Thạc Sĩ Thực trạng khai thác tôm Hùm và sự tác động của việc khai thác tới nguồn lợi tôm Hùm tại các vùng tr

Luận văn thạc sĩ
Đề tài: Thực trạng khai thác tôm Hùm và sự tác động của việc khai thác tới nguồn lợi tôm Hùm tại các vùng trọng điểm ở 3 tỉnh Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa

MỞ ĐẦU
Với 3.260 km chiều da øi bờ biển, gần 4.000 hòn đảo, diện tích vùng đặc quyền
kinh tế biển khoảng 1 triệu km2, Việt Na m được thiên nhiên ưu đãi về điều kiện tự
nhiên cũng như những loài hải sản rất có gia ù trị kinhtế. Một trong những loài hải sản
có gia ù trị kinh tế và rất được nhiều người ưa chuộng la ø tôm Hùm.
Vào thập niên 80 của thế kỷ XX các ngư da ân có thể kha i tha ùc trung bình mỗi
năm từ 500 – 700 tấn tôm Hùm, với kích cỡ cóthể lên tới 5 –10 kg/con (tôm Hùm
Bông), 3 –5 kg/con (tôm Hùm Xanh), 1 –2 kg/con (tôm Hùm Sỏi) Tuy nhiên, những
năm tiếp sau đó sản lượng tôm Hùm khai thác được gia ûm ra át nhanh và kích cỡ tôm khai
thác cũng giảm đi nhiều [21]. Cũng chính vì sự khai thác qua ù mức và không hợp lý đa õ
làm cho nguồn lợi tôm Hùm suy giảm nghiêm trọng.
Khoảng 10 năm trở lại đây, kích cỡ tôm Hùm khai thác được phần lớn nhỏ hơn
nhiều so với cỡ tôm xua át kha åu, chính vì thế, hình thức ương nuôi tôm Hùm đánh bắt
được đến cỡ tôm xuất khẩu da àn được hình thành và ngày càng phát triển mạnh cho đến
ngày nay.
Hiện nay, nghề nuôi tôm Hùm lồng phát triển mạnh ta ïi các tỉnh ven biển miền
Trung, con giống cung cấp cho nghề nuôi na øy đều được kha i thác ngoài tự nhiên. Điều
gì sẽ xa ûy ra khi chúng ta tiếp tục khai thác để thỏa ma õn nhu cầu ngày càng tăng của thị
trường.
Xuất phát từ những điểm trên va ø được sự đồng ý của Ban gia ùm hiệu, Khoa nuôi
trồng Thuỷ sản, Trường Đại học Thủy sản đề tài: “Thực trạng khai thác tôm Hùm và
sự tác đo äng của việc khai thác tới nguồn lơ ïi tôm Hùm tại các vùng trọng điểm ở 3 tỉnh
Bình Định, Phú Yên và Khánh Hoà”đựơc thực hiện với các mục tiêu và nội dung sau:
* MỤC TIÊU ĐỀ TÀI:
-Đưa ra được thực trạng khai thác tôm Hùm tại các vùng trọng điểm ở 3 tỉnh
Bình Định, Phú Yên va ø Khánh Hòa trong 3 na êm trở lại đa ây.
2
-Bước đầu đánh gia ù sự ta ùc động của nghề kha i tha ùc tôm Hùm đến nguồn lợi
tôm Hùm ở 3 tỉnh Bình Định, Phú Yên va ø Khánh Hòa.
* NỘI DUNG ĐỀ TÀI:
1. Tìm hiểu một số nét về tình hình kinh tế-xã hội tại ca ùc vùng trọng điểm khai
thác tôm Hùm ở 3 tỉnh Bình Định, Phú Yên va ø Khánh Hoà.
2. Thực tra ïng khai thác tôm Hùm ta ïi những vùng khai tha ùc trọng điểm ở 3 tỉnh
Bình Định, Phú Yên va ø Khánh Hoà.
