Tài liệu Tìm hiểu thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp

ĐỀ TÀI: Tìm hiểu thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp

Phần A

LỜI NÓI ĐẦU


Nước ta đang trong thời kỳ chuyển đổi nền kinh tế và đổi mới cơ chế quản lư nền kinh tế, nhiều vấn đề về luật kinh tế phải được xem xét lại. Hơn nữa chúng ta vẫn chưa có mô h́nh đích thực của pháp luật điều chỉnh các quan hệ kinh tế thị trường. Nền kinh tế thị trường phát triển cần có môi trường pháp luật và pháp luật chính là điều kiện để các quan hệ kinh tế phát huy được ưu điểm của ḿnh đồng thời tạo đà cho nền kinh tế phát triển bền vững. V́ vậy việc biên soạn những tài liệu về luật kinh tế vẫn c̣n đang là vấn đề nan giải để đáp ứng được nhu cầu của đông đảo nhân dân và những người nghiên cứu.
Như chóng ta đă biết từ năm 1986 nhà nước đă có chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường. Trong thời gian qua đă thấy được những thành tựu đạt được rất to lớn từ nền kinh tế thị trường mang lại, điều này chứng tỏ đường lối mà Đảng và Nhà nước ta vạch ra và đang đi là rất đúng đắn. Những kết quả này chính là dấu hiệu và nó thể hiện đúng sức mạnh của nền kinh tế thị trường mang tiềm năng và hiệu quả đồng thời ta có thể thực hiện công cuộc dân giàu, nước mạnh xă hội công bằng văn minh. V́ vậy cơ chế thị trường đă được hiến pháp 1992 của nước ta ghi nhận thành một nguyên tắc Hiến định cho đến ngày nay thực tiễn xác định phát triển nền kinh tế thị trường trên thế giới hàng trăm năm qua đă chứng minh cho chóng ta thấy những cơ sở để nói rằng pháp luật đă trở thành một bộ phận cấu thành của nền kinh tế thị trường văn minh. Mặt khác luật kinh tế là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá tŕnh tổ chức và hoạt động sản xuất kinh doanh giữa các đơn vị kinh tế với nhau và giữa chúng với các cơ quan quản lư nhà nước về kinh tế bằng cách sử dụng và phối hợp các phương pháp tác động khác nhau nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế xă hội của đất nước .
Trong nền kinh tế thị trường, do sự tác động của quy luật kinh tế trong đó có quy luật cạnh tranh nên đă làm nảy sinh các mối quan hệ mới mà bản thân kinh tế kế hoạch hoá không hàm chứa được. Đó là hiện tượng phá sản.
Khi mét doanh nghiệp bị lâm vào t́nh trạng phá sản đă làm nảy sinh nhiều mối quan hệ phức tạp cần được giải quyết. Chẳng những quan hệ nợ nần giữa các chủ nợ với doanh nghiệp mắc nợ, quan hệ giữa doanh nghiệp mắc nợ với người lao động do t́nh trạng mất khả năng thanh toán nợ gây ra. V́ vậy việc giải quyết kịp thời các vấn đề đó có ư nghĩa rất quan trọng nhằm thiết lập một trật tự cần thiết để thúc đẩy sự phát triển kinh tế đồng thời đảm bảo quyền lợi chủ thể của các mối quan hệ hay các bên liên quan.
Trước kia (trước 1993) do chưa có luật phá sản doanh nghiệp nên các doanh nghiệp Nhà nước khi không có khả năng thanh toán nợ đến hạn cũng đều được giải quyết theo thủ tục giải thể(theo quyết định 315 của Hội đồng bộ trưởng ngày 01.09.1990) kết quả là không Ưt những trường hợp nhà nước phải khoanh nợ, xoá nợ gây ảnh hưởng không tốt đến quyền lợi của một số chủ nợ khi luật phá sản được ban hành và có hiệu lực th́ về nguyên tắc, tất cả các doanh nghiệp khi kinh doanh thua lỗ đến mức mất khả năng thanh toán nợ đến hạn đều được giải quyết theo luật phá sản doanh nghiệp; Nh́n chung luật phá sản doanh nghiệp được Quốc hội thông qua ngày 30 tháng 12 năm 1993 đă đáp ứng được đông đảo quần chúng nhân dân và sự chờ đợi của các nhà doanh nghiệp nhằm t́m ra một trật tự chung cần thiết để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các chủ nợ, các doanh nghiệp mắc nợ và của người lao động, bảo đảm trật tự kỷ cương cho xă hội và quyền lợi cho các bên liên quan.
