Tiến Sĩ Trí tuệ cảm xúc của các giám đốc doanh nghiệp tư nhân tại thành phố Hố Chí minh

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC
NĂM 2013


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA GIÁM ĐỐC
DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu trí tuệ cảm xúc và trí tuệ cảm xúc của giám đốc doanh
nghiệp tư nhân 8
1.2. Trí tuệ cảm xúc 16
1.3. Trí tuệ cảm xúc của giám đốc doanh nghiệp tư nhân . 28
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển trí tuệ cảm xúc của giám
đốc doanh nghiệp tư nhân 56
1.5. Một số cách hình thành và phát triển trí tuệ cảm xúc 62
Tiểu kết chương 1 . 65

CHƯƠNG 2. TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRÍ TUỆ CẢM
XÚC CỦA GIÁM ĐỐC DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN. .66
2.1. Nghiên cứu lý luận 66
2.2. Nghiên cứu thực tiễn . 67
Tiểu kết chương 2 . 88

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA GIÁM
ĐỐC DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN . .89
3.1. Thực trạng trí tuệ cảm xúc của giám đốc doanh nghiệp tư nhân tại Thành phố
Hồ Chí Minh 89
3.2. So sánh mức độ trí tuệ cảm xúc của giám đốc doanh nghiệp tư nhân qua hai
công cụ đo (Test MSCEIT và hệ thống bài tập) .
. 115
3.3. Trí tuệ cảm xúc của giám đốc doanh nghiệp tư nhân trên một số bình diện .118
3.4. Các yêu tố ảnh hưởng đến trí tuệ cảm xúc của giám đốc doanh nghiệp tư nhân
122
3.5. Kết quả thực nghiệm nâng cao một số năng lực trí tuệ cảm xúc của giám đốc
doanh nghiệp tư nhân 135
Tiểu kết chương 3 . 146
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 147
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trí tuệ cảm xúc (TTCX) có vai trò quan trọng trong đời sống và hoạt động
của mỗi cá nhân. Nó không chỉ là yếu tố đảm bảo hiệu quả của hành động mà còn là
yếu tố hướng đạo, dẫn đường cho hành động, đặc biệt trong những tình huống cấp
bách hay bất ngờ. Ngoài ra TTCX còn là yếu tố thúc đẩy hay kìm hãm một hành
động. Người có năng lực TTCX sẽ có nhiều cơ hội và khả năng thành công trong
cuộc sống và công việc. TTCX hay kĩ năng con người đóng vai trò quan trọng hơn
các kĩ năng về mặt kỹ thuật trong việc quyết định một người quản lí tài năng hay chỉ
là một người đảm nhiệm vị trí tròn vai.
Trong lĩnh vực kinh tế, giám đốc doanh nghiệp tư nhân (GĐDNTN) có thể là
chủ doanh nghiệp, có thể là “chủ tịch hội đồng quản trị”, là người được thuê hay bổ
nhiệm làm giám đốc quản lí một doanh nghiệp tư nhân. Họ là người đứng đầu của
bộ máy quản lí doanh nghiệp với hiệu lực điều hành, chỉ huy cao nhất trong doanh
nghiệp, có toàn quyền sử dụng quyền hạn được giao. Họ là đầu mối vận hành mọi
hoạt động theo định hướng phát triển của doanh nghiệp, chịu trách nhiệm về kết
quả, hiệu quả sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
Đối với những GĐDNTN, TTCX đóng vai trò vô cùng quan trọng, bởi vì
trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các doanh nghiệp có tồn tại và phát
triển được hay không tuỳ thuộc rất nhiều vào vai trò của người giám đốc. Những
giám đốc doanh nghiệp thành công không chỉ là người có khả năng tính toán giỏi,
biết đưa ra những ý tưởng kinh doanh táo bạo, sáng tạo, biết nhận định và lựa chọn
những giải pháp kinh doanh một cách thông minh, nhanh nhạy mà cần có những
năng lực khác. Chính những năng lực TTCX sẽ giúp họ định hướng tốt hơn cho
chiều hướng phát triển của doanh nghiệp, của bản thân và lựa chọn người phù hợp
nhất cho những định hướng của mình. Điều này giúp họ có thể quản lí và lãnh đạo
tốt hơn để duy trì hoạt động của doanh nghiệp, đứng vững trên thương trường và có
đủ khả năng hội nhập kinh tế thế giới.

