Thạc Sĩ Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành nông nghiệp Việt Nam

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành cuốn Luận văn này, ngoài những nỗ lực cố gắng của bản
thân mình, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình của Quý
Thầy cô giáo và của bạn bè.
Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và cảm ơn chân thành tới
toàn thể các Thầy cô giáo trong Ban Giám hiệu, Khoa sau đại học, khoa Kinh
tế chính trị trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội cùng các Thầy
cô đã trực tiếp giảng dạy, truyền đạt cho Học viên chúng tôi những kiến thức
và rất nhiều thông tin bổ ích trong suốt thời gian học tập tại trường.
Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thầy giáo-PGS.TS
Lê Quốc Hội là người đã giúp tôi định hướng đề tài, hướng dẫn cụ thể và tạo
mọi điều kiện thuận lợi hỗ trợ cho tôi từ việc xây dựng đề cương, dự thảo và
hoàn thành Luận văn tốt nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban cán sự lớp và các bạn học viên trong
lớp QLKT3-K21 đã luôn nhiệt tình giúp đỡ, chia sẻ thông tin và cùng tôi gây
dựng tinh thần đoàn kết thân ái trong suốt thời gian qua.
Cuốn Luận văn sẽ không thể hoàn chỉnh nếu thiếu sự động viên, cổ vũ
của bạn bè, sự quan tâm của gia đình đã luôn sát cánh để giúp tôi tự tin vượt
qua mọi khó khăn.
Do thời gian có hạn, nên luận văn không thể tránh khỏi những sai sót.
Kính mong được sự đóng góp của các Thầy cô giáo cũng như bạn bè, đồng
nghiệp để kiến thức của tôi được hoàn thiện hơn.
Tôi xin gửi lời kính chúc sức khỏe và hạnh phúc tới toàn thể Quý thầy
cô và các bạn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT i
DANH MỤC HÌNH, BẢNG .ii
Mở đầu 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THU HÚT FDI TRONG
NGÀNH NÔNG NGHIỆP . 5
1.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về FDI . 5
1.1.1. Khái niệm FDI . 5
1.1.2. Các đặc điểm của FDI 7
1.1.3. Các hình thức FDI 9
1.2. Cơ sở thực tiễn về thu hút FDI vào nông nghiệp 14
1.3. Vai trò của quản lý Nhà nước với FDI . 16
1.3.1. Ổn định chính trị và môi trường kinh tế vĩ mô cho sự vận động vốn FDI . 17
1.3.2. Tạo lập môi trường pháp lý đảm bảo và khuyến khích FDI định hướng theo
chủ trương đường lối phát triển kinh tế của Đảng trong điều kiện kinh tế - xã hội
của Việt Nam, phù hợp với thông lệ và luật pháp quốc tế 18
1.3.3. Xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội và đảm bảo an toàn cho
sự vận động của FDI 19
1.4. Một số vấn đề lý luận về nông nghiệp . 20
1.4.1. Khái niệm về nông nghiệp 20
1.4.2. Đặc điểm nông nghiệp 21
1.4.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp 22
1.5. Vai trò của FDI đối với ngành nông nghiệp . 26
1.5.1. FDI bổ sung nguồn vốn cho sự phát triển của ngành. . 26
1.5.2. FDI thúc đẩy chuyển giao công nghệ cho ngành. . 27
1.5.3. FDI góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế của ngành. 29
1.5.4. FDI góp phần thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng nông sản. 30
1.5.5. FDI làm thay đổi tập quán canh tác ở các vùng nông nghiệp nông thôn 31
1.5.6. FDI góp phần phát triển nguồn nhân lực và tạo việc làm cho ngành . 32

1.6. Những nhân tố ảnh hưởng đến thu hút FDI vào nông nghiệp . 33
1.6.1. Nhân tố khách quan. 33
1.6.2. Nhân tố chủ quan. 34
1.7. Các tiêu chí đánh giá thu hút FDI vào nông nghiệp . 37
1.7.1. Quy mô FDI . 37
1.7.2. Cơ cấu vốn FDI trong nông nghiệp 37
1.7.3. Đối tác đầu tư . 38
1.7.4. Thu hút FDI theo khu vực địa lý . 38
1.7.5. Một số chỉ tiêu khác . 38
1.8. Kinh nghiệm thu hút vốn FDI vào ngành nông nghiệp của một số nước và bài
học đối với Việt Nam 39
1.8.1. Trung Quốc 39
1.8.2. Philippin 41
1.8.3. Indonesia 42
1.8.4. Thái Lan. 43
1.8.5. Bài học đối với Việt Nam trong thu hút vốn FDI vào ngành nông nghiệp. 45
CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 49
2.1. Phương pháp luận và phương pháp tiếp cận 49
2.2. Khung phân tích . 50
2.3. Phương pháp nghiên cứu 51
2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu . 51
2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu 51
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG THU HÚT VỐN FDI VÀO NGÀNH NÔNG
NGHIỆP VIỆT NAM 54
3.1. Tổng quan về tình hình thu hút vốn FDI của Việt Nam . 54
3.1.1.Quy mô và tốc độ tăng trưởng vốn FDI . 54
3.1.2.Cơ cấu vốn FDI 55
3.2. Thực trạng thu hút vốn FDI vào ngành nông nghiệp Việt Nam . 59
3.2.1. Quy mô và tăng trưởng vốn FDI vào ngành nông nghiệp . 59

3.2.2.Cơ cấu vốn FDI trong ngành nông nghiệp . 61
3.2.3. Một số chỉ tiêu đánh giá hiệu quả doanh nghiệp FDI . 68
3.3. Đánh giá tình hình thu hút vốn FDI vào ngành nông nghiệp Việt Nam . 69
3.3.1. Những kết quả đạt được . 69
3.3.2. Hạn chế trong thu hút vốn FDI vào ngành nông nghiệp . 72
3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế 76
CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG THU HÚT FDI VÀO
NGÀNH NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM . 88
4.1. QUAN ĐIỂM , PHƯƠNG HƯỚNG THU HÚT FDI VÀO NGÀNH NÔNG
NGHIỆP 88
4.1.1. Quan điểm thu hút FDI vào ngành nông nghiệp . 88
4.1.2. Phương hướng thu hút vốn FDI vào ngành nông nghiệp đến năm 2020. 90
4.2. Một số giải pháp nhằm tăng cường thu hút vốn FDI vào ngành nông nghiệp
Việt Nam 93
4.2.1. Nhóm giải pháp của Nhà nước . 94
4.2.2. Nhóm giải pháp của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn 100
4.2.3. Nhóm giải pháp của các hiệp hội ngành hàng 111
4.2.4. Nhóm giải pháp của các doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp trong nước. 114
KẾT LUẬN . 119
Tài liệu tham khảo . 121

i
DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt
AFTA ASEAN Free Trade Area
Khu vực mậu dịch tự do
ASEAN
APEC
Asia-Pacific Economic
Cooperation
Tổ chức hợp tác kinh tế
châu Á – Thái Bình Dương
ASEAN
Association of South-East
Asian Nations
Hiệp hội các quốc gia
Đông Nam Á
BCC
Business Cooperation
Contract
Hợp đồng hợp tác kinh
doanh
BOT Built – Operate – Transfer
Xây dựng – Kinh doanh –
Chuyển giao
BT Built - Transfer Xây dựng – Chuyển giao
BTO Built – Transfer - Operate
Xây dựng – Chuyển giao –
Kinh doanh
BTA Bilateral Trade Agreement
Hiệp định thương mại
Việt- Mỹ
EU European Union Liên minh châu Âu
FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài
GDP Gross Domestic Product
Tổng giá trị sản phẩm quốc
nội
ICOR
Incremental Capital Output
Ratio
Hệ số giá trị sản phẩm gia
tăng
IMF
International Mometary
Fund
Quỹ tiền tệ quốc tế
JETRO
Japan External Trade
Organization
Tổ chức ngoại thương Nhật
Bản
M&A Merger & Acquisition Mua lại và sáp nhập
ODA
Official Development
Assistance
Viện trợ phát triển chính
thức
OECD
Organization for Economic
Cooperation and
Development
Tổ chức hợp tác và phát
triển kinh tế
TNC Trans-national Corporation Tập đoàn xuyên quốc gia
UNCTAD
United Nations Conference
on Trade and Development