3. Đánh giá sự ta ùc động của thực tra ïng khai thác tôm Hùm đến nguồn lợi tôm
Hùm ở 3 tỉnh Bình Định, Phú Yên và Khánh Hoà.
Với ý nghĩa bổ sung thêm tư liệu về thực trạng khai thác tôm Hùm ở Việt Nam,
giúp các cơ quan quản lý có được thêm thông tin về thực tra ïng khai thác tôm Hùm cũng
như sự ta ùc động của việc khai thác đến nguồn lợi, ta ïo cơ sở ban đa àu cho việc đưa ra cá c
giải pha ùp nhằm bảo vệ nguồn lợi tôm Hùm.
3
Chương I
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. TÌNH HÌNH KHAI THÁC VÀ NUÔI TÔM HÙM TRÊN THẾ GIỚI
1.1.1. TÌNH HÌNH KHAI THÁC TÔM HÙM:
Theo số liệu thống kê của FAO (Food and Agricultre Organiza tion) tổ chức
Lương Nông liên hiệp quốc vào na êm1997, sảnlượng ha ûi sản khai tha ùc trên thế giới từ
năm 1991-1995 bình qua ân hàng năm khoảng 87.391.320 tấn, trong đó nhóm giáp xác
đạt 5.210.920 ta án chiếm khoa ûng 6,0%. Trong số này, sản lượng tôm Hùm chiếm
212.290 ta án xấp xỉ 4,0% tổngsản lượng khai thác gia ùp xác trên thế giới [26]. Sản lượng
tôm Hùm trên thế giới tăng từ 157.000 ta án vào năm 1980 đến hơn 233.000 tấn vào năm
1997 và bắt đầu giảm nhẹ xuống 227.000 tấn vào năm 2001. Tính từ na êm 1989 đến
năm 2001 sản lượng khai thác tôm Hùm chỉ dao động trong khoa ûng 207.000 tấn đến
233.000 ta án [38].
Giá trị thương ma ïi của tôm Hùm vẫn gia tăng ổn định hơn tha äp niên qua, cả về
xuất kha åu va ø nha äp kha åu. Gia ù trị xuấtkhẩu tôm Hùm tăng 108%, từ 846 triệu USD vào
năm 1989 đến 1760 triệu USD vào na êm 2001. Ca- na-đa la ø quốc gia chính xuất khẩu
tôm Hùm sống với giá trị đạt 299 triệu USD vào năm 2001, tiếp theo là ca ùc nước Anh
đạt 16 triệu USD,Bỉ đạt 6,6 triệu USD và Pháp đạt 4,6 triệu USD. Theo các nguồn
thông tin khác, giá trị nhập khẩu của thế giới cũng ta êng từ 1040 triệu USD vào năm
1989 đến 1875 triệu USD vào năm 2001. Sản phẩm tôm đông la ïnh và tôm sống là hai
mặt ha øng ta êng nhiều nha át [38].
Mỹ là quốc gia có giá trị nha äp khẩu tôm Hùm lớn nhất trên thế giới, đa ït836
triệu USD chiếm 44% tổng gia ù trị nhập khẩu tôm Hùm của thế giới, tiếp sau đó la ø Nhật
Bản đạt198 triệu USD, Trung Quốc đa ït 192 triệu USD, Ca-na-đa đạt 137 triệu USD
[38].
4
Trên thế giới hiện nay chia tôm Hùm thành những nhóm chính sau: tôm Hùm
Mỹ (American lobster), tôm Hùm Gai (Spiny lobster), tôm Hùm Đá (Rocklobster), tôm
Hùm Châu Âu (European lobster), những loài còn lại được xếp vào một nhóm [38].
