Tài liệu Trào lưu tư tưởng và triết học thế kỷ xvii - thế kỷ xviii

TRÀO LƯU TƯ TƯỞNG VÀ TRIẾT HỌC THẾ KỶ XVII - THẾ KỶ XVIII



I. TRÀO LƯU TƯ TƯỞNG THẾ KỶ XVII

1. Những người đề xướng một nền văn minh mới.

Vấn đề nhận thức thế giới:

Quan điểm nhìn nhận các sự kiện tự nhiên và xã hội một cách khoa học là đặc điểm của xã hôiü châu Âu thế kỷ XVII. Sự tiến bộ của khoa học trong thế kỷ XVII đãî đưa xã hội châu Âu bước vào một giai đoạn mới trong vấn đề nhận thức thế giới và làm thế nào để có được một tri thức đúngû là vấn đề mà các nhà khoa học đặc biệt quan tâm. Bacon và Descartes là hai nhà triết học đi tiên phong trong việc đặt ra vấn đề nhận thức thế giới.

1.1. Bacon: (1561--1626) là nhà triết học người Anh. Vào khoảng năm 1620--1640, Bacon cho xuất bản những tác phẩm nổi tiếng của ông. Những tác phẩm này đã gây một ảnh hưởng lớn đối với xã hội lúc bấy giờ. Ông dự định viết một bộ sách gồm nhiều quyển tựa là Cuộc cải cách lớn(Great Renewal). Ông hoàn thành hai phần, một được xuất bản vào năm 1620 mang tên Phương pháp mới lĩnh hội kiến thức (Novum Organum) và một xuất bản vào năm 1623 mang tên Sự tiến bộ của việc học tập (The advancement of learning).

Trong tác phẩm Novum Organum, Bacon đã đề cập đến phương pháp mới để lĩnh hội kiến thức. Phương pháp đó gọi là phương pháp qui nạp (inductive method). Ðể nghiên cứu các sự vật và hiện tượng, ta phải đi từ cái riêng đến cái chung, từ cái cụ thể đến cái trừu tượng. Bacon khuyên con người nên gác lại những tư duy truyền thống cũ, không nên có những thành kiến và định kiến, mà nên nhìn thế giới với một cái nhìn mới (fresh eyes) để quan sát và nghiên cứu vũ trụ.

Trong tác phẩm The advancement of learning, Bacon đã phát triển tư tưởng một kiến thức đúng (true knowledge) là một kiến thức hữu ích(useful knowledge). Tư tưởng về sự hữu ích của kiến thức trở thành một yếu tố chính trong triết học của Bacon. Một kiến thức đúng được vận dụng trong những lĩnh vực của thực tiễún là bằng chứng của việc sử dụng kiến thức. Thí dụ: các binh sĩ nhắóm trúng mục tiêu của họ một cách chính xác hơn đó là việc khoa học hóa lý thuyết đạn đạo học (đường đi của đạn). Tuy còn những nhược điểm nhất định, nhưng những lý thuyết của Bacon về phương pháp nhận thức thế giới và ứng dụng những kiến thức của con người vào các vấn đề thực tiễn của cuộc sống là một trong những đóng góp của ông vào sự phát triển của triết học thế kỷ XVII.

1.2. Descartes (1596-1650) : Ông là một nhà khoa học, đồng thời là một nhà triết học lớn của Pháp và châu Âu. Ông là người đề ra phương pháp mới trong vấn đề nhận thức: phương pháp thực nghiệm (emperism).

Triết học của Descates gắn liền với toán học và vật lý học của ông. Ông đã đề cao vai trò của triết học đối với con người. Theo ông, trình độ phát triển tư duy triết học là chuẩn mực quan trọng để đánh giá mức độ văn minh của con người. Descartes xây dựng một nền triết học duy lý. Ông đã đề cao vai trò của lý tính, trí tuệ con người, xem đó là tiêu chuẩn để đánh giá những hoạt động và suy nghĩ của con người. Việc đề cao tư duy lý luận của Descartes là sự cổ vũ mạnh mẽ cho sự phát triển của các ngành khoa học. Descartes còn cho rằng mục đích cuối cùng của tri thức là ở sự thống trị của con người đối với lực lượng tự nhiên, ở sự phát minh và sáng chế những phưong tiện kỹ thuật, ở sự nhận thức những nguyên nhân của hành vi, ở sự hoàn thiện bản tính con người. Ðể đạt đến mục đích này, Descartes cho rằng cần phải hoài nghi mọi sự tồn tại hiện có, xem đây là biện pháp để tìm ra cơ sở tuyệt đối xác thực của sự hiểu biết. Descartes nổi tiếng với câu Tôi suy nghĩ, vậy tôi tồn tại. Nguyên lý này đề cao vai trò tích cực của con người đối với thế giới, xem con người là trung tâm của các vấn đề triết học. Việc Descartes coi trọng trí tuệ con người, đề cao tư duy khoa học là một quan niệm cách mạng trong bối cảnh lịch sử Châu Âu lúc bấy giờ.