Luận Văn Thực trạng và giải pháp phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Bắc Ninh

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN
LỜI MỞ ĐẦU . . 1
1. Lý do chọn đề tài . 6
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề . 7
3. Mục đích, ý nghĩa của đề tài . 8
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu . . 9
5. Phương pháp nghiên cứu . 9
6. Bố cục khóa luận . 9
CHƯƠNG 1: Ơ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VÀ TỔNG QUAN VỀ TÀI
NGUYÊN DU LỊCH VĂN HÓA Ở BẮC NINH . 10
1.1. Một số khái niệm cơ bản . . 10
1.1.1. Văn hóa . 10
1.1.1.1. Khái niệm văn hóa . . 10
1.1.1.2. Đặc trưng và chức năng của văn hóa . . 11
1.1.1.3. Phân loại loại hình văn hóa . . 13
1.1.2. Du lịch . . 16
1.1.3. Tài nguyên du lịch . . 18
1.1.4. Du lịch văn hóa . 19
1.2. Giới thiệu về Tài nguyên du lịch văn hóa Bắc Ninh . 21
1.2.1. Di tích lịch sử văn hóa . . 21
1.2.1.1. Chùa Dâu . 23
1.2.1.2. Chùa Bút Tháp . . 25
1.2.1.3. Chùa Phật Tích . . 26
1.2.1.4. Đình Đình Bảng . . 28
1.2.1.5. Đền Đô 24

1.2.1.6. Đền Bà Chúa Kho . . 30
1.2.1.7. Văn miếu Bắc Ninh . . 30
1.2.2. Tài nguyên du lịch lễ hội . . 31

1.2.2.1. Hội Lim . . 31
1.2.2.2. Hội Đồng Kỵ . . 32
1.2.2.3. Hội Diềm . . 34
1.2.3. Văn nghệ dân gian . . 34
1.2.3.1. Chèo Chải hê . . 34
1.2.3.2. Trống cổ bộ . 35
1.2.3.3. Quan họ . 36
1.2.4. Làng nghề truyền thống . . 37
1.2.4.1. Làng gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ . . 37
1.2.4.2. Làng gốm Phù Lãng . . 39
1.2.4.3. Làng tranh dân gian Đông Hồ . . 41
1.2.5. Ẩm thực miền quan họ . . 42
1.2.5.1. Bánh Phu Thê . 42
1.2.5.2. Bánh tẻ làng Chờ . . 43
1.2.5.3. Nem Bùi . 44
1.3. Tiểu kết chương 1 . 45
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KHAI THÁC LOẠI HÌNH DU LỊCH VĂN HÓA Ở BẮC NINH . . 46

2.1. Thực trạng khai thác du lịch tại các di tích lịch sử văn hóa ở Bắc Ninh . 46

2.1.1. Khai thác tại các di tích Chùa . . 47
2.1.1.1. Chùa Dâu . 47
2.1.1.2. Chùa Bút Tháp . . 50
2.1.1.3 Chùa Phật Tích . . 53
2.1.2. Khai thác tại các di tích Đền . . 54
2.1.2.1. Đền Đô . . 54
2.1.2.2. Đền Bà Chúa Kho . . 58
2.1.3. Khai thác tại Đình Đình Bảng và Văn miếu Bắc Ninh . 61
2.1.3.1. Đình Đình Bảng . . 61
2.1.3.2. Văn Miếu Bắc Ninh . 61
2.2. Thực trạng khai thác Tài nguyên du lịch lễ hội . . 62

2.2.1. Hội Lim . 62
2.2.2. Hội Đồng Kỵ . 65
2.2.3. Hội Diềm . 66
2.3. Thực trạng khai thác tại các làng nghề truyền thống . 67
2.3.1. Làng gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ . 67
2.3.2. Làng gốm Phù Lãng . 70
2.3.3. Làng tranh dân gian Đông Hồ . 72
2.4. Thực trạng khai thác văn nghệ dân gian . 74
2.4.1. Chèo Chải hê . 74
2.4.2. Trống cổ bộ . 76
2.4.3. Quan họ . 77
2.5. Thực trạng khai thác ẩm thực Bắc Ninh trong du lịch . 80
2.6. Đánh giá chung về thực trạng khai thác du lịch văn hóa ở Bắc Ninh . 82
2.6.1. Về khách du lịch . 82
2.6.2. Về doanh thu du lịch . 83
2.6.3. Về lao động trong du lịch . 83
2.6.4. Về cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch . 84
2.6.5. Về công tác quản lý, tu bổ, tôn tạo di tích . 85
2.6.6. Về hoạt động tuyên truyền quảng bá . 86
2.6.7. Nhận xét chung . 87
2.7. Tiểu kết chương 2 . 88
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN LOẠI HÌNH DU LỊCH
VĂN HÓA Ở BẮC NINH . . 90
3.1. Phục hồi và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của Bắc Ninh . . 90
3.1.1. Bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa . . 90
3.1.1.1. Định hướng bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa . 90
3.1.1.2. Các biện pháp bảo tồn, tôn tạo . 92
3.1.2. Khôi phục bản sắc văn hóa truyền thống của các lễ hội . 94
3.1.3. Khôi phục, mở rộng các làng nghề truyền thống . 98
3.1.4. Khôi phục, giữ gìn và phát triển văn nghệ dân gian . . 102

