian
Lưu giữ truyền thuyết về nữ tướng Lê Chân . 14
I. Vài nét về điều kiện tự nhiên, lịch sử văn hoá vùng Đồng bằng Bắc Bộ 14
1. Vị trí địa lý, đặc điểm địa hình . 14
2. Lịch sử hồi đầu công nguyên . 16
3. Đồng bằng Bắc Bộ - một vùng văn hoá đặc sắc . 19
3.1. Vài nét đặc trưng văn hoá 19
3.1.1. Sự phân hoá về không gian văn hoá 19
3.1.2. Đồng bằng Bắc Bộ - Cái nôi hình thành văn hoá dân tộc 21
3.1.3. Đồng bằng Bắc Bộ với văn hoá nông nghiệp lúa nước - điển hình
của nền văn minh sông Hồng . 22
3.2. Văn học dân gian 25
II. Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng và nữ tướng Lê Chân trong lịch sử 31
1. Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng . 31
1.1. Thư tịch của người phương Bắc về Hai Bà Trưng 31
1.2. Thư tịch của người Việt về Hai Bà Trưng 31
1.2.1. Nguồn sử liệu của các sử gia . 31
1.2.2. Nguồn sử liệu dân gian 32
1.3. Những nét chính về cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng trong lịch sử 33
2. Nữ tướng Lê Chân trong lịch sử 35
2.1. Trước khi tham gia khởi nghĩa Hai Bà Trưng . 35
2.2. Sau khi tham gia khởi nghĩa Hai Bà Trưng . 38
III. Truyền thuyết về nữ tướng Lê Chân ở đồng bằng Bắc Bộ 39
1. Lịch sử trong mối quan hệ với truyền thuyết . 39
2. Nữ tướng Lê Chân – từ lịch sử đến truyền thuyết . 41
Tiểu kết chương một . 44
Chương Hai. Khảo sát truyền thuyết về nữ tướng Lê Chân ở đồng Bằng Bắc Bộ 45
I. Không gian của những truyền thuyết về nữ tướng Lê Chân ở đồng bằng Bắc Bộ . 45
1. An Biên - Đông Triều một vùng quê giàu truyền thống yêu nước 45
1.1. Đặc điểm địa lý 45
1.2. Lịch sử, văn hoá . 46
2. Hải Phòng – vùng đất cổ với bề dày truyền thống lịch sử văn hoá lâu đời . 48
2.1. Đặc điểm địa lý 48
2.2. Lịch sử, văn hoá 49
3. Lạt Sơn – Kim Bảng (Hà Nam), vùng đất của huyền thoại lịch sử 52
3.1. Đặc điểm địa lý . 52
3.2. Lịch sử, văn hoá . 54
4. Những nơi khác 55
II. Khảo sát 56
1. Mục đích và tiêu chí 56
1.1. Mục đích 56
1.2. Tiêu chí 57
2. Thống kê và phân loại 57
2.1. Thống kê . 57
2.1.1. Tư liệu khảo sát 57
2.1.2. Bảng thống kê tổng số truyền thuyết về nữ tướng Lê Chân ở đồng bằng Bắc Bộ . 58
2.2. Phân loại 62
2.2.1. Tiêu chí phân loại . 62
2.2.2. Phân loại 63
III. Nhận xét kết quả khảo sát, thống kê, phân loại 67
1. Số lượng truyền thuyết 67
2. Sự phân bố truyền thuyết . 68
3. Các loại truyền thuyết về nữ tướng Lê Chân . 71
3.1 Truyền thuyết địa danh . 71
3.2. Truyền thuyết nhân vật 75
3.3. Truyền thuyết phong vật . 76
4. Sự giống và khác nhau giữa các bản kể truyền thuyết về
nữ tướng Lê Chân ở đồng bằng Bắc Bộ . 77
4.1. Những nét chung . 77
4.2. Những nét khác biệt 78
IV. Mối quan hệ giữa truyền thuyết và tín ngưỡng, lễ hội
về nữ tướng Lê Chân ở đồng bằng Bắc Bộ . 81
1. Mối quan hệ giữa truyền thuyết và tín ngưỡng, lễ hội 81
2. Một số lễ hội tiêu biểu về nữ tướng Lê Chân ở đồng Bằng Bắc Bộ 85
2.1. Lễ hội đền Nghè ở Hải Phòng 85
2.1.1. Thời gian của lễ hội . 85
2.1.2. Không gian của lễ hội 86
2.1.3 Những tục hèm trong lễ hội gắn với truyền thuyết . 87
2.2. Lễ hội đền Mẫu ở cửa rừng Lạt Sơn . 90
2.2.1. Thời gian của lễ hội . 90
2.2.2. Không gian diễn ra lễ hội 90
2.2.3. Những tục hèm trong lễ hội gắn với truyền thuyết .90
Tiểu kết chương hai . 91
Chương III. Truyền thuyết về nữ tướng Lê Chân
trong hệ thống truyền thuyết nữ tướng thời Hai Bà Trưng . 93
I. Hình tượng Lê Chân trong hệ thống truyền thuyết về nữ tướng Hai Bà Trưng . 93
1. Vài nét chung về truyền thuyết các nữ tướng thời Hai Bà Trưng 93
1.1. Những chủ đề nổi bật . 93
1.1.1. Bất hạnh cá nhân và bi kịch mất nước 93
1.1.2. Xây dựng đất nước và sáng tạo văn hoá 94
1.1.3. Đánh giặc giữ nước . 96
1.2. Kết cấu 98
2. Hình tượng nữ tướng Lê Chân trong truyền thuyết . 100
2.1. Lê Chân – người con gái phi thường lập nên trang ấp An Biên . 101
2.2. Lê Chân – nữ tướng anh hùng tài giỏi thời Hai Bà Trưng . 104
II. Truyền thuyết nữ tướng Lê Chân – những môtip nổi bật . 108
1. Môtip sinh nở thần kỳ . 108
2. Môtip “hòn đá tìm về đất cũ” . 112
3. Môtip về sự hiển linh âm phù . 117
III. Hệ thống hoá truyền thuyết nữ tướng Lê Chân ở Đồng bằng Bắc Bộ . 119
Tiểu kết chương ba 127
Kết luận 128
Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục