Luận Văn Tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán theo quy định của pháp luật Việt Nam

Khóa luận tốt nghiệp
Đề tài: Tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán theo quy định của pháp luật Việt Nam
Định dạng file word


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU. 3
CHƯƠNG 1: LÍ LUẬN VỀ TỘI PHẠM TRONG LĨNH VỰC CHỨNG KHOÁN 5
1.1 Khái quát về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán. 5
1.1.1 Khái niệm về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán. 5
1.1.2 Các đặc điểm của tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán. 7
1.2 Quy định về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán theo pháp luật Việt Nam 12
1.2.1 Nguyên tắc đấu tranh phòng chống tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán ở Việt Nam 12
1.2.2 Quy định về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán theo Bộ luật Hình sự 13
1.2.3 Những quy định mới về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán trong dự thảo Thông tư liên tịch hướng dẫn áp dụng một số điều của Bộ luật Hình sự quy định các tội phạm trong lĩnh vực thuế, tài chính – kế toán, chứng khoán. 25
1.2.4 Phân biệt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán với tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán 26
CHƯƠNG 2: TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRONG LĨNH VỰC CHỨNG KHOÁN TẠI VIỆT NAM, THỰC TRẠNG VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN. 30
2.1 Thực trạng tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán tại Việt Nam 30
2.2 Những bất cập về tình hình tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán tại Việt Nam 34
2.3 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán tại Việt Nam 37
KẾT LUẬN. 45


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, trên thế giới đã có hơn 160 Sở giao dịch chứng khoán cùng hàng trăm thị trường phi tập trung phân tán khắp các Châu lục. Có thể nói, thị trường chứng khoán đã trở thành một bộ phận không thể tách rời và được xem là tín hiệu cho sức khỏe của nền kinh tế mỗi quốc gia. Tuy ra đời khá muộn tại Việt Nam, nhưng chỉ trong vòng hơn 10 năm, thị trường chứng khoán đã và đang phát triển với tốc độ vô cùng nhanh chóng; pháp luật điều chỉnh hoạt động trên thị trường này theo đó cũng dần được định hình. Trong khi pháp luật về quản lý hành chính đã tương đối hoàn chỉnh và đi vào hoạt động một cách có hiệu quả thì pháp luật hình sự trong lĩnh vực này lại đang gặp nhiều khó khăn trong quá trình xây dựng và triển khai, tội danh cùng với cấu thành của chúng chưa được xác định một cách rõ ràng và đầy đủ. Thêm vào đó, tình hình tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán diễn ra vô cùng phức tạp và với mức độ nghiêm trọng ngày càng cao. Thực tiễn đang báo động trong khi pháp luật còn quá nhiều hạn chế, hậu quả tất yếu dẫn đến đó là xét xử không đúng người, đúng tội, bỏ lọt tội phạm.
