Tiến Sĩ Thực trạng và một số yếu tố ảnh hưởng đến lây nhiễm HIV và một số nhiễm trùng lây qua đường tình d

LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC
NĂM 2014

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa i
Lời cam đoan . ii
Lời cảm ơn iii
Mục lục . iv
Danh mục các chữ viết tắt vii
Danh mục các bảng . ix
Danh mục các biểu đồ x
Danh mục các hình, sơ đồ . xi
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN . 3
1.1. Tổng quan các khái niệm . 3
1.1.1. Giới tính và Giới . 3
1.1.2. Tình dục và các khái niệm liên quan 4
1.1.3. Các khái niệm về chuyển giới, chuyển giới tính, lưỡng giới tính, đồng
tính nam, nam quan hệ tình dục đồng giới, nam bán dâm đồng giới . 7
1.1.4. Khái niệm về các nhiễm trùng lây qua đường tình dục 10
1.2. Một số đặc điểm của nhóm NTDĐG/NBDĐG trên thế giới và ở Việt Nam 10
1.2.1. Kích cỡ quần thể nhóm NTDĐG/NBDĐG 10
1.2.2. Đặc điểm nhân khẩu - xã hội, nhận dạng tình dục, nhận dạng giới 11
1.3. Tình hình nhiễm HIV và STIs ở nhóm NBDĐG . 13
1.4. Các hành vi tình dục và sử dụng chất gây nghiện 15
1.4.1. Hành vi tình dục . 15
1.4.2. Hành vi sử dụng chất gây nghiện . 19
1.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tình dục nguy cơ 21
1.5.1. Yếu tố cá nhân 21
1.5.2. Yếu tố môi trường - xã hội . 22
1.5.3. Hoàn cảnh bán dâm 23
1.6. Sử dụng dịch vụ y tế 25
1.7. Chiến lược can thiệp dự phòng HIV và STIs cho nhóm NTDĐG/NBDĐG 28
1.7.1. Trên Thế giới 28
1.7.2. Tại Việt Nam 31
CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 33
2.1. Đối tượng nghiên cứu 33
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu . 33
2.2.1. Thời gian nghiên cứu 33
2.2.2. Địa điểm nghiên cứu 33

2.3. Thiết kế nghiên cứu . 34
2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu . 34
2.4.1. Cỡ mẫu . 34
2.4.2. Phương pháp chọn mẫu 34
2.5. Các biến số/chỉ số 36
2.6. Công cụ nghiên cứu . 37
2.7. Phương pháp thu thập số liệu . 37
2.7.1. Lựa chọn và tập huấn nhóm nghiên cứu . 37
2.7.2. Điều tra xã hội học định tính 38
2.7.3. Điều tra cắt ngang định lượng 40
2.8. Kỹ thuật xét nghiệm 44
2.9. Xử lý và phân tích số liệu 45
2.9.1. Số liệu định tính 45
2.9.2. Số liệu định lượng 46
2.10. Đạo đức nghiên cứu . 46


CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 48
3.1. Các đặc trưng nhân khẩu cơ bản của nhóm đối tượng nghiên cứu 48
3.2. Nhận dạng tình dục, kiến thức về HIV/STIs, hành vi tình dục, sử dụng chất
gây nghiện và sử dụng dịch vụ y tế của nhóm đối tượng nghiên cứu . 49
3.2.1. Nhận dạng tình dục . 49
3.2.2. Kiến thức về HIV/STIs . 51
3.2.3. Hành vi tình dục và sử dụng chất gây nghiện . 52
3.2.4. Sử dụng dịch vụ y tế . 67
3.3. Tỷ lệ hiện nhiễm HIV và một số STI ở nhóm NBDĐG tại Hà Nội. 68
3.4. Một số yếu nguy cơ nhiễm HIV và một số STI ở nhóm NBDĐG tại Hà Nội 73
3.4.1. Một số yếu tố liên quan đến QHTD qua đường hậu môn không sử
dụng BCS trong lần bán dâm gần đây nhất 73
3.4.2. Một số yếu tố liên quan đến nhiễm HIV và một số STI . 74


CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 80
4.1. Các đặc trưng nhân khẩu cơ bản của nhóm đối tượng nghiên cứu 80
4.2. Nhận dạng tình dục, kiến thức về HIV/STIs, hành vi tình dục, sử dụng chất
gây nghiện, sử dụng dịch vụ y tế của nhóm đối tượng nghiên cứu 81
4.2.1. Nhận dạng tình dục . 81
4.2.2. Kiến thức về HIV/STIs . 83
4.2.3 Hành vi tình dục và sử dụng chất gây nghiện 84
4.2.4. Sử dụng dịch vụ y tế . 90
4.3. Tỷ lệ hiện nhiễm HIV và một số STI ở nhóm NBDĐG tại Hà Nội. 92
4.4. Một số yếu tố nguy cơ lây nhiễm HIV và một số nhiễm trùng lây qua
đường tình dục. 97
4.4.1. Một số yếu tố liên quan đến hành vi QHTD qua đường hậu môn lần
gần đây nhất không sử dụng BCS 97
4.4.2. Một số yếu tố nguy cơ lây nhiễm HIV và một số nhiễm trùng lây qua
đường tình dục. 97
4.5. Hạn chế nghiên cứu . 98
KẾT LUẬN . 100
KHUYẾN NGHỊ 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ
Dịch HIV/AIDS là một đại dịch nguy hiểm, là mối hiểm họa đối với tính

