Tài liệu Tìm hiểu và quan sát các yếu tố chỉ màu sắc kiểu như: xanh xanh, đo đỏ... Và tìm hiểu đặc điểm nghĩa

Tìm hiểu và quan sát các yếu tố chỉ màu sắc kiểu như: xanh xanh, đo đỏ . Và tìm hiểu đặc điểm nghĩa và ngữ dụng của nó

PHẦN MỞ ĐẦU

Trong ngôn ngữ học, nghiên cứu ngữ dụng học là một lĩnh vực tương đối mới mẻ. Nhưng đây là một việc làm gắn kết với sự nghiên cứu thực tế nói năng, nên rất phong phú và phức tạp. Ngôn ngữ nào cũng chỉ giới hạn số lượng từ ngữ, cấu trúc ngữ pháp hay các hình thức kết hợp câu chữ. Nhưng việc vận dụng ngôn ngữ vào thực tế nói năng của cả cộng đồng ngôn ngữ đó thì sản sinh ra vô vàn những biến thể với ý nghĩa dụng học khác nhau. Xét ở mặt này thì mỗi cuộc hội thoại và mỗi phát ngôn sẽ hàm chứa trong đó môt ý nghĩa riêng, với hoàn cảnh riêng. Như thế thì không một ngôn ngữ nào có thể nghiên cứu hết các trường hợp riêng này. Muốn tìm hiểu ngữ dụng học của các phát ngôn chỉ cách là nghiên cứu và tìm hiểu một số kiểu loại ngữ cảnh nhất định. Để có thể từ đó mà so sánh, phát hiện ra những ý nghĩa dụng học mới trong những trường hợp khác. Đặc biệt là những từ, cụm từ cùng thuộc một nhóm hay một trường nghĩa nào đó thì vẫn có thể được nhận diện và nghiên cứu trước, về đặc điểm ngữ nghĩa của nó trong sử dụng từ trước đến nay.
Ở đây, chúng tôi đi tìm các ngữ cảnh sử dụng các yếu tố chỉ màu sắc kiểu như: xanh xanh, đo đỏ để thấy được cách sử dụng chúng và những đặc điểm ngữ nghĩa cũng như nghĩa ngữ dụng của các yếu tố này.
Tuy nhiên, vì điều kiện thời gian không cho phép, chúng tôi không thể khảo sát được nhóm yếu tố chỉ màu sắc đó trong nhiều văn bản mà chỉ có thể quan sát trong ca dao và một số tác phẩm văn học khác. Qua một số quan sát ban đầu ấy, chúng tôi cũng nhận thấy rằng các yếu tố chỉ màu sắc kiểu đó xuất hiện không thường xuyên trong các văn bản được tìm hiểu.

PHẦN NỘI DUNG

1. Các yếu tố chỉ màu sắc nói chung trong tiếng Việt
Trước hết phải nói rằng: các yếu tố chỉ màu sắc được sử dụng rất nhiều trong các văn bản cũng như trong ngôn ngữ hàng ngày. Vì thực tế hầu hết các sự vật trong thế giới khách quan đều có một màu sắc nhất định. Con người tri nhận các sự vật đó thi cũng tri nhận cả màu sắc của nó. Hơn nữa sắc màu của một vật thể cũng rất phong phú nên muốn phân biệt chúng đôi khi cũng phải viện đến các đặc tính về màu sắc. nhưng vấn đề mà chúng ta quan tâm, tìm hiểu ở đây không hoàn toàn giống như vậy. Những yếu tố chỉ màu sắc này có đặc điểm là một từ láy kiểu như: xanh xanh, đo đỏ, vàng vàng chứ không phải là những từ đơn chỉ màu sắc hay các từ ghép kiểu: xanh lam, xanh da trời, đỏ thắm, trắng phau
Những tính từ chỉ màu sắc có một âm tiết như: xanh, đỏ, tím, vàng thì chắc không có nhiều vấn đề phức tạp. Vì đây là những từ chỉ màu sắc cơ bản nhất. Khi nói đến thì chúng ta chúng ta sẽ hình dung đến một màu sắc nhất định rồi, không thể gây ra nhiều cách hiểu khác nhau. Dựa vào những màu sắc cơ bản đó, con người phân biệt ra các màu sắc cụ thể hơn nhưng cũng có vẻ như đã được định sẵn. Ví dụ đỏ thì có: đỏ tươi, đỏ thậm, đỏ rực ; xanh thì có: xanh da trời, xanh nước biển, xanh lục ; tím thì có: tím nhạt, tím đen, tím ngắt Khi sử dụng những tính từ loại này thì đã quy sự vật vào một màu sắc nhất định, hướng người tiệp nhận đến màu sắc đó rồi. Ngược lại, những yếu tố kiểu xanh xanh, đo đỏ, vàng vàng thì khác. Những yếu tố này có giá trị biểu hiện khác với ý nghĩa biểu hiện của các tính từ chỉ màu sắc trên. Cũng là gợi lên tính chất về màu sắc nhưng ở đây, những yếu tố này không mang đến một màu sắc cụ thể, có thể hình dung rõ ràng. Nó vẫn cho người ta nhận biết màu sắc cơ bản nhưng bên cạnh đó còn tạo ra nhiều liên tưởng, sự tưởng tượng khác nữa. Vì thế nghĩa biểu hiện của nó rộng hơn các từ chỉ màu sắc khác. Dưới đây chúng tôi sẽ dẫn ra một vài ngữ cảnh có sử dụng các yếu tố như thế để phân tích và hiểu rõ hơn về ngữ nghĩa cũng như nghĩa ngữ dụng của chúng.
2. Các yếu tố chỉ màu sắc có hình thức láy kiểu như: xanh xanh, đo đỏ
Trước hết, chúng tôi tìm hiểu từ này qua từ điển tiếng Việt. Kết quả là: trong số các tính từ chỉ màu sắc thì không phải tất cả các hình thức láy đều được đưa vào. Từ điển tiếng Việt chỉ đưa vào một số từ láy màu sắc như: đo đỏ, tim tím, trăng trắng và xam xám. Còn các từ khác như: xanh xanh, vàng vàng, đen đen thì không được từ điển giải thích. Từ điều này có thể nhận xét rằng: nếu từ chỉ màu sắc cơ bản là một từ có dấu sắc hoặc hỏi thì sẽ có hình thức láy được từ điển giải thích, còn các yếu tố màu sắc khác thì từ điển không đưa vào, dù vẫn được sử dụng trong thực tế ngôn ngữ. Dù thế, nếu có giải thích thì cũng chỉ rất ít và đơn giản, ví dụ: Đo đỏ: ( láy) mức độ ít. Các từ tim tím, xam xám, trăng trắng cũng như vậy. Như vậy, theo từ điển (của Hoang Phê năm 1996) thì các yếu tố chỉ màu sắc mà chúng ta đang khảo sát chỉ có tính chất là: biểu hiện mức độ ít của màu sắc cơ bản. Ví dụ từ đo đỏ làm giảm mức độ đỏ đi. Nhưng trong những ngữ cảnh cụ thể mà chúng ta sẽ xem xét dưới đây, các từ láy chỉ màu sắc kiểu này còn có nhiều ý nghĩa khác nữa. chúng ta sẽ cùng phân tích để thấy rõ điều đó.
1.1. Yếu tố xanh xanh
Nếu tính theo số lượng các màu sắc cơ bản thì chúng ta sẽ thu được các yếu tố láy là: trăng trắng, đen đen, đo đỏ, xanh xanh, vàng vàng, tim tím, nâu nâu, xam xám, hồng hồng và có thể con, nhưng rất ít. Ngay những yếu tố mà chúng tôi kể ra ở trên cũng không được dùng thường xuyên. Đa số được sử dụng rất ít. Và qua một số khảo sát nhỏ, chúng tôi thấy yếu tố xanh xanh được sử dụng nhiều hơn cả. Dưới đây là một số ví dụ có chứa yếu tố này:
Trước hết là trong ca dao. Theo thống kê của một tác giả khi khảo sát các từ chỉ màu sắc, trong ca dao có 1381 câu có từ chỉ màu sắc. Trong số đó, chúng tôi chỉ tìm thấy rất ít các từ láy theo kiểu trên, mà nhiều nhất là từ xanh xanh.
Vd 1. Có đêm ra đứng vườn hoa
Nom lên chỉ thấy sao tà xanh xanh
Có đêm tạc đá ghi vàng
Ngày nào em chả nhớ chàng, chàng ơi.