LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do hình thành đề tài Trong nhiều năm qua, ngành dệt may Việt Nam đã đóng góp rất nhiều cho nền kinh tế, và luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Sắp xếp theo thứ tự giảm dần, Nhật Bản là thị trường nhập khẩu sản phẩm dệt may của Việt Nam lớn thứ ba sau Mỹ và EU. Như chúng ta đã biết, nhà nhập khẩu khổng lồ Mỹ chiếm 75% kim ngạch xuất của nước ta hàng năm luôn có những áp đặt về hạn ngạch, và hàng loạt những khắt khe, những rào cản về môi trường, sản phẩm, chất lượng, kỹ thuật Còn thị trường EU, tuy đã được bãi bỏ hạn ngạch kể từ 01/01/2005, tức là cơ hội ngang bằng giữa các nước nhưng tình hình xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này vẫn có vẻ không khả quan hơn, thậm chí còn xấu đi. Trong ba tháng đầu năm 2005, kim ngạch xuất khẩu dệt may vào thị trường này đã giảm 10% so với cùng kỳ năm trước, trong đó một số thị trường chính giảm đáng kể như tại Đức giảm 20,6%; Pháp và Tây Ban Nha giảm 30%, Ý giảm 39% Trong khi đó thị trường Nhật Bản là thị trường nhập khẩu phi hạn ngạch lớn với khá nhiều điều kiện thuận lợi trong quan hệ hai nước, lại có nhiều nét tương đồng về văn hóa, tập quán sinh hoạt . thì chưa được chú trọng phát triển. Xuất phát từ thực tế trên, luận án này tiến hành phân tích về thực trạng, cũng như những thuận lợi, khó khăn trong việc xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường Nhật Bản, chúng ta sẽ thấy còn đó rất nhiều khả năng cho Việt nam để phát triển và đẩy mạnh xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường này. Bên cạnh đó những phân tích về một số nét văn hóa trong đời sống hàng ngày sẽ giúp các doanh nghiệp dệt may Việt nam nắm bắt rõ hơn về nhu cầu, thị hiếu và nhận thức tiêu dùng về sản phẩm dệt may của người Nhật. Ngoài ra, luận án cũng sẽ đề cập đến kinh nghiệm của Trung Quốc_ nhà xuất khẩu chiếm đến 80% kim ngạch nhập khẩu dệt may của Nhật Bản và Campuchia_người bạn láng giềng tuy kinh tế còn kém phát triển nhưng cũng có khá nhiều chính sách hay để từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm thực tiễn cho các doanh nghiệp dệt may Việt Nam. Trên cơ sở này, luận án cũng sẽ đưa ra những giải pháp thích hợp để giúp các doanh nghiệp dệt may Việt Nam gia tăng kim ngạch xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản trong thời gian tới. 2. Phạm vi nghiên cứu 2.1 Đối tượng nghiên cứu: Xuất khẩu hàng hàng dệt may Việt Nam sang thị trường Nhật Bản. 2.2 Giới hạn của luận án: Luận án nghiên cứu về thực trạng xuất khẩu dệt may của Việt Nam vào thị trường Nhật. Việc nghiên cứu này sẽ được thực hiện dựa số liệu thống kê từ năm 1999 trở lại đây, và tình hình thực tế tại các doanh nghiệp xuất khẩu dệt may sang Nhật. Tuy nhiên do phần lớn các doanh nghiệp dệt may tập trung ở TPHCM nên không gian nghiên cứu của luận án chủ yếu là TPHCM. Đối với số liệu từ phía Nhật Bản, chủ yếu thu thập từ mạng Internet. 