Thạc Sĩ Thiết kế một số bài giảng và bước đầu xây dựng tài liệu hỗ trợ cho phần Quang Hình Học

Đề tài: Thiết kế một số bài giảng và bước đầu xây dựng tài liệu hỗ trợ cho phần Quang Hình Học
MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Ngành giáo dục đào tạo ở nước ta hiện nay đang thực hiện nhiều đổi mới
trong hoạt động dạy và học. Trong đó, tập trung đổi mới về nội dung chương trình
học, sách giáo khoa, đổi mới phương pháp đánh giá và đặt biệt là đổi mới phương
pháp dạy học nhằm khắc phục lối truyền thụ một chiều, học sinh thụ động tiếp thu
kiến thức. Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội khóa 10 đã khẳng định “Xây
dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông
nhằm nâng cao giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn
nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phù hợp với thực tiễn và
truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển
trong khu vực và thế giới”.
Việt Nam đang bước vào thời kì hội nhập, có rất nhiều vấn đề chúng ta phải
đổi mới để có thể hòa nhập với xu hướng quốc tế. Mục tiêu đến năm 2020 Việt
Nam sẽ từ một nước nông nghiệp về cơ bản trở thành một nước công nghiệp và hội
nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc hiện đại
hóa và hội nhập quốc tế là con người và vì thế nguồn nhân lực Việt Nam phải được
phát triển về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt bằng dân trí được nâng cao, có
những phẩm chất và năng lực được hình thành trên một nền tảng kĩ năng kiến thức
chắc chắn. Việc này phải bắt đầu từ giáo dục phổ thông.
Để đáp ứng được mục tiêu giáo dục hiện nay, nhiều giáo viên đã tích cực thay
đổi phương pháp giảng dạy, nâng cao tính trực quan trong dạy học nhằm tạo cho
học sinh hứng thú học tập, chủ động, tích cực tiếp thu kiến thức. Trong đó, phải kể
đến việc ứng dụng các thành tựu công nghệ thông tin vào dạy học với sự trợ giúp
của máy vi tính. Trong nhiều chỉ thị của Bộ giáo dục và đào tạo đã xác định rõ:
công nghệ thông tin tác động mạnh mẽ, làm thay đổi nội dung, phương pháp và cả
phương thức dạy và học. Vì thế phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong
công tác giáo dục và đào tạo ở các cấp học, bậc học và ngành học. Bên cạnh đó, trong những năm gần đây, việc ứng dụng các thành tựu khoa học
vào giảng dạy diễn ra thật sự sôi nổi. Trong đó, có thể kể đến lĩnh vực tin học đã
thật sự tạo nên nét mới cho giáo dục hiện nay. Những thành tựu trong lĩnh vực công
nghệ thông tin đã hỗ trợ rất nhiều cho người giáo viên trong công việc giảng dạy
của mình. Việc ứng dụng những phần mềm vào dạy học là một trong những khuynh
hướng hiện nay đã góp phần không nhỏ vào công cuộc đổi mới giáo dục bên cạnh
việc đổi mới nội dung chương trình. Mặt khác, nhiều trường phổ thông hiện nay đã
được trang bị hệ thống máy vi tính và máy chiếu, nên việc sử dụng công nghệ thông
tin vào giảng dạy ở trường phổ thông có nhiều thuận lợi và hiện đang được khuyến
khích. Thêm vào đó, ngày nay internet đã trở nên khá phổ biến, đây sẽ là nguồn tư
liệu vô cùng phong phú giúp cho người giáo viên có thể thiết kế một bài giảng điện
tử sinh động, hấp dẫn.
Trong chương trình vật lý ở đại học cũng như phổ thông, “Quang hình học” là
một phần kiến thức khá quan trọng. Ở cấp phổ thông, trước năm 2007, học sinh
được học phần này ở lớp 12 (từ năm 2007 theo chương trình đối mới của Bộ giáo
dục, phần “Quang hình học” được đưa vào chương trình phân ban lớp 11). Trong
phần “Quang hình học”, có nhiều thí nghiệm được đề nghị thực hiện. Tuy nhiên một
thực tế ở trường phổ thông hiện nay là điều kiện phòng thí nghiệm, các thiết bị thí
nghiệm chưa được trang bị đầy đủ, nên việc thực hiện các thí nghiệm này còn hạn
chế và gặp nhiều khó khăn. Vì thế, trong đề tài này tôi sử dụng phần mềm Flash để
minh họa những thí nghiệm quan trọng mà giáo viên có thể sử dụng để minh họa
cho học sinh, hầu bù đắp phần nào việc thiếu thí nghiệm.