Tuy nhiên phá sản là một vấn đề từ lư luận đến thực tiễn là một quá tŕnh t́m hiểu và nghiên cứu bởi khi mét doanh nghiệp bị tuyên bố phá sản nó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế và đặc biệt là quyền lợi của người lao động Ưt nhiều sẽ bị xáo trộn như tiền lương, các chế độ, việc làm và các vấn đề tiêu cực phát sinh.
Đối với nước ta việc phá sản vẫn là một vấn đề mới mẻ. Cho nên thực tiễn giải quyết phá sản của nước ta trong thời gian qua c̣n gặp không Ưt khó khăn vướng mắc. Chính v́ vậy mà việc nắm bắt, hiểu biết đầy đủ về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản của doanh nghiệp là sự cần thiết và cấp bách. V́ những lư do trên tôi - mét học viên rất tâm đắc t́m hiểu về pháp luật phá sản doanh nghiệp và tôi đă đi đến một quyết định nhỏ là đă chọn đề tài:
T́m hiểu thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp làm đề tài khoá luận chính nhằm nâng cao tầm nh́n sâu - rộng trong lĩnh vực phá sản đồng cũng là khoá luận cho khoá học của ḿnh.
Để làm sáng tỏ đề tài nghiên cứu của ḿnh tôi đi sâu nghiên cứu những phần chính sau đây:
Mục I: Nhận thức chung về phá sản
Mục II: Giải quyết việc phá sản theo pháp luật hiện hành (thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp).
Mục III: Thực tiễn giải quyết phá sản doanh nghiệp ở nước ta và một số kiến nghị nhỏ góp phần hoàn thiện pháp luật phá sản doanh nghiệp.
Trong quá tŕnh nghiên cứu và t́m hiểu để hoàn thiện bản khoá luận này, tôi đă nhận được sự giúp đỡ tận t́nh của các thầy giáo, cô giáo cùng các bạn bè trong và ngoài líp học đồng thời cùng với lượng thông tin kiến thức từ thông tin đại chúng như đài, báo chí, tivi đến các nguồn khác như sự giao lưu giữa các sinh viên với nhau cùng một đề tài đă cung cấp cho tôi những lượng thông tin rất bổ Ưch để làm cho bài khoá luận thêm phong phú. Tôi xin cảm ơn và trân trọng ḷng biết ơn sâu sắc của đối với sự giúp đỡ quư báu đó.
Do c̣n nhiều hạn chế về thời gian cũng như nhận thức của bản thân v́ thế mà bài khoá luận này của tôi sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, khiếm khuyết tôi rất lấy làm vinh dù khi được đón nhận sự tham gia đóng góp ư kiến cho bài khoá luận này của tôi nhằm nâng cao hiểu biết đối với pháp luật phá sản để phục vụ công việc một cách hiệu quả nhất.
Xin chân thành cảm ơn!

Phần B
THỰC TRẠNG - VẤN ĐỀ GIẢI QUYẾT VIỆC PHÁ SẢN THEO PHÁP LUẬT.

MỤC I: NHẬN THỨC CHUNG VỀ PHÁ SẢN

1. Ở Việt Nam từ khi phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường th́ đă h́nh thành nhiều loại h́nh doanh nghiệp khác nhau mà các doanh nghiệp này thuộc đối tượng áp dụng luật phá sản doanh nghiệp ngày 30 - 12 - 1993. Gồm:
a) Doanh nghiệp Nhà nước
b) Doanh nghiệp của các tổ chức chính trị - xă hội
c) Doanh nghiệp tư nhân.
d) Công ty trách nhiệm hữu hạn.
đ) Công ty cổ phần
e) Doanh nghiệp có một phần vốn đầu tư nước ngoài.
g) Doanh nghiệp có 100% vốn đầu tư nước ngoài.
h) Và hợp tác xă.