Theo số liệu thống kê trên toa øn thế giới, trung bình từ năm1991- 1995 sản
lượng khai thác giống tôm Hùm Panulirus chiếm 29.0%, giống Jasus chiếm 4.3%,
giống Palinuruschiếm 2.0%, giống Nephropschiếm 28.3%, giống Homaruschiếm
34.6%, giống Various genarachiếm 1.3% tổng sản lượng tôm Hùm khai tha ùc trên toàn
thế giới (FAO 1997). Nhóm tôm Hùm khai thá c chủ yếu là tôm Hùm Mỹ, tôm Hùm
Châu Âu, va ø tôm Hùm Gai [26].
Theo thống kê mới nhất của FAO trong các năm 1999-2003, loài tôm Hùm
khai thác được nhiều nhất trên thế giới là Homarus americanusvới sản lượng trung bình
hàng năm đa ït xấp xỉ 83.000 tấn/năm, hầu hết được khai thác bằng bẫy ở độ sâu trung
bình từ 4- 50 m. Tiếp theo là loài Nephrops norvegicusvới sản lượng trung bình hàng
năm đạt xấp xỉ 58.000 tấn/na êm, loa øi này chủ yế u phân bố ở độ sâu 20-800 m. Tiếp đó
là loa øi Panulirus argusvới sản lượng khai thác trung bình hàng năm đạt 37.000
tấn/na êm, loài này phân bố ở những vùng nước nông nhỏ hơn 90 m, tập trung phần lớn ở
vùng biển Ca-ri-bê, [34], [35], [36].
Cũng theo tổng hợp từ FAO, Mỹ và Ca-na-đa là hai quốc gia có sản lượng khai
thác tôm Hùm lớn nhất trên thế giới với tỉ lệ khoảng 37% tổng sản lượng tôm Hùm khai
thác trên toàn thế giới, tiếp sau đó la ø những quốc gia Anh, Úc, Cuba, Ai-len, Pha ùp,
Ba-ha-mát, Bra-xin [38].
Tôm Hùm Gai được khai tha ùc trên hơn 90 quốc gia trên thế giới, hàng năm sản
lượng khai tha ùc ước đa ït 77.000 tấn với giá trị xa áp xỉ 500 triệu USD [17].
Hầu hết tôm Hùm Gai la ø loa øi phân bố ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trong
những rạn san hô hoặc rạn đá ngầm thuộc vùng nước nông va ø chiếm tỷ lệ lớn trong
thương ma ïi [17].


TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
[1] Nguyễn Văn Chiêm (2005). Chiến lược bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản
đến năm 2010 va ø các năm tiếp theo.
Trong: Kỷ hiếu hội tha ûo toàn quốc bảo vệ môi trường và nguồn lợi thuỷ
sản, trang 254- 259.
Bộ Thuỷ Sản, NXB Nông Nghiệp Hà Nội.
[2] Hồ Thu Cúc (1990). Nguồn lợi và các biện pháp bảo vệ nguồn lợi tôm Hùm
vùng biển miền Trung. Trong: ca ùc công trình nghiên cứu Khoa Học Kỹ
Thuật Thuỷ Sản (1986-1990), trang 56- 72.
Bộ Thuỷ Sản, NXB Hà Nội.
[3] Lê Văn Hảo (2005). Ba øi giảng phương pha ùp nghiên cứu khoa học.
Trường Đại Học Thuỷ Sản, Nha Trang.
[4] Phan Hiếu Hiền (2001) Phương pháp bố trí thí nghiệm và sử lý số liệu.
NXB Nông Nghiệp TP Hồ Chí M inh. 267 tr.
[5] T.Hiền (2004). Khai thác và nuôi tôm Hùm ở Ấn Độ.
Trong: Thông Tin Khoa Học Công Nghệ -Kinh Tế Thuỷ Sản 4/2004. trang 16 -17
[6] Đỗ Văn Khương, Nguyên Chu Hồi (2005). Bảo vệ môi trường và nguồn lợi thuỷ
sản, những thành tựu, tha ùch thức, định hướng và ca ùc giải pha ùp.