Hội nghị của Liên hợp
quốc về thương mại và
phát triển
WTO World Trade Organization
Tổ chức thương mại thế
giới ii
DANH MỤC HÌNH, BẢNG
STT Tên hình, bảng Trang
HÌNH
Hình 3.1 Đầu tư trực tiếp nước ngoài được cấp giấy phép
giai đoạn 1988 -2014
50
Hình 3.2 Đầu tư trực tiếp của nước ngoài được cấp giấy phép
phân theo ngành kinh tế (Luỹ kế các dự án còn hiệu lực
đến 12/2014)
51
Hình 3.3 Cơ cấu vốn FDI tại Việt Nam phân theo hình thức đầu tư
(lũy kế các dự án còn hiệu lực đến ngày 31/12/2014)
52
Hình 3.4 Đầu tư trực tiếp của nước ngoài được cấp giấy phép
phân theo đối tác đầu tư chủ yếu (Luỹ kế các dự án còn
hiệu lực đến ngày 31/12/2014)
53
Hình 3.5 Đầu tư trực tiếp của nước ngoài được cấp giấy phép
phân theo địa phương (Luỹ kế các dự án còn hiệu lực
đến ngày 15/12/2014)
54
Hình 3.6 Cơ cấu FDI trong ngành nông nghiệp giai đoạn 1998-
2012
57
BẢNG
Bảng 3.1 Chính sách thu hút FDI của Thái Lan 31
Bảng 3.2 Số dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài vào nông nghiệp
từ 2009 – 2014 (cấp mới trong từng năm)
55
Bảng 3.3 Diễn biến dòng FDI đăng ký vào nông nghiệp giai đoạn
2009 - 2014
56
Bảng 3.4 Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành nông nghiệp theo
hình thức đầu tư (lũy kế các dự án còn hiệu lực đến
tháng 4/2015)
58
Bảng 3.5 Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành nông nghiệp theo
đối tác đầu tư (lũy kế các dự án còn hiệu lực đến tháng
4/2015)
60
Bảng 3.6 Đầu tư trực tiếp nước ngoài ngành nông nghiệp theo địa
phương (lũy kế các dự án còn hiệu lực đến 04/2015)
62
Bảng 3.7 Một số chỉ tiêu phản ánh hiệu quả của doanh nghiệp
FDI trong ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản
64

1

Mở đầu

1. Tính cấp thiết của đề tài
Như chúng ta đã biết, Việt Nam là một nước có nền văn minh lúa
nước. Do đó nền nông nghiệp của Việt Nam có lịch sử lâu đời. Hiện nay, hơn
70% dân số nước ta vẫn sống chủ yếu ở khu vực nông thôn và dựa vào sản
xuất nông nghiệp là chính. Sản xuất nông nghiệp không những phải đảm bảo
thỏa mãn nhu cầu về lương thực, thực phẩm thiết yếu cho tiêu dùng trong
nước, góp phần giảm tỷ lệ hộ đói nghèo xuống còn 12% mà còn phục vụ xuất
khẩu ra thị trường thế giới. Nhiều sản phẩm xuất khẩu chủ lực, phát huy được
lợi thế so sánh của nước ta là các mặt hàng nông lâm sản. Vì vậy, ngành nông
nghiệp đóng vai trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã
hội và xóa đói giảm nghèo.
Những cơ hội và thách thức mới của một nền kinh tế đang trong giai
đoạn công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền
kinh tế thế giới đòi hỏi nước ta phải xây dựng một nền nông nghiệp hàng hóa
mạnh, hiện đại và có năng lực cạnh tranh cao. Để đạt được những mục tiêu
trên, ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn phải tập trung huy động mọi
nguồn lực và sự đóng góp của mọi thành phần kinh tế. Một trong những
nguồn lực quan trọng đó là: Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài – FDI. FDI chính
là nguồn bổ sung vốn cho phát triển, là nguồn cung cấp công nghệ, thúc đẩy
quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành, tăng cường khả năng xuất khẩu
các sản phẩm nông nghiệp cũng như tạo thêm nhiều việc làm và nâng cao
mức sống cho người lao động, nhất là khu vực nông thôn. Năm 1987, lần đầu
tiên Việt Nam ban hành Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, đặt dấu mốc
quan trọng cho sự khởi đầu thu hút FDI vào nền kinh tế nói chung và ngành
nông nghiệp nói riêng. Tuy nhiên, kết quả thu hút FDI vào ngành nông nghiệp 2