3.2. Giải pháp phát triển du lịch văn hóa ở Bắc Ninh . . 105
3.2.1. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch văn hóa . 105
3.2.2. Liên kết các tuyến điểm du lịch văn hóa ở Bắc Ninh . . 109
3.2.3. Liên kết du lịch văn hóa với các loại hình du lịch khác ở Bắc Ninh 111
3.2.4. Tăng cường công tác tuyên truyền quảng bá . . 112
3.3. Tiểu kết chương 3 . . 114
KẾT LUẬN . . 115
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO . . 116
PHỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc, có một nền văn hóa lâu đời, phong
phú, thống nhất mà đa dạng. Với số dân hơn 80 triệu người của 54 dân tộc anh
em cùng đoàn kết chung sống trên một vùng lãnh thổ, trải qua nhiều đời, mỗi
dân tộc đã đóng góp, dựng xây tạo nên những thành quả trên nhiều lĩnh vực:
kinh tế - văn hóa - xã hội. Xuyên suốt chặng đường lịch sử hình thành và phát
triển đất nước, các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam nói chung
và 54 dân tộc anh em nói riêng là một di sản vô cùng quý báu, cần phải được giữ
gìn, phát triển và phát huy.
Nền văn hóa phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam chính là một
nguồn Tài nguyên du lịch quí giá đã và đang được khai thác để phát triển du
lịch. Không có ngành kinh tế nào gắn bó với văn hóa dân tộc chặt chẽ như du
lịch, những chương trình tour thu hút khách du lịch mạnh mẽ nhất thường là
những tour mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc. Một quan chức của Vụ Hợp tác
quốc tế thuộc Tổng Cục Du lịch đã phát biểu trong Hội nghị Bộ trưởng Du lịch
Đông Á - Thái Bình Dương: "Du lịch văn hóa là xu hướng của nhiều nước. Loại
hình du lịch này rất phù hợp với bối cảnh của Việt Nam, rất tốt cho hoạt động
xóa đói giảm nghèo quốc gia, vì vậy phải được xem là hướng phát triển của
ngành du lịch Việt Nam" [19].
Trong số các tỉnh thành có tiềm năng phát triển du lịch, Bắc Ninh là mảnh
đất có truyền thống khoa bảng, truyền thống văn hiến, truyền thống lịch sử quật
cường chống ngoại xâm, nơi sản sinh ra nhiều vị danh nhân, anh hùng dân tộc
nổi tiếng. Vì vậy, đến nay Bắc Ninh vẫn lưu giữ nhiều di sản văn hóa phong
phú, đặc sắc có giá trị như những công trình kiến trúc nghệ thuật, những di tích
lịch sử văn hóa, những lễ hội truyền thống, những làng nghề thủ công cổ truyền,
những làn điệu dân ca quan họ thấm đậm chất duyên quê .
Tất cả những di sản đó đã tạo cho Bắc Ninh một tiềm năng to lớn để phát
triển du lịch văn hóa, một xu hướng phát triển du lịch trên thế giới và là định
hướng phát triển du lịch hiện tại và tương lai ở nước ta. Tuy nhiên, du lịch Bắc

Ninh phát triển chưa thật sự tương xứng với tiềm năng sẵn có của mình, đồng
thời trong thực trạng khai thác vẫn còn tồn tại nhiều bất cập, khai thác chưa hiệu
quả Do đó, người viết đã lựa chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp phát triển

loại hình du lịch văn hóa ở Bắc Ninh” làm nội dung chính cho bài khóa luận tốt
nghiệp của mình với mong muốn góp một phần công sức nhỏ bé vào sự phát
triển du lịch nói chung và du lịch văn hóa nói riêng của tỉnh Bắc Ninh.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Bắc Ninh - mảnh đất “ngàn năm văn hiến” - nơi từ nghìn xưa cho đến
hôm nay vẫn luôn là phiên dậu vững chắc ở phía Bắc của kinh thành Thăng
Long - Đông Đô - Hà Nội, cũng có thể coi là mảnh đất đầy ắp những chứng tích
lịch sử - văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam. Bên cạnh Dân ca Quan họ
Bắc Ninh - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Bắc Ninh còn có
một kho tàng di tích lịch sử - văn hóa phong phú và đặc sắc, là nguồn tài nguyên
quan trọng để thúc đẩy du lịch văn hóa phát triển. Với lịch sử lâu đời, tiềm năng
to lớn, nên Tài nguyên du lịch Bắc Ninh và du lịch văn hóa ở Bắc Ninh đã thu
hút sự quan tâm, nghiên cứu, tìm hiểu của nhiều học giả. Có thể kể tên một số
cuốn sách viết về các loại tài nguyên văn hóa ở Bắc Ninh như:
- “Hội Lim truyền thống và hiện đại” do Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh Bắc
Ninh xuất bản năm 2004, nội dung chủ yếu trình bày về nguồn gốc hình thành
của Hội Lim và tục hát quan họ, đồng thời bước đầu đề cập tới sự khác nhau của
hội Lim xưa và nay.
- “Các di tích lịch sử văn hóa Bắc Ninh” của tác giả Lê Viết Nga do bảo
tàng Bắc Ninh xuất bản năm 2005. Nội dung của cuốn sách chủ yếu đi vào liệt
kê các di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh và những nét tiêu biểu, độc đáo
của từng di tích. Cuốn sách này chưa đề cập đến việc phát huy các giá trị của di
tích cho phát triển du lịch.
Năm 2006 Viện văn hóa thể thao - Sở VHTT Bắc Ninh, Hà Nội xuất bản
cuốn: “Không gian văn hóa quan họ Bắc Ninh - Bảo tồn và phát huy”. Cuốn
sách này cũng trình bày, giới thiệu về nguồn gốc, đặc điểm, giá trị của quan họ
xưa đồng thời nêu lên một số vấn đề bất cập trong việc khai thác quan họ hiện