Các doanh nghiệp của các thành phần kinh tế khác nhau đều được pháp luật cho phép hoạt động b́nh đẳng trên thị trường, cho phép cạnh tranh một cách b́nh đẳng lẫn nhau. Như vậy khi các doanh nghiệp bước vào hoạt động sản xuất kinh doanh th́ sự cạnh tranh cũng bắt đầu xuất hiện. Trong quá tŕnh cạnh tranh các loại h́nh doanh nghiệp sẽ tự khẳng định ḿnh đồng thời sẽ có xu hướng tất yếu xảy ra mà trong kinh doanh mạnh được yếu thua
Nhiều doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả là một nguồn thu quan trọng của ngân sách nhà nước. Nhưng không Ưt các doanh nghiệp bị thua lỗ, mất khả năng thanh toán nợ đến hạn dẫn đến t́nh trạng phá sản hoặc giải thể.
Danh từ phá sản được bắt nguồn từ tiếng Latinh RUIN có nghĩa là là sự khánh tận khái niệm này dùng để chỉ t́nh trạng mất cân đối giữa thu và chi của một chủ doanh nghiệp mà biểu hiện trực tiếp và rơ nhất của sự mất cân đối giữa thu và chi là t́nh trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn phải trả.
Hiện tượng phá sản trong nền kinh tế thị trường của các doanh nghiệp là hiện tượng b́nh thường và là tất yếu của quy luật cạnh tranh trong sản xuất kinh doanh.
Quy luật này diễn ra ở bất cứ quốc gia nào bất cứ doanh nghiệp nào có cơ chế quản lư không phù hợp và không theo kịp nền kinh tế thị trường.
Hiện tượng phá sản chính là quy luật tất yếu của sự cạnh tranh nhằm tạo ra các doanh nghiệp kinh doanh có hiệu quả, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của toàn xă hội, tạo thêm không khí mới trong sản xuất kinh doanh.
Pháp luật của nhà nước trên thế giới có nhiều chế định khác nhau về pháp luật phá sản đối với các loại h́nh doanh nghiệp. Thậm chí có nhiều quan điểm khác nhau về định lượng và định tính trong việc xác định một doanh nghiệp lâm vào t́nh trạng phá sản doanh nghiệp hay mất khả năng thanh toán nợ đến hạn như luật phá sản của Malayxia, Hunggari, Trung Quốc . Song cho dù có các chế định khác nhau như vậy nhưng pháp luật các nước đều có khái niệm thống nhất là một doanh nghiệp lâm vào t́nh trạng phá sản khi doanh nghiệp đó không c̣n khả năng thanh toán nợ đến hạn.
Luật phá sản doanh nghiệp Việt Nam được Quốc hội khoá IX kỳ họp thứ 4 thông qua ngày 30 - 12 - 1993 tại Điều 2 quy định:
Doanh nghiệp lâm vào t́nh trạng phá sản là doanh nghiệp gặp khó khăn hoặc bị thua lỗ trong hoạt động kinh doanh, sau khi đă áp dụng các biện pháp tài chính cần thiết mà vẫn mất khả năng thanh toán nợ đến hạn.
Điều đó có nghĩa là doanh nghiệp nằm trong t́nh trạng khó khăn về tài chính, mất khả năng thanh toán nợ đến hạn của doanh nghiệp không là t́nh trạng nhất thời nữa, sau khi đă áp dụng các biện pháp tài chính cần thiết nhưng vẫn không cứu văn được nguy cơ bị phá sản. Các biện pháp cần thiết mà doanh nghiệp cần áp dụng để khắc phục t́nh trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn là:
a) Các phương án tổ chức lại sản xuất kinh doanh, quản lư chặt chẽ các khoản chi phí, t́m kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm.
b) Có biện pháp xử lư hàng hoá, sản phẩm vật tư tồn đọng.
c) Thu hồi các khoản nợ và tài sản bị chiếm dụng
d) Thương lượng với các chủ nợ để hoăn nợ, mua nợ, bảo lănh nợ, giảm, xoá nợ.
đ) T́m kiếm các khoản tài trợ và các khoản vay để trang trải các khoản nợ đến hạn và đầu tư đổi mới công nghệ.