mạng, sức khỏe con người và tương lai nòi giống của các quốc gia, các dân
tộc trên toàn cầu, tác động trực tiếp đến sự phát triển kinh tế, văn hóa, trật tự
và an toàn xã hội, đe dọa sự phát triển bền vững của đất nước [16].
Ở Việt Nam, kể từ trường hợp nhiễm HIV đầu tiên được phát hiện vào
tháng 12 năm 1990 tại thành phố Hồ Chí Minh (TP HCM), cho đến nay 100%
số tỉnh, thành phố báo cáo có người nhiễm HIV/AIDS. Tính đến ngày
30/11/2013, cả nước đã có 216.254 người nhiễm HIV hiện đang còn sống, số
bệnh nhân AIDS hiện còn sống là 66.533 người, 68.977 trường hợp tử vong
do AIDS [6]. Riêng tại thành phố Hà Nội, có 20.972 người nhiễm HIV hiện
đang còn sống, số bệnh nhân AIDS hiện còn sống là 5.271 và 3.808 trường
hợp tử vong do AIDS [13].
Các báo cáo về mô hình dịch HIV/AIDS ở khu vực châu Á đều đề cập
đến nhóm nam có quan hệ tình dục đồng giới (NTDĐG) là một trong ba nhóm
có nguy cơ cao, bên cạnh nhóm tiêm chích ma tuý (TCMT) và phụ nữ bán
dâm (PNBD). Theo UNAIDS, nhóm NTDĐG đã trở thành một hợp phần
quan trọng và ngày càng gia tăng của đại dịch AIDS trong khu vực châu Á -
Thái Bình Dương [66].
Nhóm nam bán dâm đồng giới (NBDĐG) là một thành phần của nhóm
NTDĐG. Những nghiên cứu Dịch tễ học và xã hội học về lây nhiễm HIV và
các nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs) trên nhóm
NTDĐG/NBDĐG đã chỉ ra rằng, trong nhóm NTDĐG thì NBDĐG là nhóm
có tỷ lệ nhiễm HIV và STIs cao. Các nghiên cứu cũng chỉ ra nguy cơ lây
nhiễm HIV và STIs của nhóm NBDĐG là do có quan hệ tình dục không an
toàn với nhiều loại bạn tình, số lượng bạn tình nhiều và sử dụng chất gây
nghiện [9], [14], [19], [22], [30], [38], [55], [57], [62], [71].
Các kết quả nghiên nghiên cứu trên cho thấy tầm quan trọng của nhóm
NBDĐG trong việc lây truyền HIV và STIs. Tuy nhiên tại Việt Nam nói
chung và Thành phố Hà Nội nói riêng chưa có nhiều nghiên cứu chuyên biệt
về nhóm NBDĐG, đặc biệt là các nghiên cứu mô tả các đặc điểm nhân khẩu
học và xã hội, các yếu tố ảnh hưởng đến lây nhiễm HIV và STIs. Xuất phát từ
tồn tại đó, chúng tôi thực hiện nghiên cứu Thực trạng và một số yếu tố ảnh
hưởng đến lây nhiễm HIV và một số nhiễm trùng lây qua đường tình dục ở
nhóm nam bán dâm đồng giới tại Hà Nội năm 2009 - 2010 với mục tiêu:
1. Mô tả nhận dạng tình dục, kiến thức về HIV/STIs, hành vi tình dục,
sử dụng chất gây nghiện và sử dụng dịch vụ y tế của nhóm nam bán
dâm đồng giới tại Hà Nội năm 2009 - 2010.
2. Xác định tỷ lệ hiện nhiễm HIV và một số nhiễm trùng lây qua đường
tình dục ở nhóm nam bán dâm đồng giới tại Hà Nội năm 2009 - 2010.
3. Phân tích một số yếu tố nguy cơ lây nhiễm HIV và một số nhiễm trùng
lây qua đường tình dục ở nhóm nam bán dâm đồng giới tại Hà Nội
năm 2009 - 2010.
Từ đó đề xuất các biện pháp can thiệp phù hợp phòng nhiễm HIV và
một số nhiễm trùng lây qua đường tình dục ở nhóm NBDĐG tại Hà Nội.