Luận Văn Thực trạng thu hút đầu tư trực tiếp của Trung Quốc và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam

1. Tính cấp thiết của đề tài:
Nếu như vào thập kỷ 80, toàn thế giới tập trung vào nghiên cứu sự thần bí phía sau sự phát triển thần kỳ của những con rồng châu á thì hiện nay, Nước cộng hoà nhân dân Trung Hoa (gọi tắt là Trung Quốc) nổi lên như một hiện tượng kinh tế thế giới với những chương trình đổi mới cũng như những thành tựu đáng kinh ngạc về phát triển kinh tế. Sau hơn 20 năm thực hiện chính sách cải cách mở cửa về ngoại thương và đầu tư nước ngoài, kinh tế Trung Quốc đã đạt được những thành tựu to lớn. Hiện nay, nền kinh tế Trung Quốc dẫn đầu thế giới về tốc độ tăng trưởng. Vị thế và ảnh hưởng của Trung Quốc đã tăng lên rõ rệt. Nhiều nhà kinh tế nhận định rằng, từ nay đến hết thập niên đầu thế kỉ XXI vẫn là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế Trung Quốc.

Một trong những yếu tố chi phối mạnh mẽ sự phát triển kinh tế của Trung Quốc trong hơn hai mươi năm qua là sự thành công trong việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài. Từ năm 1992 đến 2001, Trung Quốc liên tục đứng đầu các nước đang phát triển và đứng thứ hai trên thế giới về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, năm 2002 Trung Quốc vượt qua Mỹ và dành vị trí số một. Đầu tư trực tiếp nước ngoài trở thành động lực của sự phát triển kinh tế Trung Quốc và chính nó là yếu tố then chốt để nước này thực hiện công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu. Quan trọng hơn, nó là cơ sở chủ yếu để Trung Quốc thực hiện bước chuyển từ một nước nông nghiệp, khai thác tài nguyên, xuất khẩu nguyên liệu là chính sang thành nước sản xuất và xuất khẩu chủ yếu các mặt hàng công nghiệp chế tạo. Nhờ có đầu tư trực tiếp nước ngoài mà đất nước Trung Quốc đã thay da đổi thịt. Nếu như trước khi mở cửa, Trung Quốc được ví như một hành tinh chết, không sinh sôi, không nảy nở, phát triển thì sau 20 năm mở cửa, một đất nước Trung Quốc lớn mạnh đang hình thành, tạo nên một trong những “điều thần kỳ kinh tế vĩ đại nhất của thế kỷ”.
Là quốc gia láng giềng của người khổng lồ Trung Quốc, có nhiều điểm tương đồng về điều kiện chính trị, văn hoá với quốc gia này, tìm hiểu những thế mạnh và những đối sách, những thành công và tồn tại của Trung Quốc trong thu hút đầu tư nước ngoài, đúc rút được những bài học kinh nghiệm phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế của mình là việc làm cần thiết và cấp bách đối với Việt Nam.
Xuất phát từ những yêu cầu thực tiễn trên, tác giả đã chọn đề tài: “Thực trạng thu hút đầu tư trực tiếp của Trung Quốc và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam” làm đề tài khoá luận tốt nghiệp của mình.
2. Mục đích nghiên cứu:
- Đi sâu nghiên cứu chính sách thu hút và thực trạng hoạt động thu hút đầu tư trực tiếp của Trung Quốc trong bối cảnh chung nền kinh tế Trung Quốc;
- Phân tích những nguyên nhân thành công và những tồn tại, hạn chế trong chính sách thu hút cũng như trong kết quả thu hút đầu tư trực tiếp của Trung Quốc để từ đó đúc rút những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam trên cơ sở so sánh những điểm tương đồng và khác biệt giữa nền kinh tế Trung Quốc và Việt Nam.
3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
Đối tượng của luận văn là nghiên cứu các chính sách thu hút đầu tư trực tiếp của Trung Quốc cũng như kết quả thu hút đầu tư trực tiếp của Trung Quốc giai đoạn từ 1979 đến nay.
Phạm vi nghiên cứu của luận văn giới hạn ở hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài, không mở rộng sang các hình thức đầu tư gián tiếp như vay nợ, mua bỏn ch?ng khoỏn, .
4. Phương pháp nghiên cứu:
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử như: có quan điểm hệ thống, có quan điểm lịch sử, gắn lý luận với thực tiễn. Luận văn còn kết hợp phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích và đánh giá để làm sáng tỏ nội dung nghiên cứu của luận văn.
5. Bố cục luân văn
Ngoài phần mục lục, lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được chia thành 3 chương:
Chương I: Chính sách thu hút đầu tư nước ngoài của Trung Quốc
Chương II: Thực trạng thu hút đầu tư trực tiếp của trung quốc
Chương III: Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam

Tác giả xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn và chỉ bảo nhiệt tình của ThS. Mai Thu Hiền, giảng viên trường Đại học Ngoại thương, sự giúp đỡ tận tình về tài liệu của Đại sứ quán Trung Quốc, cùng gia đình, bạn bè đã giúp đỡ, động viên tác giả hoàn thành luận văn này.


Chương I: Chính sách thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc
I.Tổng quan về nền kinh tế Trung Quốc
1. Tình hình tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Trung Quốc
2. Mức độ ổn định kinh tế vĩ mô của Trung Quốc
3. Tình hình phát triển quan hệ kinh tế đối ngoại của Trung Quốc
II.Chính sách thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc
1. Định hướng thu hút FDI có trọng điểm
2. Xây dựng các đặc khu kinh tế
3. Xây dựng 14 thành phố mở cửa ven biển
4. Tạo môi trường kinh doanh thuận lợi
4.1. Chính sách cải tạo và xây dựng cơ sở hạ tầng
4.2. Tạo dựng môi trường luật pháp cho FDI
5. Chính sách ưu đãi thuế với hoạt động FDI
6. Chính sách khuyến khích đầu tư của Hoa Kiều
7. Chính sách khuyến khích của các công ty xuyên quốc gia và các nhà tư bản lớn

Chương II: Thực trạng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc
I. Số dự án, số vốn và hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Trung Quốc
1. Lượng vốn và lượng dự án qua các năm
2. Quy mô đầu tư
3. Hình thức đầu tư
II. Cơ cấu đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Trung Quốc
1. Cơ cấu đầu tư theo lĩnh vực
2. Cơ cấu đầu tư theo lãnh thổ
3. Cơ cấu đầu tư theo đối tác đầu tư
III. Đánh giá chung về kết quả thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc
1. Những thành tựu đạt được trong thu hút FDI
1.1. Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
1.2. Bổ sung nguồn vốn quan trọng cho đất nước
1.3. Thúc đẩy xuất khẩu, tăng thu ngoại tệ
1.4. Taọ điều kiện phát triển công nghệ, tiếp thu kinh nghiệm quản lý
1.5. Thúc đẩy việc hình thành thị trường các yếu tố sản xuất
2. Những điểm bất cập trong thu hút FDI
2.1. Kết cấu ngành nghể của FDI còn chưa hợp lý, ảnh hưởng đến kết cấu ngành nghề chung của cả nước
2.2. Quá trình thu hút FDI tao ra sự phát triển chênh lệch giữa các vùng của Trung Quốc
2.3. FDI tăng cao ảnh hưởng đến kinh tế quá nóng

Chương III: Bài học kinh nghiệm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc đối với Việt Nam
I. Những nét tương đồng và khác biệt giữa Việt Nam và Trung Quốc
1. Những nét tương đồng
2. Những nét khác biệt
II. Bài học kinh nghiệm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc đối với Việt Nam
1. Tăng cường vai trò quản lý của nhà nước
2. Nâng cao hiệu quả của các khu công nghiệp, khu chế xuất
2.1. Phải có nhận thức đúng đắn về vai trò và xu thế phát triển của các khu kinh tế tự do (KCN, KCX, Khu kinh tế mở –KKTM) trong giai đoạn hiện nay
2.2. Nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng các KCN, KCX
2.3. Hoàn thiện môi trường pháp luật, cơ chế chính sách đối với hoạt động đầu tư vào KCN, KCX, KKTM
3. Tăng cường sức hấp dẫn của môi trường đầu tư
3.1. Chú trọng cải thiện môi trường đầu tư “mềm”
3.2. Cải thiện môi trường đầu tư "cứng"
4. Khuyến khích đầu tư của TNCs đồng thời phát triển công nghiệp dân tộc trên cơ sở vừa hợp tác vừa cạnh tranh với TNCs
5. Xây dựng chính sách thu hút vốn đầu tư từ Việt Kiều
6. Tăng cường hội nhập, tham gia vào các tổ chức khu vực và thế giới