Hiện nay, tình hình hoạt động kinh tế của đất nước nói chung và của các
doanh nghiệp nói riêng đang diễn biến phức tạp, khó khăn. Những năm gần đây tăng
trưởng GDP giảm. Nhiều doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thua lỗ, dẫn đến phá
sản. Đến cuối 2011, số doanh nghiệp phải giải thể, ngừng hoạt động hoặc thu hẹp
sản xuất tăng 24,7% so với năm trước. Bốn tháng đầu năm 2012, cả nước có trên
17.700 doanh nghiệp làm thủ tục giải thể và ngừng hoạt động, tăng 9,5% so với
cùng kỳ năm, trong đó nhiều nhất là các doanh nghiệp bán buôn, bán lẻ, công
nghiệp, khai khoáng, xây dựng và bất động sản. Trước thực trạng kinh tế như vậy,
áp lực công việc, trách nhiệm cá nhân khiến GĐDNTN dễ dàng rơi vào những trạng
thái mất cân bằng tinh thần, dẫn đến những ứng xử, phản ứng không phù hợp, thiếu
bình tĩnh trong xử lí các tình huống kinh doanh Nhiều vấn đề liên quan đến đời
sống tinh thần, cảm xúc đặt ra cho GĐDNTN nên vai trò của TTCX càng quan
trọng, cần thiết.
Vai trò của TTCX trong công việc của nhà quản lí và lãnh đạo doanh nghiệp
đã được thừa nhận. Đặc biệt đối với GĐDNTN khi bản thân họ phải chịu nhiều sức
ép về mối quan hệ con người một cách trực tiếp, thì sức mạnh của TTCX ở bản thân
người giám đốc lại càng trở thành yêu cầu cao. Tuy nhiên, trong thực tế nhiều
chương trình đào tạo, bồi dưỡng giám đốc doanh nghiệp hiện nay mới chỉ chú trọng
đến việc cung cấp những kiến thức chuyên ngành mà chưa quan tâm đúng mực đến
việc rèn luyện những phẩm chất, huấn luyện những kĩ năng cần thiết cho sự thành
công trong công việc sau này. Một số khóa học đã tổ chức những chuyên đề nhằm
huấn luyện một số kĩ năng như kĩ năng thuyết trình, kĩ năng tạo động lực và động
viên nhân viên, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng quản lí xung đột, kĩ năng giải quyết
vấn đề . nhưng chưa thực hiện được việc hình thành TTCX cho các giám đốc doanh
nghiệp một cách hệ thống và hiệu quả.
Như vậy, trong thực tiễn đang xuất hiện mâu thuẫn giữa một bên là vai trò
quan trọng của TTCX trong hoạt động của GĐDNTN hiện nay với việc đào tạo hay
bồi dưỡng TTCX cho đội ngũ GĐDNTN còn chưa được quan tâm đúng mức. Trước
thực trạng này, để giúp cho các giám đốc doanh nghiệp duy trì và vận hành tổ chức
của mình một cách thành công, góp phần vào sự phát triển kinh tế cho nước nhà, cần
phải có một chương trình đào tạo một cách toàn diện không chỉ là trí tuệ, kiến thức
chuyên ngành mà cả TTCX cho họ. Muốn vậy trước hết cần có những công trình
nghiên cứu thực trạng về những vấn đề liên quan.
Xuất phát từ những lí do trên, đề tài: “TTCX của các GĐDNTN tại Tp.HCM” được triển khai.

2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu nhằm đánh giá được thực trạng TTCX của GĐDNTN tại
Tp. HCM; xác định được các yếu tố ảnh hưởng tới TTCX của GĐDNTN. Trên cơ
sở đó đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao TTCX cho các GĐDNTN này.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa một số vấn đề lí luận về TTCX, xây dựng
các khái niệm công cụ của đề tài, xác định những cấu thành TTCX nói chung và
TTCX của GĐDNTN nói riêng.
3.2. Làm rõ thực trạng mức độ TTCX của giám đốc doanh nghiệp trên các khía
cạnh cụ thể: mức độ năng lực nhận biết, hiểu, sử dụng và điều khiển cảm xúc của
các GĐDNTN cũng như thực trạng những yếu tố ảnh hưởng đến TTCX của
GĐDNTN tại Tp. HCM.
3.3. Thiết kế và tổ chức thực nghiệm tác động nhằm nâng cao một số thành tố
TTCX còn hạn chế trong TTCX của GĐDNTN.
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
TTCX của GĐDNTN.
4.2. Khách thể nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu gồm 120 giám đốc trong các doanh nghiệp tư nhân tại
Tp. HCM, 30 nhân viên dưới quyền và 10 đồng nghiệp (của các GĐDNTN) .