Chuyên Đề Triết học thế kỷ Ánh sáng

1. Trào lưu tư tưởng Ánh Sáng.

Triết học Ánh Sáng thế kỷ XVIII là sự kế thừa và phát triển mới về chất các khuynh hướng tư tưởng bài trừ siêu hình học thế kỷ XVII. Nó bắt đầu từ sự phê phán một cách không thương tiếc các quan niệm cũ về thế giới và con người. Tư tưởng quan trọng nhất trong số này là những yếu tố của phép biện chứng trong học thuyết về quyền tự nhiên của Diderot. Trong những học thuyết về chính trị, đạo đức, các nhà triết học thế kỷ XVIII đã giải phóng ở mức độ đáng kể những học thuyết về đạo đức và quan niệm chính trị- xã hội của họ khỏi những hạn chế có tính chất tự nhiên chủ nghĩa. Lý tưởng chung của các nhà Khai sáng là ý tuởng về sự tiến bộ (idea of progress). Ðó là sự tin tưởng rằng điều kiện sống của con người sẽ ngày càng tốt hơn và thế hệ sau sẽ sống tốt hơn thế hệ trước; đồng thời họ sẽ đóng gópï hoạt động, lao động của họ cho cuộc sống của thế hệ mai sau, đó là con đường mà nhân loại cùng chia xẻ để cùng nhau phát triển. Các nhà Khai sáng, thông qua ngòi bút của mình, đã tập hợp những tầng lớp trong xã hội để hướng đến cuộc đấu tranh lật đổ chế độ phong kiến. Những tác phẩm của họ là vũ khí lý luận của giai cấp tư sản trong thời kỳ chuẩn bị cách mạng. Trong tác phẩm A History of The Mordern World NXB Mc-Graw Hill (1995), Palmer đã chia các tác giả của thế kỷ XVIII làm hai loại: một gọi là các philosophes và một gọi là các political economist


2. Các philosophes: đó là những triết gia nhưng không phải là triết gia theo nghĩa của triết học. Nói một cách chính xác hơn, họ là những nhà văn, nhà tư tưởng, nhà truyền bá và công khai hóa tư tưởng Ánh Sáng. Những tác phẩm của họ là vũ khí lý luận của giai cấp tư sản trong thời kỳ chuẩn bị cách mạng. Phong cách hành văn của các nhà văn thế kỷ XVIIIï sáng sủa, chính xác, mạch lạc. Các độc giả thời kỳ này khá đông đảo, thuộc nhiều thành phần: giới kinh doanh, những người có nghề nghiệp chuyên môn, các tầng lớp trung lưu. Báo và tạp chí tăng lên khá nhiều. Các tư tưởng của nhà văn được phổ biến rộng rãi. Ai không thể đọc báo ở nhà thì có thể đến các quán cà phê (coffee house) hoặc những phòng đọc được mở ra khắp nơi với mục đích phổ biến tư tưởng của thế kỷ Ánh Sáng. Pháp được xem như trung tâm của phong trào Ánh Sáng và Paris trở thành trái tim của các hoạt động văn học thế kỷ XVIII. Thời kỳ này ở Paris, các trí thức hoặc tư sản giàu có đã tổ chức ra các salon: đó là nơi các nhà văn, nghệ sĩ gặp gỡ, trao đổi ý kiến. Các salon trở thành trung tâm của các cuộc tranh luận chính trị. Các salon này tồn tại đến CM Pháp và thậm chí có nơi tồn tại sau cả thời kỳ CM. (Salon của bà Geoffin, của góa phụ hai nhà triết học nổi tiếng là Helvetius và Condorcet hoặc của bà Stael).