Tiến Sĩ Thực trạng và định hướng sử dụng đất tỉnh Nam Định trong điều kiện biến đổi khí hậu

ii
LỜI CẢM ƠN

Luận án này được thực hiện và hoàn thành tại Học viện Nông nghiệp Việt
Nam. Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án này, tôi xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc nhất tới PGS.TS. Nguyễn Thị Vòng, TS. Bùi Minh Tăng, người
hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hướng giúp tôi trưởng thành
trong công tác nghiên cứu và hoàn thiện luận án.
Tôi xin ghi nhận và biết ơn sự giúp đỡ quý báu của tập thể các thầy, cô
giáo Bộ môn Quy hoạch đất đai, Khoa Quản lý đất đai, Ban Quản lý Đào tạo,
Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thành luận án này.
Luận án này được thực hiện với sự hỗ trợ của Lãnh đạo, cán bộ, công chức
Ủy ban Nhân dân tỉnh Nam Định, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nam Định,
Ủy ban Nhân dân và Phòng Tài nguyên và Môi trường các huyện: Nghĩa Hưng,
Hải Hậu, Giao Thủy; các hộ gia đình trên địa bàn điều tra đã giúp đỡ và tạo điều
kiện cho tôi trong quá trình thực hiện, nghiên cứu luận án. Tôi xin trân trọng cảm
ơn sự hỗ trợ quý báu đó.
Trong thời gian học tập và nghiên cứu, tôi cũng đã nhận được sự hỗ trợ và
giúp đỡ tận tình từ Lãnh đạo Tổng cục Quản lý đất đai, Lãnh đạo Cục Quy hoạch
đất đai cùng các đồng nghiệp trong Bộ Tài nguyên và Môi trường, đã tạo điều
kiện giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi
xin trân trọng cảm ơn.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới bạn bè và người thân trong gia
đình tôi đã luôn kịp thời động viên, chia sẻ và tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá
trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Hà Nội, ngày tháng năm 2015
Tác giả luận án




Trần Thị Giang Hương iii
MỤC LỤC

Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các từ viết tắt vi
Danh mục bảng vii
Danh mục hình ix
MỞ ĐẦU 1
1 Sự cần thiết của đề tài 1
2 Mục tiêu nghiên cứu 3
3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
4 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3
5 Những đóng góp mới của đề tài 4
Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 5
1.1 Cơ sở lý luận về đất đai và sử dụng đất đai 5
1.1.1 Khái niệm về đất đai 5
1.1.2 Sử dụng đất 6
1.1.3 Sử dụng đất nông nghiệp 10
1.1.4 Sử dụng đất nông nghiệp bền vững 12
1.1.5 Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp 14
1.1.6 Về vấn đề định cư 15
1.1.7 Vấn đề sử dụng đất ngập nước 16
1.1.8 Vấn đề sử dụng đất vùng cửa sông ven biển 17
1.1.9 Thách thức đối với sử dụng đất bền vững 17
1.2 Biến đổi khí hậu trên thế giới và Việt Nam 18
1.2.1 Khái niệm chung về biến đổi khí hậu 18
1.2.2 Biến đổi khí hậu trên thế giới 19
1.2.3 Biến đổi khí hậu ở Việt Nam 24
1.3 Mối quan hệ giữa biến đổi khí hậu và vấn đề sử dụng đất 27
1.3.1 Mối quan hệ giữa đặc điểm của đất đai và các yếu tố khí hậu 27
1.3.2 Tác động của các yếu tố khí hậu đến sử dụng đất 31
1.4 Biến động sử dụng đất và tác động của biến đổi khí hậu đến sử
dụng đất ở Việt Nam 37 iv
1.4.1 Biến động sử dụng đất giai đoạn 2000 - 2013 37
1.4.2 Tình hình thoái hóa đất do tác động của biến đổi khí hậu 40
1.5 Sử dụng đất bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu 41
1.5.1 Chiến lược toàn cầu về phát triển bền vững 41
1.5.2 Phương pháp luận sử dụng đất bền vững thích ứng với biến đổi
khí hậu 44
1.5.3 Sử dụng đất bền vững ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam 47
1.6 Xác định các hướng nghiên cứu chính 49
1.6.1 Về nhận thức 49
1.6.2 Định hướng nghiên cứu 50
Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 51
2.1 Nội dung nghiên cứu 51
2.1.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và biến đổi khí hậu
trên địa bàn tỉnh Nam Định 51
2.1.2 Thực trạng sử dụng đất và tác động của biến đổi khí hậu đến sử
dụng đất tỉnh Nam Định giai đoạn 2000 - 2013 51
2.1.3 Mô hình sử dụng đất thích ứng với biến đổi khí hậu 51
2.1.4
trong điều kiện biến đổi khí hậu 51
2.2 Phương pháp nghiên cứu 52
2.2.1 Phương pháp tiếp cận hệ thống 52
2.2.2 Phương pháp điều tra, thu thập thông tin 52
2.2.3 53
2.2.4 Phương pháp nghiên cứu mô hình sử dụng đất 53
2.2.5 Phương pháp chồng ghép bản đồ 59
2.2.6 Phương pháp thống kê, so sánh 60
2.2.7 Phương pháp tham vấn chuyên gia 60
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 61
3.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và biến đổi khí hậu
trên địa bàn tỉnh Nam Định 61
3.1.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội 61
3.1.2 Tình hình biến đổi khí hậu tỉnh Nam Định giai đoạn 1990-2010 65
3.1.3 Đánh giá chung 69 v
3.2 Thực trạng sử dụng đất và tác động của biến đổi khí hậu đến sử
dụng đất tỉnh Nam Định thời kỳ 2000 - 2013 71
3.2.1 Hiện trạng sử dụng đất năm 2013 71
3.2.2 Biến động đất đai và tác động của biến đổi khí hậu đến sử dụng
đất thời kỳ 2000 - 2013 77
3.2.3 Đánh giá về tác động của biến đổi khí hậu đến vấn đề sử dụng đất 93
3.3 Mô hình sử dụng đất thích ứng với biến đổi khí hậu 95
3.3.1 Mô hình sử dụng đất nông nghiệp 97
3.3.2 109
3.4 Dự báo ảnh hưởng của biến đổi khí hậu
117
3.4.1 Kịch bản biến đối khí hậu tỉnh Nam Định giai đoạn 2020-2100 117
3.4.2 Tác động của ngập do nước biển dâng đến định hướng sử dụng đất 119
3.4.3 Tác động của xâm nhập mặn đến định hướng sử dụng đất 121
3.4.4 Nhận xét chung 123
3.5 Định hướng sử dụng đất tỉnh Nam Định trong điều kiện biến đổi
khí hậu 124
3.5.1 124
3.5.2 u 126
3.5.3 Tầm nhìn ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến đất đai năm 2030 135
3.5.4 Giải pháp sử dụng đất để thích ứng với biến đổi khí hậu 137
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 141
1. Kết luận 141
2. Kiến nghị 143
Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến luận án 144
Tài liệu tham khảo 145
Phụ lục 150