Như vậy tại Điều 2 luật phá sản doanh nghiệp vẫn chưa đưa ra một khái niệm tổng quát về phá sản là ǵ? mà chỉ đưa ra khái niệm doanh nghiệp lâm vào t́nh trạng phá sản doanh nghiệp bị lâm vào phá sản sẽ là đối tượng để toà án xem xét giải quyết theo thủ tục phá sản (Thủ tục tư pháp đặc biệt). Khi có đơn yêu cầu giải quyết tuyên bố phá sản v́ vậy ở giác độ tố tụng chúng ta có thể xem xét phá sản là một thủ tục đ̣i nợ đặc biệt khi doanh nghiệp lâm vào t́nh trạng phá sản có thể liệt kê tính chất đặc biệt của thủ tục phá sản thể hiện ở những điểm sau cụ thể sau đây:
Thứ nhất: ở thủ tục phá sản, các chủ nợ không được quyền xé lẻ quyền đ̣i nợ của ḿnh mà phải đồng loạt gửi giấy đ̣i nợ đến toà án trong một thời gian nhất định (thời hạn là 60 ngày kể từ ngày đầu tiên đăng báo mở thủ tục tuyên bố phá sản doanh nghiệp.
Thứ hai: Thanh toán nợ theo thủ tục này (thủ tục phá sản) chỉ được thực hiện sau khi có quyết định của thẩm phán.
Thứ ba: Thanh toán nợ theo thủ tục phá sản không phải là hành vi thuộc doanh nghiệp mắc nợ, mà thực hiện hành vi thông qua cơ quan có thẩm quyền (cơ quan thi hành quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp).
Thứ tư: Thanh toán theo thủ tục phá sản chỉ tiến hành trên cơ sở tài sản c̣n lại của doanh nghiệp bị tuyên bố phá sản (tài sản phá sản chia cho các chủ nợ c̣n nhiều nhận nhiều, c̣n Ưt nhận Ưt nếu không c̣n các chủ nợ chấp nhận trắng tay) và đảm bảo quyền b́nh đẳng giữa các chủ nợ (các chủ nợ sẽ được nhận nợ theo tỷ lệ tương đương mà doanh nghiệp mắc nợ nợ phải trả).
2. Khi xem xét về phá sản cũng cần phân biệt sự giống và khác nhau giữa phá sản và giải thể.
Nếu xét về hiện tượng, h́nh thức bên ngoài th́ giải thể và phá sản có điểm giống nhau đó là: Đều phân chia giá trị tài sản c̣n lại cho các chủ nợ, giải quyết quyền lợi cho người lao động . Nhưng về mặt bản chất giữa giải thể và phá sản là hai chế định có sự khác nhau căn bản dưới đây:
Thứ nhất: Lư do giải thể rộng hơn nhiều lư do mét doanh nghiệp phá sản. Điều này thể hiện ở chỗ nếu như cơ sở sản xuất kinh doanh có thể chấm dứt hoạt động của ḿnh khi thấy mục tiêu đề ra không thể đạt được hoặc đă hoàn thành song mục tiêu đó, hoặc bị thu hồi giấy phép hoạt động do vi phạm nghiêm trọng pháp luật. Lư do phá sản chỉ có một nguyên nhân duy nhất gây ra đó là sự mất khả năng thanh toán nợ đến hạn của doanh nghiệp.
Thứ hai: Nếu như việc giải thể các cơ sở sản xuất kinh doanh là do những người làm chủ doanh nghiệp tự ḿnh quyết định hoặc do cơ quan có thẩm quyền cho phép thành lập quyết định khi thấy không cần thiết. Việc tuyên bố phá sản doanh nghiệp đó là nhiệm vụ và quyền hạn của toà kinh tế thuộc toà án nhân dân cấp tỉnh.
Thứ ba: Thủ tục tiến hành giải thể cơ sở sản xuất kinh doanh là thủ tục hành chính c̣n thủ tục tuyên bố phá sản lại là thủ tục thuần túy tư pháp, do toà án có thẩm quyền tiến hành theo những quy định chặt chẽ của pháp luật phá sản (thủ tục tư pháp đặc biệt đă được phân tích ở trên).
Thứ tư: Giải thể bao giê cũng dẫn đến chấm dứt hoạt động và xoá tên cơ sở sản xuất kinh doanh, trong khi đó phá sản không phải bao giê cũng dẫn đến hệ quả như vậy. Một doanh nghiệp bị phá sản nhưng doanh nghiệp đó vẫn giữ nguyên tên doanh nghiệp của ḿnh nếu có thể, nhăn hiệu hàng hoá vẫn có thể được lưu hành trên thị trường, cơ sở sản xuất kinh doanh vẫn hoạt động b́nh thường nếu như doanh nghiệp được một người mua lại toàn bộ doanh nghiệp bao gồm cả khoản nợ đến hạn.
