Sách Thông tin bất cân xứng

Trong bài giảng này, chúng tôi sẽ giới thiệu một cách ngắn gọn ba lớp bài toán quan
trọng trong chủ đề về thông tin bất cân xứng, đó là lựa chọn ngược (còn gọi là lựa chọn
bất lợi – adverse selection), rủi ro đạo đức (còn được dịch là tâm lý ỷ lại - moral
hazard), và phát tín hiệu (signaling). Điểm giống nhau cơ bản của các bài toán này là
trong mỗi bài toán thường có hai bên, trong đó một bên có lợi thế về thông tin
(informed party), còn bên kia bị bất lợi về thông tin (uninformed party). Thông tin ở
đây có thể là một hành động (action) hay một đặc điểm (characteristic) của bên có lợi
thế về thông tin. Chẳng hạn như trên thị trường bán xe cũ, người bán hàng thường có
thông tin đầy đủ và chính xác hơn về thực trạng chất lượng của chiếc xe mình đã sử
dụng, còn người mua thường bị rơi vào trạng thái bất lợi về thông tin. Đây là một ví dụ
về thông tin bất cân xứng liên quan đến một đặc điểm nào đó (mà ở đây là chất lượng
xe) của đối tượng giao dịch. Một ví dụ cho sự bất cân xứng thông tin về hành động là
mối quan hệ giữa người chủ doanh nghiệp và người bán hàng hay người thừa hành nói
chung. Người chủ doanh nghiệp không biết một cách chính xác là liệu người bán hàng
có tận tâm với công việc hay không vì sự nỗ lực không phải lúc nào cũng có thể được
quan sát trực tiếp và được đo lường một cách chính xác.
Để phân biệt ba lớp bài toán này, chúng ta có thể sử dụng tiêu thức đơn giản sau.
Trong tình huống lựa chọn ngược, bên có lợi thế về thông tin có một đặc điểm nào đó
(chẳng hạn như chất lượng sản phẩm, tình trạng sức khỏe, sự lành mạnh về tài chính
v.v.) mà bên kia không thể quan sát với độ chính xác tuyệt đối; và vì vậy bên có lợi thế
thông tin tìm cách che giấu hay bóp méo những thông tin có tính cá nhân này (private
information) theo hướng có lợi cho mình. Ngược lại, bên bất lợi về thông tin phải tìm
cách để buộc bên kia phải bộc lộ đặc điểm của mình thông qua những chính sách hay
ràng buộc nào đó. Cũng tương tự như vậy cho tình huống rủi ro đạo đức, chỉ khác là
trong tình huống rủi ro đạo đức, có một sự bất cân xứng thông tin về hành động của các
bên tham gia, và bên có lợi thế về thông tin cố gắng che đậy hoặc gây nhiễu hành
động theo hướng có lợi cho mình. Còn trong bài toán phát tín hiệu, người có thông tin
cá nhân (đồng thời là người có lợi thế về thông tin) có nhu cầu phát tín hiệu để thông
tin cho bên kia về những đặc điểm hay hành động của mình.