Tài liệu Trần thủ độ-người khởi dựng triều trần

TRẦN THỦ ĐỘ-NGƯỜI KHỞI DỰNG TRIỀU TRẦN


Hoàn toàn có thể nói rằng nếu Trần Thủ Độ không quyết liệt trong việc bảo vệ cho sự tồn tại của triều Trần lúc khai quốc, lịch sử Việt Nam cũng sẽ không có cơ hội để sau đó ghi nhận một chính quyền quân sự, một hào khí Đông A mạnh đến mức có thể ba lần chặn đứng vó ngựa xâm lược của quân Nguyên Mông.

Sách Khâm Định Việt sử thông giám cương mục, ở phần nói về các sự kiện xảy ra dưới triều vua Lí Huệ Tông, có chép: Giáp Thân, năm thứ 14 (1224). Dùng em họ của Hoàng hậu là Trần Thủ Độ làm Điện tiền chỉ huy sứ . Thủ Độ quản lĩnh điện tiền chư quân hộ vệ cấm đình, xét xử tất cả mọi việc (KĐVSTGCM. Tập I, tr 418). Sự bổ nhiệm này, có thể nói, chính là yếu tố chuẩn bị cực kỳ quan trọng cho việc nhà Trần soán lấy thiên hạ của nhà Lí.

Trò đùa (hoặc sự báo ứng) của lịch sử chăng? Ta nhớ lại rằng trước đó hơn hai trăm năm (năm 1009), sau khi Lê đế Long Đĩnh băng hà, Lí Công Uẩn đã được bách quan tôn làm thiên tử. Giang sơn đã từ tay nhà Tiền Lê về tay nhà Lí. Chức quan của Lí Công Uẩn khi ấy cũng là Điện tiền chỉ huy sứ, nắm quyền thống lĩnh toàn bộ quân cấm vệ. Chỉ có một khác biệt giữa hai người: Điện tiền chỉ huy sứ Lí Công Uẩn trở thành vị Hoàng đế khai mở vương triều Lí, còn Điện tiền chỉ huy sứ Trần Thủ Độ thì trở thành một đại công thần, người khởi dựng và đã dùng trọn đời mình để bảo vệ sự tồn tại của vương triều Trần.

Hãy thử xem lại một lần cái tấn kịch lịch sử của sự chuyển giao vương quyền từ họ Lí sang họ Trần: Trần Cảnh lên 8 tuổi, đến phiên vào hầu. Chiêu Hoàng thấy Cảnh, đem lòng yêu thích, thường vời vào hầu, nô nghịch cười đùa. Trần Cảnh đem việc đó mách bảo Thủ Độ. Thủ Độ nói: Nếu quả vậy thì họ ta sẽ là họ nhà vua hay là cả họ sẽ bị giết sạch?.

Một hôm Chiêu Hoàng lại lấy cái khăn trầu ném cho Trần Cảnh. Trần Cảnh lạy, nhận lấy, rồi mách với Thủ Độ. Thủ Độ liền đem gia thuộc và họ hàng vào trong cung cấm, sai đóng các cửa thành lại. Trăm quan tiến triều không vào được. Thủ Độ nhân thế loan báo cho mọi người: Bệ hạ có chồng rồi!. Các quan đều vâng lời và xin chọn ngày vào chầu để làm lễ yết kiến.

Ngày 21 tháng 12, bầy tôi tiến triều, lạy mừng. Nhà vua xuống chiếu truyền ngôi cho Trần Cảnh (Sđd, tr 420). Không hồ nghi gì nữa, tham vọng soán ngôi nhà Lí của Trần Thủ Độ là một sự thật hiển nhiên. Bởi thế ông mới có động lực để ngang nhiên phiên dịch những hành vi đùa nghịch vô tư của đám trẻ con vương giả theo lối giải nghĩa biểu tượng: Chiêu Hoàng ném khăn trầu - khăn đựng các đồ ăn trầu, cau, vỏ, ống vôi - cho Trần Cảnh, tức là muốn . làm dâu họ Trần!

Tuy vậy, ở đây cũng phải thấy óc phán đoán nhanh nhạy và sự chủ động trong xử lí tình huống của Trần Thủ Độ. Buổi mạt vận của nhà Lí, thì chắc chắn không chỉ họ Trần mà rất nhiều thế lực khác trong triều cũng đều lăm le nhòm ngó ngôi tôn quân chí thượng. Sử không chép, nhưng ta cũng có thể hình dung được một bầu không khí đặc quánh lại trong sự dò la, rình rập, giữ miếng và chờ đợi thời cơ của các thế lực ấy.
Sự ưa thích theo kiểu bé gái - bé trai của Lí Chiêu Hoàng với Trần Cảnh lập tức rọi một tia sáng hành động cho ông Điện tiền chỉ huy sứ họ Trần lắm cơ mưu, đồng thời lại đặt ông ở thế được ăn cả ngã về không, vì rất có thể nó sẽ là đầu mối cho một tấn thảm kịch mà họ Trần phải hứng chịu nếu thất bại - cả họ sẽ bị giết sạch - nói như lời Trần Thủ Độ.

Hành vi đem gia thuộc và họ hàng vào trong cung cấm, sai đóng các cửa thành lại của ông vừa phản ánh khá rõ cái mối lo canh cánh kia, vừa là một quyết định tấn công táo bạo, dứt khoát nhắm vào ngai vàng. Mọi việc cuối cùng đều thuận lợi, toàn gia họ Trần không những được đảm bảo an toàn mà còn giữ thế thượng phong, có thể ép bách quan phải chấp nhận rằng bệ hạ có chồng.

Đỉnh điểm cho sự hợp thức hóa việc sang tên vương quyền là tờ chiếu truyền ngôi, có đoạn: Trẫm xét thấy ngôi báu rất là trọng đại mà trẫm là vua đàn bà, phải gánh vác lịch số do trời giao cho, riêng những nơm nớp lo sợ, như sắp sa xuống vực sâu. Nghĩ sao tìm được hiền nhân quân tử để giúp đỡ về chính trị. Duy có Trần Cảnh là người văn chất đủ vẻ, uy nghi đường hoàng, thực có phong độ bậc quân tử, có thể nhường cho ngôi báu để chống đỡ trong buổi gian nguy. Vậy rất mong Trần Cảnh đồng lòng hợp sức, dẹp yên loạn lạc, cứu vớt sinh dân để cùng hưởng phúc thái bình (Sđd, tr 421). Có thể tin được đây