Luận Văn Trầm Tích đevon ở đới Quảng Nin

Tóm tắt: Trên cơ sở những tài liệu mới về thạch học, địa tầng và cổ sinh, trầm tích Đevon ở đới Quảng Ninh được phân thành các phân vị địa tầng sau:
1. Loạt Ngọc Vừng: gồm các hệ tầng Vạn Cảnh, Dưỡng Động. Ranh giới dưới của loạt không xác định được. Ranh giới trên không chỉnh hợp dưới hệ tầng Đồ Sơn.
1.1. Hệ tầng Vạn Cảnh: chủ yếu gồm cát kết, bột kết chứa di tích cá cổ, Eurypterida và thực vật Taeniocrada? cf. decheniana, Psilophytites? sp., tuổi Lochkov-Praga, lộ trên bán đảo Đồ Sơn và các đảo Vạn Cảnh, Ngọc Vừng, Phượng Hoàng, Cống Đông, Cống Tây, Đống Chén, Trà Bàn ở vùng vịnh Bái Tử Long.
1.2. Hệ tầng Dưỡng Động: nằm chỉnh hợp trên hệ tầng Vạn Cảnh, chủ yếu gồm đá phiến sét và bột kết chứa hoá thạch Tay cuộn, San hô, Huệ biển thuộc các phức hệ Eoschuchertella - Howellella và Desquamatia - Schizophoria, ứng với khoảng Emsi-Eifel, lộ ở các vùng Kinh Môn, Tràng Kênh, Thuỷ Nguyên và trên các đảo Vạn Cảnh, Ngọc Vừng, Phượng Hoàng, Cống Đông, Cống Tây, Đống Chén, Trà Bàn ở vùng vịnh Bái Tử Long.
2. Hệ tầng Đồ Sơn: nằm không chỉnh hợp trên các hệ tầng Dưỡng Động và Vạn Cảnh, gồm cuội kết, sạn kết, cát kết phân lớp xiên chứa hoá thạch cá Bothriolepis và các di tích thực vật Lepidodendropsis tuổi Givet. Chúng lộ trên bán đảo Đồ Sơn và các đảo Quán Lạn, Ngọc Vừng, Phượng Hoàng, Cống Đông, Cống Tây, Đống Chén, Trà Bàn ở vịnh Bái Tử Long.
3. Hệ tầng Tràng Kênh: gồm đá vôi chứa các phức hệ San hô, Lỗ tầng, Răng nón tuổi Givet muộn - Famen sớm. Chúng lộ ở các vùng Kinh Môn, Thuỷ Nguyên, Tràng Kênh, Đường 10 (Kiến An) và các đảo ở vịnh Bái Tử Long và Hạ Long. Hệ tầng nằm chỉnh hợp trên hệ tầng Đồ Sơn và không rõ dưới các trầm tích Famen thượng - Carbon sớm. Theo quan niệm trước đây trong thành phần của hệ tầng Tràng Kênh còn có đá vôi chứa các ổ silic ở Pháp Cổ, Phi Liệt, Đò Đụn (huyện Thuỷ Nguyên, Hải Phòng); nay chúng được được coi thuộc hệ tầng Phố Hàn (D3-C1 ph).


MỞ ĐẦU
Sự có mặt của các trầm tích Đevon trong đới Quảng Ninh [23] thuộc địa phận các tỉnh Hải Dương, Quảng Ninh và thành phố Hải Phòng đã được đề cập đến trong nhiều công trình nghiên cứu địa chất. Từ những phát hiện ban đầu của H. Lantenois [8] ghi nhận sự có mặt của các trầm tích trước Carbon và sự phân chia có tính khái quát các trầm tích Eifel tướng lục nguyên và các trầm tích Eifel - Givet tướng carbonat của Jamoida A.I. [3] đã đi đến việc phân chia chi tiết ra các phân vị địa tầng: điệp Kiến An (S2 ka), điệp Sông Giá, tầng Dưỡng Động (D2e dđ), Tràng Kênh (D2gv tk) của Nguyễn Quang Hạp [13]; điệp Yên Phụ (D2e yp), điệp Lỗ Sơn (D2-3? ls) của Phạm Văn Quang [15]; điệp Sông Cầu (D1sc) của Trần Văn Trị, Nguyễn Đình Uy [23], Trần Văn Trị và nnk. [24]; điệp Đồ Sơn (D1 đs) của Nguyễn Công Lượng [11]; hệ tầng Si Ka (D1 sk) của P. Janvier và nnk. [4,5]. Ở đây có thể dễ nhận thấy sự không thống nhất trong cách phân chia các phân vị địa tầng. Cùng một đối tượng là đá lục nguyên, Nguyễn Quang Hạp [13] gọi là tầng Dưỡng Động, trong khi đó Phạm Văn Quang [15] gọi là điệp Yên Phụ v.v Tuổi của hệ tầng Đồ Sơn, từ chỗ chỉ coi là Đevon sớm: Trần Văn Trị, Nguyễn Đình Uy [23], P. Janvier và nnk. [4] đến việc xếp hệ tầng Đồ Sơn vào Givet - Đevon muộn: J. Long và nnk. [9], Tống Duy Thanh và nnk. [20] hoặc D3-C1: Ngô Quang Toàn [10]. Vị trí địa tầng của hệ tầng Đồ Sơn cũng có những ý kiến khác nhau, như nằm trên hệ tầng Tràng Kênh: J. Long và nnk. [9], nằm trên hệ tầng Dưỡng Động: Tống Duy Thanh, Tạ Hoà Phương [22]. Thành phần trầm tích của hệ tầng Tràng Kênh cũng cần được xem xét lại. Phần lớn các nhà nghiên cứu [1, 13, 14, 20] đều cho rằng, tập silic chứa Trùng tia, đá vôi chứa các ổ silic lộ ra ở dải Pháp Cổ - Phi Liệt - Đò Đụn thuộc phần giữa của hệ tầng Tràng Kênh. Đó là những vấn đề không bình thường trong một hệ tầng, nếu xét về sự tiến hoá của bồn trầm tích.
Những tài liệu đo vẽ chi tiết các mặt cắt sinh địa tầng và những phát hiện mới về cổ sinh qua các đề tài "Nghiên cứu cổ sinh địa tầng và tướng đá cổ Địa lý các thành tạo trầm tích D3-C1 Bắc Việt Nam" (1999 - 2001); "Địa tầng các trầm tích Phanerozoi ở Đông Bắc Việt Nam" (2004 - 2006) đã góp phần làm rõ hơn về trật tự địa tầng, bối cảnh cổ địa lý của các thành tạo trầm tích Đevon trong đới Quảng Ninh.