Trong: Kỷ hiếu hội thảo toàn quốc bảo vệ môi trường va ø nguồn lợi thuỷ
sản, trang 21 -40.
Bộ Thuỷ Sản, NXB Nông Nghiệp Hà Nội.
[7] Nguyễn Đình Mão (2004). Ba øi giảng dành cho Cao Học: “Sử dụng va ø bảo vệ
nguồn lợi thuỷ sản”
Trường Đại Học Thuỷ Sản, Nha Trang.
62
[8] Nguyễn Thị Bích Thúy (1995). Một số đặc điểm sinh học sinh sản của tôm
Hùm Bông (Panulius ornatus Fabricius 1798) ở vùng biển miền trung.
Luận a ùn cao học ngành nuôi trồng thuỷ sản. Trường Đại Học Thuỷ Sản,
Nha Trang
[9] Nguyễn Thị Bích Thúy (2004). Một số đặc điểm sinh học sinh sản của tôm Hùm
Sỏi (Panulirus stimpsoniHoithuis,1963).
Trong: Tuyển ta äp ca ùc công trình nghiên cứu khoa học công nghệ (1984-2004), trang 51-58.
Trung ta âm nghiên cứu thuỷ sản III, Bộ Thuỷ Sản, NXB Hà Nội.
[10] Nguyễn Thị Bích Thúy (2004). Một số da ãn liệu về ảnh hưởng của điều kiện
môi trường lên sự s inh trưởng của tôm con (Juvennile) tôm Hùm Bông
(panulirus ornatus) ở vùng biển miền trung, V iệt Na m.
Trong: Tuyển tập các công trình nghiên cứu khoahọc công nghệ (1984-2004), trang 51-58.
Trung ta âm nghiên cứu thuỷ sản III, Bộ Thuỷ Sản, NXB Hà Nội.
[11] Phạm Thược (2000). Điều tra đánh giá nguồn lợi hải sản gần bờ, tiếp tục nghiên
cứu khu vực cấm và ha ïn chế đánh bắt bảo vệ nguồn lợi ha ûi sản.
Trong: các công trình nghiên cứu Khoa Học nga ønh thuỷ sản (1996-2000), trang 53-61.
Bộ Thuỷ Sản, NXB Hà Nội
[12] Vụ Nghề Cá (1998). 5 na êm hoạt động Khuyến Ngư (1993-1998).
Nhà xuất ba ûn Nông Nghiệp Hà Nội.
[13] Bộ Thuỷ Sản. Nguồn lợi thuỷ sản Việt Nam (1996). Trang 82-123
Nhà xuất ba ûn Nông Nghiệp Hà Nội.
[14] Bộ Thuỷ Sản. Nguồn lợi thuỷ sản Việt Nam (1996). Trang 474-476
Nhà xuất ba ûn Nông Nghiệp Hà Nội.
63
TÀI LIỆU TIẾNG ANH
[15] Baisre J.A (2000). The Cuba Spiny Lobster Fishery
In: Spiny Lobster, Fisheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. 135-152.
25 John Street, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
[16] Booth J.D (2000). New Zealand’s Rock Lobster Fisheries.
In: Spiny Lobster, Fisheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. 78-89.
25 John Street, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
[17] Phillips B.F and Kittaka J (2000). Preface
In: Spiny Lobster, F isheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. ix.
25 JohnStreet, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
[18] Phillips B.F and Evans L.H (1997) Aquaculture and enhancement of lobster:
report from a workshop.
In: Mar. Freshwater Res, 1997, 48, 899-902.
Csiro Australia.
[19] Phillips B.F, Chubb C.F and Melville-Smith.R (2000). The Status of Austra lia’s
Rock Lobs ter Fisherier
In: Spiny Lobs ter, Fisheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. 45-78.
25 John Street, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
[20] Pollock D.E, Cockcroft A.C, Groeneveld J.C and Schoeman D.S (2000). The
Commercial Fisheries for Jasus and Palinurus Species in the South-east
Atlantic and South-west Indian Oceans.