Thứ năm: Nh́n chung thái độ của Nhà nước đối với chủ sở hữu hay người quản lư điều hành cơ sở sản xuất kinh doanh trong hai trường hợp trên cũng có phân biệt. Chẳng hạn pháp luật của nhiều nước quy định chủ sở hữu hay người quản lư điều hành cơ sở sản xuất kinh doanh bị phá sản không được hành nghề trong một thời gian nhất định c̣n trong trường hợp giải thể pháp luật không đưa ra vấn đề hạn chế quyền tự do kinh doanh (vấn đề này luật phá sản doanh nghiệp của ta cũng được đặt ra tại Điều 50). Khoản 1 Điều 50 luật phá sản doanh nghiệp quy định: Giám đốc, chủ tịch và các thành viên Hội đồng quản trị không được đảm đương các chức vụ đó ở bất kỳ doanh nghiệp nào trong thời hạn từ 1 - 3 năm kể từ ngày doanh nghiệp bị tuyên bố phá sản.

MỤC II
GIẢI QUYẾT VIỆC PHÁ SẢN THEO PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH (THỦ TỤC GIẢI QUYẾT YÊU CẦU TUYÊN BỐ PHÁ SẢN DOANH NGHIỆP)
1) Đối tượng và phạm vi điều chỉnh của luật phá sản:
Theo tinh thần của Điều 1 luật phá sản th́ về nguyên tắc, mọi doanh nghiệp thuộc mọi h́nh thức sở hữu được thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam khi lâm vào t́nh trạng phá sản th́ đều thuộc phạm vi điều chỉnh của luật phá sản Việt Nam. Tuy nhiên đối với các doanh nghiệp trực tiếp phục vụ quốc pḥng, an ninh và dịch vụ công cộng quan trọng, đây là những doanh nghiệp có liên quan đến quốc kế dân sinh, đến lợi Ưch của cả cộng đồng mà trong nhiều trường hợp phải duy tŕ không thể phá sản dễ dàng như các doanh nghiệp khác. V́ vậy khi thô lư cũng như giải quyết đơn yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp đối với các loại doanh nghiệp này th́ ngoài quy định của pháp luật phá sản c̣n phải theo những quy định cụ thể cuả Chính phủ. Trong Nghị Định 189 CP ngày 23 tháng 12 năm 1994 của Chính phủ ban hành để hướng dẫn thực hiện luật phá sản doanh nghiệp. Tại Điều 4 Nghị định 189 CP đă xác định những loại doanh nghiệp này trực tiếp phục vụ quốc pḥng an ninh và dịch vụ công công quan trọng bao gồm:
a) Sản xuất, sửa chữa vũ khí, khí tài, trang bị chuyên dùng cho quốc pḥng, an ninh và các doanh nghiệp kết hợp kinh tế với quốc pḥng tại các địa bàn chiến lược quan trọng.
b) Kinh doanh tài chính tiền tệ và kinh doanh bảo hiểm.
c) Sản xuất cung ứng điện.
d) Giao thông công chính đô thị
đ) Vận tải đường sắt, vận tải hàng không
g) Thông tin vẫn thong.
h) Quản lư và khai thác các công tŕnh thuỷ lợi.
i) Quản lư và xây dựng các vùng rừng đặc dụng, rừng pḥng hộ quốc gia trọng điểm.
Như vậy chỉ những doanh nghiệp hoạt động trà vào các lĩnh vực nói trên mới được coi là doanh nghiệp trực tiếp phục vụ an ninh quốc pḥng, và dịch vụ công công quan trọng. Do đó khi các doanh nghiệp trên làm lâm vào t́nh trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn th́ đại diện hợp pháp của doanh nghiệp phải báo ngay bằng văn bản cho cơ quan đă ra quyết định thành lập doanh nghiệp. Báo cáo phải nêu rơ lư do thực trạng tài chính và các biện pháp đă áp dụng để khắc phục t́nh trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn. (Thủ tục giải quyết riêng biệt này sẽ được xem xét phần sau).