3. Phương pháp nghiên cứu ã Thống kê, phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu và suy luận logic. ã Tiến hành điều tra ở 21 doanh nghiệp dệt may, trong đó có 01 DN ở Hà Nội, 02 DN ở Biên Hòa, 01 DN ở Nha Trang và 17 DN tại TPHCM. 4. Tổng quan về tình hình nghiên cứu và tính mới của đề tài Đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam, nhưng chủ yếu tập trung vào hai thị trường lớn là Mỹ và EU. Tuy nhiên đây là hai thị trường có hàng loạt những rào cản, những khắt khe về chủng loại, chất 5 lượng, tiêu chuẩn môi trường, kỹ thuật, hạn ngạch mà các doanh nghiệp Việt Nam luôn vướng mắc. Nói như vậy không có nghĩa là thị trường Nhật không có những yêu cầu cao về chất lượng sản phẩm; họ cũng có những qui định riêng khắt khe cho sản phẩm dệt may. Tuy nhiên, so với hai thị trường Mỹ và EU, nhìn chung các doanh nghiệp Việt Nam có nhiều thuận lợi hơn trong việc tiếp cận và thâm nhập sâu hơn : quan hệ hai nước tốt đẹp, là thị trường không có rào cản về hạn ngạch, cùng có những tương đồng về văn hóa, phong tục tập quán trong sinh hoạt. Vì vậy nghiên cứu về thị trường này là một điểm mới của đề tài này. Bên cạnh đó đề tài cũng sẽ đề cập thêm một số nét cơ bản về văn hóa trong đời sống hàng ngày ảnh hưởng đến cách ăn mặc của người Nhật, từ đó giúp các nhà xuất khẩu dệt may Việt Nam đề ra được chính sách sản phẩm cho phù hợp với thị trường này. 5. Kết cấu của đề tài: Luận án gồm 5 chương như sau Chương I: Cơ sở lý luận Chương II: Nhật Bản và một số vấn đề cần nắm vững khi xuất khẩu vào thị trường Nhật Chương III: Phân tích đánh giá tình hình xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam vào thị trường Nhật trong thời gian qua. Chương IV: Một số nét về văn hóa và lối sống ảnh hưởng đến cách ăn mặc của người Nhật Chương V: Một số giải pháp nhằm thúc đẩy xuất khẩu dệt may vào Nhật. MỤC LỤC CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN I_ Học thuyết về thương mại quốc tế 1. Học thuyết về lợi thế so sánh của D.Ricardo 1 2. Quy luật tỷ lệ cân đối các yếu tố sản xuất (H-O) 2 II_Một số vấn đề liên quan đến cách thức thâm nhập thị trường nước ngoài cho một sản phẩm 1. Thị trường mục tiêu 3 2. Sản phẩm 4 III_Tổng quan về tình hình dệt may thế giới 5 CHƯƠNG II: NHẬT BẢN VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN NẮM VỮNG KHI XUẤT KHẨU VÀO THỊ TRƯỜNG NHẬT. 1. Giới thiệu về Nhật Bản 1.1 Đất nước và con người Nhật Bản 9 1.2 Kinh tế Nhật Bản trong những năm gần đây 10 2. Quan hệ Việt – Nhật 2.1 Những dấu mốc trong quá trình tái thiết quan hệ Việt – Nhật 14 2.2 Quan hệ thương mại, đầu tư Việt – Nhật 15 3. Thị trường dệt may Nhật và những vấn đề cần nắm vững khi xuất khẩu vào thị trường này 3.1 Đặc điểm chung về thị trường dệt may Nhật 17 3.2 Tình hình nhập khẩu hàng dệt may của Nhật 19 các mặt hàng nhập, các nước xuất khẩu chính sang thị trường Nhật 7 3.3 Các qui định và qui trình nhập khẩu hàng dệt may vào Nhật 3.3.1 Qui trình 29 3.3.2 Thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ 33 3.3.3 Tiêu chuẩn cho hàng công nghiệp nói chung 34 và dệt may nói riêng (JIS) 3.3.4 Hệ thống phân phối, tiêu thụ hàng dệt may tại Nhật 38 3.3.5 Luật lệ chung cho các sản phẩm nhập khẩu 40 3.3.6 Một số cơ quan điều hành liên quan xuất nhập khẩu dệt may 41 CHƯƠNG III: PHÂN TÍCH ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU HÀNG DỆT MAY CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG NHẬT TRONG THỜI GIAN QUA. 1. Vài nét về tình hình xuất khẩu dệt may của Việt Nam 1.1 Thực trạng về tình hình xuất khẩu dệt may Việt Nam 42 trong thời gian qua 1.2 Cơ cấu thị trường xuất khẩu dệt may của Việt Nam 44 2. Phân tích, đánh giá tình hình xuất khẩu hàng dệt may vào Nhật 2.1 Tình hình xuất khẩu dệt may của Việt Nam vào Nhật 2.1.1 Kim ngạch xuất khẩu dệt may vào thị trường Nhật 46 2.1.2 Cơ cấu xuất khẩu dệt may vào thị trường Nhật theo mặt hàng 48 2.2 Đánh giá tình hình xuất khẩu dệt may Việt Nam vào Nhật 48 3. Những thuận lợi, khó khăn khi xuất khẩu dệt may sang thị trường Nhật Bản 3.1 Những thuận lợi 3.1.1 Thuận lợi xuất phát từ nội tại 50 8 3.1.2 Thuận lợi có được từ sự hỗ trợ bên ngoài 51 3.2 Những khó khăn 3.2.1 Khó khăn và tồn tại rút ra từ thực tế ở các doanh nghiệp Khó khăn 1: Liên quan đến vấn đề lao động và năng suất 52 lao động của ngành dệt may Khó khăn 2: Liên quan đến nguyên phụ liệu, giá gia công, 54 chi phí sản xuất và máy móc thiết bị. Khó khăn 3: Liên quan đến vấn đề vận chuyển, thủ tục hải 56 quan, đầu tư, giải ngân Khó khăn 4: Liên quan đến vấn đề sản phẩm và tiếp cận thị trường 56 3.2.2 Khó khăn do từ yêu cầu của thị trường Nhật và tác động bên ngoài Khó khăn 1: liên quan đến thời hạn giao hàng và hệ thống phân phối 58 Khó khăn 2: liên quan đến nhu cầu và thị hiếu người tiêu dùng Nhật Bản 59 CHƯƠNG IV: MỘT SỐ NÉT VỀ VĂN HÓA VÀ LỐI SỐNG 62 ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÁCH ĂN MẶC CỦA NGƯỜI NHẬT CHƯƠNG V: MỘT SỐ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY XUẤT KHẨU DỆT MAY VÀO NHẬT 1. Mục đích xây dựng giải pháp 65 2. Căn cứ xây dựng giải pháp 2.1 Bài học kinh nghiệm từ Trung Quốc 66 2.2 Bài học kinh nghiệm từ Campuchia 66 3. Các giải pháp 3.1 Nhóm giải pháp để khắc phục khó khăn rút ra từ thực tế doanh nghiệp 9 3.1.1 Giải pháp khắc phục vấn đề về lao động và năng suất lao động 68 3.1.2 Giải pháp khắc phục vấn đề liên quan đến nguyên phụ liệu, 69 giá gia công, chi phí sản xuất và máy móc thiết bị 3.1.3 Giải pháp liên quan vấn đề vận chuyển, thủ tục hải quan và đầu tư 70 3.1.4 Giải pháp liên quan vấn đề sản phẩm và tiếp cận thị trường 70 3.2 Nhóm giải pháp để khắc phục khó khăn do đặc điểm của thị trường Nhật 3.2.1 Giải pháp khắc phục khó khăn liên quan đến thời hạn 73 giao hàng và hệ thống phân phối 3.2.2 Giải pháp khắc phục khó khăn liên quan đến thị hiếu và 74 nhu cầu người tiêu dùng Nhật KẾT LUẬN 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