In: Spiny Lobster, Fisheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. 105-120.
25 John Street, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
64
[21] Nguyen Thi Bich Thuy and Nguyen Thi Bich Ngoc (2004). Current Status and
Exploitation of Wild Spiny Lobster in Vietna mese Waters.
In: Spiny lobster ecology and exploitation in the South China Sea
region(ed. by Kevin C. Williams), pp. 13-20. Proceeding of a workshop
help at the Institute of Oceanography, Nha Trang, Viet Nam, July 2004.
Australian Centre for Internation Agricultural Research. Canberra.
[22] Nonaka.M, Fushmi.H and Yamakawa (2000).T. The Spiny Lobster Fishery in
Japan and Restocking.
In: Spiny Lobster, Fisheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. 221-241.
25 John Street, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
[23] Marie Antonette Juninio-Menez and Rachel R Gotanco (2004). S tatus of Spiny
Lobster Resources of the Philippines.
In: Spiny lobster ecology and exploita tion in the South China Sea
region(ed. by Kevin C. Williams), pp. 3-6. Proceeding of a workshop help
at the Institute of Oceanography, Nha Trang, Viet Nam, July 2004.
Australian Centre for Internation Agricultural Research. Canberra.
[24] Munro J.L (2000). Fisheries for Spiny Lobster in the Tropical Indo -West Pacific.
In: Spiny Lobster, Fisheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. 90-97.
25 John Street, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
[25] Le Anh Tuan and Nguyen Dinh Mao (2004). Present Status of Lobster Cage
Culture in Vietnam.
In: Spiny lobster ecology and exploitation in the South China Sea region
(ed. by Kevin C. Williams), pp. 21-25. Proceed ing of a workshop help at
the Institute of Oceanography, Nha Trang, Viet Nam, July 2004.
Australian Centre for Internation Agricultural Research. Canberra.
[26] Lipcius R.N and Eggleston D.B (2000). Ecology and Fishery Biology of Spiny Lobster.
In: Spiny Lobster, Fisheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. 1-32.
25 John Street, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
65
[27] Fonteles- Filho A.A (2000). The Status of the Lobster Fisheryin North-east Brazil.
In: Spiny Lobster, Fisheries and Culture (ed. by B.F.Philliips and
J.Kittaka), second edition, pp. 121-132 .
25 John Street, London -Berlin-Tokyo-Victoria 3053, Australia.
[28] Rooney Biusing and Chio Fui Lin (2004). Status ofSpiny Lobster Resources in
Sabah, Malaysia.
In: Spiny lobs ter ecology and exploitation in the South China Sea
region(ed. by Kevin C. Williams), pp. 7-12. Proceeding of a workshop
help at the Institute of Oceanography, Nha Trang, Viet Nam , July 2004.
Australian Centre for Internation Agricultural Research. Canberra
[29] Workshop on Management of The Caribbean Spiny Lobster (Panulirus Argus)
Fisheries In The Area of The Western Central Atlantic Fishery
Commission.
FAO Fisheries Report No. 643.
Mesrida, Mexico, 4-8 September 2000.
[30] Western Rock Lobster F ishery
Commercial F isheries Production Bulletin No. 24
Fisheries Western Australia.
[31] http://www.globefish.org/dyna misk.php4?id=2575
[32] http://www.fao.org//docrep/006/y4931b/y4931b0q.htm
[33] http://www.fao.org//docrep/006/y4931b/y4931b09.htm
[34] http://www.fao.org/figis/servlet/species?fid=3482
[35] http://www.fao.org/figis/servlet/species?fid=3445
[36] http://www.fao.org/figis/servlet/species?fid=2647
[37] http://www.fao.org/figis/servlet/F iRefServlet?ds=species&fid=2648
[38] http://www.fas .usda .gov/ffpd/fishery_products _presentations/lobs ter_2004/lo
bster_2004. pdf