Từ nhận thức trên, các nhà nghiên cứu, các chuyên gia đã và đang bắt tay vào việc xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý, khắc phục những hạn chế do lỗ hổng của pháp luật tạo ra, góp phần làm lành mạnh hơn thị trường chứng khoán. Hòa chung mục đích ấy, tác giả chọn đề tài “Tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán theo quy định của pháp luật Việt Nam” với mục đích làm rõ cấu thành các loại tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm xử lý nghiêm minh các hành vi phạm tội của loại tội phạm kinh tế mới và nguy hiểm này.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vì chứng khoán là một hình thức đầu tư mới nên chưa có nhiều các công trình nghiên cứu về loại tội phạm trong lĩnh vực này. Ở Việt Nam, việc nghiên cứu gần như chỉ dừng lại ở các bài viết trên các tạp chí của các chuyên gia hoặc các báo cáo, các bảng ghi nhớ mang tính nội bộ của các tổ chức, doanh nghiệp; các nghiên cứu khoa học ở nước ngoài chủ yếu đi sâu vào một hoặc hai loại tội phạm nổi bật (giao dịch nội gián, thâu tóm giá chứng khoán). Dự thảo Thông tư liên tịch hướng dẫn áp dụng một số điều của Bộ luật Hình sự quy định các tội phạm trong lĩnh vực thuế, tài chính – kế toán, chứng khoán do Bộ Tư pháp – Bộ Công an – Tòa án nhân dân tối cao – Viện kiểm sát nhân dân tối cao – Bộ Tài chính phối hợp thống nhất hướng dẫn là động thái mới và tích cực nhất, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước ta đối với vấn đề quản lý trong lĩnh vực nhạy cảm này.
3. Mục đích, đối tượng nghiên cứu, giới hạn phạm vi nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của khóa luận này là phân tích được những cấu thành hành vi của các loại tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán đã được quy định trong pháp luật hình sự của Việt Nam, từ đó tạo điều kiện cho việc nhận thức, điều tra, kết luận và xử lý loại tội phạm này; đồng thời cũng thông qua đó nhận ra những điểm còn thiếu sót để hoàn thiện các tội danh đã được quy định và đề xuất các biện pháp để thực thi pháp luật hình sự trong lĩnh vực chứng khoán một cách hiệu quả hơn.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài giới hạn trong các loại tội phạm về lĩnh vực chứng khoán tại Việt Nam, từ quy định pháp luật đến thực tế diễn biến và thực thi, đồng thời phân biệt giữa hành vi bị truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi bị xử phạt hành chính trong lĩnh vực chứng khoán.
4. Các phương pháp tiến hành nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu chủ yếu được sử dụng đó là suy luận logic kết hợp xuyên suốt với các phương pháp phân tích, so sánh, đối chiếu . với kiến thức tiếp cận được từ các nguồn tài liệu giấy, điện tử và trao đổi với giáo viên hướng dẫn cũng như các giáo viên có chuyên môn trong lĩnh vực chứng khoán.
5. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài
Đề tài được hoàn thành sẽ trở thành một nguồn tài liệu giúp ích cho việc tìm hiểu, phân tích, làm rõ khái niệm và các dấu hiệu pháp lý hình sự của tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán theo quy định của pháp luật hình sự Việt Nam.
Tài liệu này cũng sẽ giúp ích cho việc nhận thức mối liên kết giữa tình hình thị trường chứng khoán và diễn biến thực tế các loại tội phạm, nhằm tạo ra một cái nhìn khái quát nhất về tình hình tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán tại Việt Nam.
Các bạn sinh viên có thể sử dụng tài liệu này để tham khảo trong quá trình học tập, đồng thời khóa luận cũng là nền tảng quan trọng để tác giả nghiên cứu sâu hơn về vấn đề này trong thời gian tới.
6. Bố cục của khóa luận
Ngoài phần mục lục, lời mở đầu và kết luận, khóa luận được chia làm hai chương:
Chương 1: Lí luận về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán
Chương 2: Tình hình tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán tại Việt Nam, thực trạng và phương hướng hoàn thiện