nay và đề xuất một số giải pháp khắc phục.
Đến năm 2010, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Bắc Ninh cho xuất bản
cuốn: “Quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa tỉnh Bắc Ninh
gắn với hoạt động du lịch”. Cuốn sách này đã đề cập tới vấn đề phát triển du
lịch của Bắc Ninh nhưng mới chỉ quan tâm khai thác các di tích lịch sử văn hóa
có giá trị trên địa bàn tỉnh, chưa chú ý đến các tài nguyên văn hóa phi vật thể
nhiều tiềm năng khác.
Nhìn chung, các cuốn sách trên chỉ nói về thực trạng của một lễ hội, một
loại hình nghệ thuật hay nói riêng về di tích lịch sử văn hóa, chưa đề cập cụ thể
và toàn diện tới việc khai thác loại hình du lịch văn hóa và thực trạng khai thác
loại hình này trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
3. Mục đích, ý nghĩa của đề tài
Mục đích trước hết của đề tài là nhằm giới thiệu một cách tổng quan về
những tài nguyên văn hóa vật thể và phi vật thể đặc sắc nhất của Bắc Ninh có
thể khai thác phục vụ cho việc phát triển loại hình du lịch văn hóa. Mục đích thứ
hai của đề tài là tìm hiểu, đánh giá và phân tích về thực trạng khai thác loại hình
du lịch này ở Bắc Ninh hiện nay, trên cơ sở đó tìm ra những nguyên nhân khiến
loại hình du lịch này chưa phát triển hoặc phát triển chưa tương xứng. Mục đích
cuối cùng là tiến tới đề xuất một số giải pháp khả thi nhằm phát triển hơn nữa du
lịch văn hóa ở Bắc Ninh. Riêng ở góc độ cá nhân, sau bài nghiên cứu này, người
viết mong muốn có thể củng cố thêm những kiến thức đã học trên ghế nhà
trường, thành thạo hơn về phương pháp nghiên cứu khoa học, củng cố và trang
bị thêm những kiến thức thực tế về du lịch văn hóa của Bắc Ninh nói riêng và
hoạt động du lịch của cả nước nói chung.
Về ý nghĩa của đề tài, không chỉ dừng lại ở phạm vi một loại hình tài
nguyên nhân văn nhất định, mà ngoài những cơ sở lý luận chung, người viết sẽ
tập trung nghiên cứu về thực trạng phát triển du lịch ở một số di tích lịch sử tiêu
biểu như đình, chùa, văn miếu; một số làng nghề truyền thống, những lễ hội tiêu
biểu và một số loại hình văn hóa văn nghệ dân gian đang được khai thác cho
phát triển du lịch và có khả năng phát triển du lịch. Trên cơ sở đó sẽ đề xuất giải

pháp cụ thể cho việc khai thác hợp lý và hiệu quả đối với từng loại tài nguyên.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các tài nguyên văn hóa vật thể: di tích
lịch sử, làng nghề truyền thống . và các tài nguyên văn hóa phi vật thể: lễ hội
truyền thống, văn nghệ dân gian, văn hóa ẩm thực có giá trị cho phát triển loại
hình du lịch văn hóa.
Phạm vi nghiên cứu là những địa phương trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh có
tài nguyên đang và sẽ được khai thác để phát triển loại hình du lịch văn hóa.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành bài khóa luận này người viết đã sử dụng một số phương
pháp nghiên cứu chủ yếu như: phương pháp khảo sát thực địa, phương pháp thu
thập và xử lý tài liệu; phương pháp thống kê, so sánh; phương pháp phân tích
tổng hợp.
6. Bố cục khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, nội dung
khóa luận gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận chung và tổng quan về Tài nguyên du lịch văn hóa
Bắc Ninh.
Chương 2: Thực trạng khai thác loại hình du lịch văn hóa ở Bắc Ninh.
Chương 3: Một số giải pháp nhằm phát triển loại hình du lịch văn hóa ở
Bắc Ninh.