Ngoài ra việc giải quyết phá sản doanh nghiệp tại Việt Nam có liên quan đến tổ chức, cá nhân nước ngoài cũng được thực hiện theo luật phá sản trừ trường hợp mà điều ước quốc mà nước Cộng hoà xă hội chủ nghĩa Việt Nam kư kết hoặc tham gia có quy định khác (Điều 51). Đối với các cá nhân, nhóm kinh doanh thành lập và hoạt động theo Nghị định số 66/HĐBT ngày 2 - 3 - 1992 của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) không thuộc phạm vi áp dụng của luật phá sản doanh nghiệp.
2. Những đối tượng có quyền và nghĩa vụ nép đơn yều cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp.
Chỉ đinh phá sản được đặt ra trước hết là nhằm bảo vệ các quyền về tài sản của chủ nợ, việc giải quyết phá sản là giải quyết quan hệ tài sản giữa chủ nợ và doanh nghiệp mắc nợ. Do vậy đối tượng đầu tiên có quyền làm đơn yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp mắc nợ là chủ nợ. Tuy nhiên ở đây cần phân biệt quyền đó của các dạng chủ nợ ; chủ nợ có bảo đảm, chủ nợ không có bảo đảm và chủ nợ có bảo đảm 1 phần.
Chủ nợ có bảo đảm là chủ nợ có khoản nợ được bảo đảm bằng tài sản của doanh nghiệp mắc nợ, do đó không có quyền làm đơn yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp. Chủ nợ không có bảo đảm bằng tài sản của doanh nghiệp mắc nợ; Chủ nợ có bảo đảm 1 phần là chủ nợ chỉ được bảo đảm 1 phần tài sản của doanh nghiệp mắc nợ. Cả hai loại chủ nợ này đều được quyền nép đơn yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp. Tại điều 7 luật phá sản quy định. Sau khi hạn 30 ngày kể từ ngày gửi giấy đ̣i nợ đến hạn mà không được doanh nghiệp thanh toán nợ, chủ nợ không có bảo đảm và chủ nợ có bảo đảm một phần có quyền nép đơn đến Toà án nơi đặt trụ sở chính của doanh nghiệp yêu cầu giải quyết việc tuyên bố phá sản doanh nghiệp.
Ngoài các chủ nợ ra th́: Đại diện công đoàn hoặc đại diện người lao động (nơi chưa có tổ chức công đoàn) cũng có quyền đưa đơn yêu cầu giải quyết việt tuyên bè phá sản doanh nghiệp.
Theo tinh thần Điều 8 luật phá sản doanh nghiệp th́: trong trường hợp doanh nghiệp không trả được lương người lao động trong 3 tháng liên tiếp th́ đại diện công đoàn hoặc đại diện người lao động (nơi chưa có tổ chức công đoàn) có quyền nép đơn yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp dến Toà án như các chủ nợ không có bảo đảm và chủ nợ có bảo đảm một phần. Sau khi nép đơn đại diện công đoàn doanh nghiệp hay đai diện người lao động được coi là chủ nợ lương. Cũng tại Điều 8 Nghị định 189/ CP ngày 23 - 12 - 1994 của Chính phủ quy định: Đại diện công đoàn doanh tham gia quá tŕnh giải quyết phá sản doanh nghiệp là Chủ tịch Ban chấp hành công đoàn hoặc được chủ tịch Ban chấp hành công đoàn uỷ quyền bằng văn bản.
Đối tượng có nghĩa vụ nép đơn yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp chính là doanh nghiệp mắc nợ (trường hợp này được coi là phá sản tự nguyện). Cụ thể là: trong trường hợp đă thực hiện các biện pháp khó về tài chính để thanh toán các khoản nợ đến hạn, kể cả hoăn nợ mà doanh nghiệp vẫn không thoát khỏi t́nh trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn th́ chủ doanh nghiệp hoặc đại diện hợp pháp cuả doanh nghiệp phải nép đơn đến toà án nơi đặt trụ sở chính của doanh nghiệp yêu cầu giải quyết việc tuyên bố phá sản của doanh nghiệp (Điều 9 luật phá sản doanh nghiệp).