CHƯƠNG 1: LÍ LUẬN VỀ TỘI PHẠM TRONG LĨNH VỰC CHỨNG KHOÁN
1.1 Khái quát về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán
1.1.1 Khái niệm về tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán
Theo quy định tại Bộ luật Hình sự số 15/1999/QH10, do Quốc hội ban hành ngày 21 tháng 12 năm 1999, được sửa đổi, bổ sung theo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều Bộ luật Hình sự số 37/2009/QH12, do Quốc hội ban hành ngày 19 tháng 06 năm 2009 (Bộ luật Hình sự 2009), tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, do người có năng lực trách nhiệm hình sự (TNHS) thực hiện một cách cố ý hoặc vô, xâm phạm đến các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ[1] - là hình thức xử lý nghiêm khắc nhất mà nhà nước dành cho một loại hành vi vi phạm pháp luật. Trong số các loại tội phạm, tội phạm về kinh tế có thể được xem là một loại tội phạm mới nhưng lại có tốc độ phát triển nhanh và ảnh hưởng sâu rộng nhất đến đời sống xã hội. Tội phạm kinh tế, nhìn dưới góc độ chính sách hình sự, là khái niệm để chỉ chung tất cả các loại tội phạm có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới các hoạt động của cơ quan, tổ chức trong việc vận hành nền sản xuất, thực hiện quá trình sản xuất, phân phối, lưu thông và đảm bảo sự công bằng, hợp lý trong phân chia, thụ hưởng các quyền lợi và kết quả vật chất khác do nền sản xuất mang lại[2]. Tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán (TPCK) – một trong những nhóm tội phạm kinh tế xuất hiện muộn nhất, cũng không nằm ngoài quy luật này. Tại Việt Nam, hoạt động chứng khoán chủ yếu được điều chỉnh bởi Luật Chứng khoán số 70/2006/QH11, Quốc hội ngày 29 tháng 06 năm 2006, đã được sửa đổi, bổ sung theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán số 62/2010/QH12, Quốc hội ngày 24 tháng 11 năm 2010 (Luật Chứng khoán 2010). Việc xử lý hành vi vi phạm hiện nay được thực hiện thông qua chế tài hành chính và hình sự. Tuy nhiên, trong khi quy định về xử phạt hành chính đã có từ lâu, các quy định về tội phạm trong lĩnh vực này mới chỉ được đề cập đến trong Bộ luật Hình sự 2009.
Nhìn chung, nhận thức về loại tội phạm này còn rất mới và chưa rõ ràng, sự phát triển ngày càng nhanh và phức tạp của thị trường chứng khoán (TTCK) cũng gây nên không ít khó khăn khi áp dụng các quy định của pháp luật hình sự vào thực tế. Chính vì vậy các nhà đầu tư nên thận trọng và cân nhắc khi tiến hành giao dịch trên TTCK, đồng thời các cơ quan chức năng cũng nên có một quy trình xem xét chặt chẽ và kỹ lưỡng khi xử lý các hành vi phạm tội này. Vậy TPCK là gì? Đầu tiên chúng ta sẽ tiếp cận với khái niệm về chứng khoán.
Theo Luật Chứng khoán 2010, chứng khoán là bằng chứng xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với tài sản hoặc phần vốn của tổ chức phát hành, được thể hiện dưới hình thức chứng chỉ, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử[3]; trong số đó, cổ phiếu (loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành[4]) là loại hình tiêu biểu nhất và có thể xem là đại diện cho toàn bộ TTCK. Chính từ đặc điểm này, TPCK có đối tượng tác động chủ yếu là cổ phiếu của các công ty. Vậy phạm vi xâm nhập của TPCK rộng như thế nào? Câu trả lời đó là gần như tất cả các bước nhằm mục đích đưa ra thị trường và duy trì giao dịch đối với loại tài sản này, TPCK đều có thể can thiệp.
Chuỗi các hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán bao gồm tổ chức thị trường, chào bán, phát hành, niêm yết, kinh doanh, giao dịch, đăng ký, lưu ký, bù trừ, thanh toán Tương tự như vậy, TPCK cũng bao gồm nhiều nhóm nhỏ khác nhau. Theo như phân loại trong Luật Chứng khoán 2010 thì có thể chia hành vi vi phạm chứng khoán có thể bị truy cứu TNHS thành các nhóm sau:
- Nhóm 1: nhóm hành vi vi phạm quy định về hoạt động chào bán chứng khoán ra công chúng
- Nhóm 2: nhóm hành vi vi phạm quy định về niêm yết chứng khoán
- Nhóm 3: nhóm hành vi vi phạm quy định về tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán
- Nhóm 4: nhóm hành vi vi phạm quy định về hoạt động kinh doanh chứng khoán và chứng chỉ hành nghề kinh doanh chứng khoán
- Nhóm 5: nhóm hành vi vi phạm quy định về giao dịch chứng khoán
- Nhóm 6: nhóm hành vi vi phạm quy định về đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán, về ngân hàng giám sát
- Nhóm 7: nhóm hành vi cản trở việc thanh tra[5]

[HR][/HR][1] Điều 8.1 Bộ luật Hình sự 2009

[2] Đỗ Thị Minh Phượng, Đấu tranh phòng chống tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán ở Việt Nam, Tạp chí Nhà nước và pháp luật số 07/2012

[3] Khoản 1 Điều 6 Luật Chứng khoán 2010

[4] Khoản 2 Điều 6 Luật Chứng khoán 2010

[5] Điều 121, 123, 124, 125, 126, 127, 130 Luật Chứng khoán 2010