từ sau năm 1987 cho đến nay chưa thực sự phát huy được hết tiềm năng của
ngành. Trong những năm gần đây, nguồn vốn FDI vào nông nghiệp có xu
hướng giảm cả về giá trị tuyệt đối và tỷ trọng trong tổng vốn FDI của nền
kinh tế.
Vai trò quản lý của Nhà nước đối với thu hút FDI là rất lớn. Vai trò
quản lý Nhà nước đối với FDI được thể hiện thông qua vai trò của Nhà nước
trong việc hình thành phát triển và hoàn thiện môi trường đầu tư cho sự vận
động có hiệu quả FDI. Nhà nước tạo lập môi trường pháp lý đảm bảo và
khuyến khích FDI định hướng theo chủ trương đường lối phát triển kinh tế
của Đảng trong điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam, phù hợp với thông lệ
và luật pháp quốc tế. Xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội và
đảm bảo an toàn cho sự vận động của FDI
Nhận thức được vấn đề đó, tăng cường thu hút vốn FDI cho phát triển
nông nghiệp nông thôn là một chủ đề được Bộ nông nghiệp và Phát triển
nông thôn và các bộ, ngành có liên quan hết sức quan tâm. Năm 2005,
chương trình hành động thực hiện đề án “Nâng cao hiệu quả thu hút và sử
dụng đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực nông lâm nghiệp và phát triển nông
thôn ” đã được xây dựng và sẽ từng bước được thực hiện dưới sự chủ trì của
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, phối hợp với bộ Kế hoạch và Đầu
tư, Bộ Tài chính, Bộ Thương mại, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ngân hàng
Phát triển Việt Nam và một số cơ quan khác trên cơ sở nguồn vốn ngân sách
nhà nước và huy động tài trợ từ nguồn ODA. Ngoài ra, “Kế hoạch tổng thể về
thu hút nguồn vốn FDI cho nông nghiệp và phát triển nông thôn” do Thứ
trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bùi Bá Bổng phụ trách được
xác định là chương trình trọng tâm cấp Bộ và đang được xúc tiến mạnh mẽ.
Vì vậy, nghiên cứu đánh giá thực trạng thu hút FDI vào nông nghiệp,
tìm ra nguyên nhân hạn chế khả năng thu hút FDI của khu vực này, từ đó đề 3

ra những giải pháp nhằm tăng cường thu hút FDI cho sự phát triển của ngành
là rất cần thiết. Do đó, tôi chọn đề tài: “Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước
ngoài vào ngành nông nghiệp Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sỹ của
mình.

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
*Mục tiêu
Đề tài được tiến hành nghiên cứu nhằm mục đích phân tích, đánh giá
thực trạng thu hút vốn FDI của ngành nông nghiệp trong thời gian qua, từ đó
đề ra các giải pháp tăng cường thu hút FDI trong thời gian tới để thúc đẩy sự
phát triển của ngành nông nghiệp đáp ứng được các yêu cầu về hội nhập.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về FDI và thu hút nguồn
vốn FDI vào ngành nông nghiệp.
- Phân tích thực trạng thu hút FDI vào ngành nông nghiệp Việt Nam từ
năm 2009 đến 2014. Từ đó làm rõ những kết quả đạt được cũng như những
hạn chế của ngành nông nghiệp trong thu hút vốn FDI, đồng thời tìm ra
những nguyên nhân hạn chế để có cơ sở đề ra các giải pháp hữu ích cho thu
hút FDI của ngành.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường khả năng thu hút FDI vào
ngành nông nghiệp Việt Nam.
3. Câu hỏi nghiên cứu:
- Thực trạng thu hút FDI của ngành nông nghiệp Việt Nam như thế nào?
- Những nguyên nhân gì hạn chế sức thu hút FDI vào nông nghiệp Việt
Nam?
- Cần làm gì để thu hút FDI vào nông nghiệp Việt Nam?
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu *Đối tượng nghiên cứu :
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là thu hút FDI vào ngành nông nghiệp
Việt Nam.
* Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi thời gian: nghiên cứu từ năm 2009 – 2014. Số liệu FDI của các giai
đoạn trước đó có thể được sử dụng để so sánh.
- Phạm vi không gian : Các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành nông
nghiệp Việt Nam.
- Phạm vi nội dung: Nghiên cứu các tiểu ngành nông nghiệp bao gồm : chăn
nuôi, trồng trọt, trồng rừng và chế biến nông lâm sản, sản xuất thức ăn chăn
nuôi.
5. Kết cấu của luận văn:
Mở đầu
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về thu hút FDI trong ngành nông
nghiệp
Chương 2. Phương pháp và thiết kế nghiên cứu.
Chương 3. Thực trạng thu hút vốn FDI vào ngành nông nghiệp Việt Nam
Chương 4. Một số giải pháp nhằm tăng cường thu hút vốn FDI vào
ngành nông nghiệp Việt Nam.
Kết luận.