Đại diện hợp pháp của doanh nghiệp có thể đại diện theo pháp luật hoặc đại diện theo sự ủy quyền. Đại diện hợp pháp của doanh nghiệp là người được bầu hay bổ nhiệm vào chức vụ đứng đầu của doanh nghiệp hay chủ sở hữu của doanh nghiệp. Ví dụ như giám đốc doanh nghiệp nhà nước, chủ tịch Hội đồng quản trị của công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, chủ doanh nghiệp tư nhân, chủ nhiệm hợp tác xă . Đại diện theo sự uỷ quyền là người được đại diện theo pháp luật giao cho trách nhiệm làm thay họ công việc mà họ có quyền làm hoặc phải làm. Sự ủy quyền phải làm thành văn bản, cần lưu ư rằng: Trong khi giải quyết các vụ án có liên quan đến doanh nghiệp nếu phát hiện doanh nghiệp lâm vào t́nh trạng phá sản th́ toà án thông báo cho các chủ nợ doanh nghiệp biết để nép đơn yêu cầu tuyên bố phá sản (Điều 10). Điều này cũng có nghĩa toà án không phải là đối tượng có quyền nép đơn khởi kiện vụ việc phá sản. Điều đó cũng có nghĩa tương tự như đối với các cơ quan thanh tra, tài chính, ngân hàng khi thực hiện chức năng của ḿnh.
3. Cơ quan có thẩm quyền giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp.
Theo thông lệ chung, cơ quan có thẩm quyền thụ lư hồ sơ và tuyên bố phá sản doanh nghiệp là toà án. Tuy nhiên có sự khác biệt trong tổ chức hệ thống toà án và các cơ quan tài phán nên sự phân công có khác nhau. Chẳng hạn ở hầu hết các nước châu âu lục địa, thẩm quyền này được giao cho toà án thương mại, trong khi đó có một số nước như Mỹ, Nam Tư, Thụy Điển lại thành lập toà án riêng để giải quyết phá sản.
Ở Cộng hoà liên bang Nga thẩm quyền tuyên bố phá sản doanh nghiệp thuộc về toà án trọng tài, ở Trung Quốc do tính chất vụ kiện phá sản được xác định thuộc phạm vi vụ kiện dân sự nên thuộc thẩm quyền giải quyết của toà án thường (toà án dân sự).
Ở nước ta theo quy định tại Điều 4 luật phá sản doanh nghiệp về khoản 3 Điều 30 luật sửa đổi bổ sung một số điều của luật tổ chức toà án nhân dân th́ toà án kinh tế thuộc toà án nhân dân th́ toà án kinh tế thuộc toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương là cơ quan có thẩm quyền giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp. Tùy từng tính chất của vụ việc cụ thể toà án kinh tế toà án nhân dân tỉnh chỉ định một hoặc một tập thể gồm 3 thẩm phán để giải quyết.
Quy chế làm việc của tập thể thẩm phán do chánh án toà án nhân dân tối cao quy định (Điều 15 luật phá sản doanh nghiệp).
Ngoài toà kinh tế ṭa án nhân dân cấp tỉnh là cơ quan có thẩm quyền giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp th́ toà phóc thẩm toà án nhân dân tối cao cũng có thẩm quyền giải quyết liên quan đến quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp).
Như vậy theo quy định của luật phá sản doanh nghiệp của ta th́ giải quyết vụ việc phá sản chỉ được tiến hành qua hai cấp xét xử bởi v́ quyết định giải quyết khiếu nại, kháng nghị về quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp của toà phóc thẩm toà án nhân dân tối cao là quyết định cuối cùng (có hiệu lực thi hành). ở một số nước cho phép giải quyết vụ việc phá sản trên được tiến hành qua 3 cấp xét xử để giải quyết đảm bảo tốt quyền lợi cho đương sự khi có yêu cầu.
4. Thủ tục thụ lư đơn giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp.
Khi thô lư đơn, toà án phải vào sổ và cấp cho người nép đơn giấy báo nhận và trong ṿng7 ngày phải thông báo bằng văn bản cho doanh nghiệp mắc nợ biết (kèm theo bản sao đơn và tài liệu liên quan Điều 12 [SUB](1)[/SUB]). Đồng thời người nép đơn phải nép tiền tạm ứng lệ phí trừ trường hợp người nép đơn là đại diện của công đoàn hay người lao động. Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận được thông báo của toà án doanh nghiệp mắc nợ phải gửi cho toà án bản báo cáo về khả năng thanh toán nợ của doanh nghiệp; Trường hợp mất khả năng thanh toán nợ đến hạn th́ doanh nghiệp phải gửi đến toà án các giấy tờ sau đây:
- Báo cáo về các biện pháp mà doanh nghiệp đă thực hiện nhưng vẫn không khắc phục được t́nh trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn.