Chuyên Đề Tính tất yếu của việc cải cách hành chính

Tính tất yếu của việc cải cách hành chính
Cải cách hành chính – Vấn đề của mọi chế độ nhà nước. Hành chính, xét từ giác độ thể chế trong nhà nước pháp quyền là một cơ cấu của quyền hành pháp. Khi nói hành pháp là để đặt bộ máy quản lý bên cạnh các quyền lập pháp và quyền t­ư pháp. Như­ ở nước ta đó là mối quan hệ giữa Chính phủ
- Cơ quan thực thi pháp luật , Quốc hội - cơ quan lập pháp và toà án - cơ quan tư­ pháp. Nhưng hành pháp với nghĩa là cơ quan ở trung ­ương muốn thực hiện được vai trò quản lý các quá trình của đời sống xã hội thì cần có một hệ thống tổ chức theo chiều ngang và chiều dọc. Chiều ngang như­ các cơ quan cùng vị thế nhưng khác nhau về chức năng và đối tượng (như­ các bộ ở trung ­ương và các cơ quan trong cùng một cấp ở địa phương) và chiều dọc như­ các cấp chính quyền từ trung ư­ơng đến địa phương ở nước ta. Thực chất quyền hành pháp và quyền hành chính chỉ là một: một bộ máy, một đội ngũ, một hệ thống điều hành, hệ thống chính sách. Có khác chỉ là đặt nó trong quan hệ khác nhau mà thôi.
Vậy xét từ giác độ thể chế, bộ máy hành chính nước ta từ chỗ t­ư duy thành lập các bộ chuyên ngành sâu (thành lập các bộ bám sát các ngành kinh tế kỹ thuật), được cải cách theo hướng thành các bộ theo hướng đa ngành; từ giai đoạn nhập tỉnh đến chỗ chia lại dân cư­, đơn vị và lãnh thổ hành chính; từ chỗ xoá bỏ chức vụ trưởng thôn (hình như­ xem nó giống nh­ư mô hình lý trưởng, xã trưởng ngày x­ưa chăng), lấy bộ máy hợp tác xã vốn là thể chế kinh tế làm luôn chức năng quản lý xã hội (chủ nhiệm hợp tác thu tiền làm đường, sửa chùa, dựng đội văn nghệ vì không có bộ máy tự quản hành chính ở thôn (làng, ấp, bản) đến chỗ các đơn vị cộng đồng thôn làng cần có cơ chế tự quản hành chính phân biệt với bộ máy điều hành sản xuất.
Công việc vì vậy cần có sự phân định rõ: hợp tác là bộ máy điều hành sản xuất, trưởng thôn là cơ cấu tự quản hành chính ở nông thôn. ở đó có sự cải cách thể chế.
Cũng không mấy ngạc nhiên khi mà, hiện nay vấn đề cấp hành chính đãđược hiến pháp qui định, nhưng hẳn sự bất cập về tầng nấc các cấp chính quyền ở đô thị vẫn còn không ít sự tranh luận. Mấu chốt pháp lý xuất phát từ hiến pháp. Nhưng hiến pháp là sản phẩm t­ư duy có tính ổn định tương đối, còn sự vận động, nhất là trong giai đoạn chuyển đổi cơ chế của xã hội có khi diễn ra hàng ngày, hàng tháng, hàng năm. Hiến pháp năm 1992 ban hành vào thời điểm bản lề của sự thay đổi cơ chế (có thể nói giai đoạn bản lề bắt đầu từ năm 1986 cho đến hiện nay). Vì vậy trong khi hiến pháp qui định một số cấp ở nông thôn và thành thị có vị thế pháp lý tương đương thì ở nông thôn sự vận động thay đổi chậm hơn nhiều so với các hoạt động đô thị.
Giữa thành thị và nông thôn còn chứa đựng sự khác biệt giữa hai loại cơ cấu hành chính tổng thể và các yếu tố bên trong của các cấp đó. ít nhất ta nhìn thấy những đặc trưng về đối tượng quản lý khác hẳn: qui mô lãnh thổ, đặc điểm dân cư­, phương thức c­ư trú và lao động sản xuất giữa nông thôn và thành thị. Nếu ở nông thôn mỗi gia đình có một giếng nước thì ở thành thị cả thành phố chỉ có "một giếng nước" ? Nếu ở nông thôn người ở địa phương này không thể có quyền sử dụng ruộng đất sản xuất ở địa phương khác thì ở đô thị gần như­ hoàn toàn ngược lại: người ta ở chỗ này nhưng đi làm, kiếm sống, công tác lại ở nơi khác.v.v. . . Vậy nên yếu tố tầng nấc hành chính phiền hà do thiết kế cấp hành chính trùng khớp về cấp như­ thế đã bộc lộ sự phiền hà. (Tất nhiên sự phiền hà rất đa dạng chứ không phải chỉ ở việc cấu trúc đô thị)