Trên tinh thần đó, trong phạm vi luận văn này, tôi đi tìm hiểu những kiến thức
cơ bản và chuyên sâu thuộc nội dung phần “Quang hình học” trong chương trình
lớp 12. Hiện nay, Power Point và Flash là hai phần mềm đang được sử dụng khá
phổ biến trong việc thiết kế bài giảng điện tử ở trường phổ thông cho hầu hết các
môn học. Riêng đối với môn vật lý, nó có thể giúp người giáo viên thết kế những thí
nghiệm minh họa thay cho thí nghiệm thật mà giáo viên khó có thể thực hiện trên lớp. Ngoài ra, tôi sưu tập và giới thiệu một vài website tham khảo có nội dung liên
quan đến phần quang hình học.
Tôi hy vọng việc minh họa các thí nghiệm trên máy vi tính thay cho các thí
nghiệm thật mà chúng ta không có điều kiện tiến hành trên lớp sẽ có thể giúp học
sinh dễ tiếp cận vấn đề, tạo được hứng thú học tập từ đó học sinh tiếp thu bài học
một cách tốt hơn, rèn được nhiều kĩ năng cho học sinh hơn và giờ học sẽ trở nên
sinh động và hấp dẫn hơn.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
- Xây dựng một số thí nghiệm sử dụng phần mềm Flash trong phần “Quang
hình học”
- Thiết kế một số bài giảng điện tử trong phần “Quang hình học” sử dụng
phần mềm Power Point và các thí nghiệm đã được xây dựng
- Tìm hiểu nội dung liên quan đến phần “Quang hình học” trên một số
website
- Tóm tắt một số kiến thức cơ bản và chuyên sâu trong phần “Quang hình
học”
- Bước đầu tìm hiểu về sử dụng phương pháp ma trận trong việc giải một số
bài toán về quang hình học.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
 Đối tượng nghiên cứu
- Sử dụng phần mềm Flash để thiết kế một số thí nghiệm minh họa.
- Thiết kế một số thí nghiệm và bài giảng điện tử trong phần “Quang hình
học” lớp 12 Trung học phổ thông.
 Phạm vi nghiên cứu
Nội dung và phương pháp giảng dạy phần “Quang hình học” trong chương
trình vật lý trung học phổ thông bằng hình thức sử dụng giáo án điện tử4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Với mục tiêu nghiên cứu như trên, tôi xác định nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
như sau:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc sử dụng phương tiện dạy học nói chung
và việc sử dụng máy vi tính nói riêng trong dạy học vật lý.
- Nghiên cứu về đặc điểm của thí nghiệm và việc sử dụng thí nghiệm trong
dạy học vật lý.
- Nghiên cứu nội dung phần “Quang hình học” trong chương trình vật lý 12
và một số kiến thức nâng cao có liên quan.
- Nghiên cứu quy trình thiết kế bài giảng điện tử .
- Tìm hiểu một số website có nội dung liên quan đến phần “Quang hình học”.
- Bước đầu tìm hiểu về phương pháp ma trận trong việc giải một số bài toán
quang hình học.
- Tiến hành thiết kế một số thí nghiệm và bài giảng điện tử phần “Quang hình
học” lớp 12 trung học phổ thông.
- Sử dụng những kết quả nghiên cứu vào thực nghiệm sư phạm, kiểm tra
đánh giá kết quả và rút ra kết luận.
5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Viêc lựa chọn thí nghiệm để minh họa phù hợp, sử dụng bài giảng điện tử
hợp lí, việc sử dụng phần mềm dạy học với sự hỗ trợ của máy vi tính sẽ nâng cao
tính trực quan trong dạy học, từ đó gây được sự chú ý của học sinh vào nội dung
học tập, kích thích hứng thú học tập của học sinh, góp phần nâng cao hiệu quả dạy
và học tập bộ môn vật lý ở phần “Quang hình học”.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu các tài liệu, tạp chí giáo dục về định hướng đổi mới giáo dục ở Việt
Nam trong giai đoạn hiện nay.
- Nghiên cứu các tài liệu về lý luận dạy học, các tài liệu bồi dưỡng phương pháp
giảng dạy cho giáo viên trung học phổ thông. - Nghiên cứu một số tài liệu, giáo trình liên quan đến nội dung phần “Quang hình
học” và quang học ma trận.
- Nghiên cứu các giáo trình, website hướng dẫn sử dụng Flash, Power Point.
- Tìm kiếm một số website có nội dung liên quan đến phần “Quang hình học”
trên mạng internet.
 Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm
- Lập quy trình thiết kế các bài giảng điện tử phần “Quang hình học” lớp 12.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại lớp hai lớp 12 trường Trung học phổ thông
Nguyễn Thái Bình –Thành phố Hồ Chí Minh.
- Phân tích kết quả thực nghiệm và rút ra kết luận.
 Phương pháp thu nhận dữ kiện
- Trong khi tiến hành thực nghiệm sư phạm, theo dõi quan sát thái độ, hoạt động
của học sinh nhằm nắm được phản ứng của các em trong việc học tập dưới sự
hỗ trợ của các phương tiện hiện đại.
- Tham khảo ý kiến của đồng nghiệp trong việc xây dựng các bài giảng điện tử và
trong quá trình thực nghiệm sư phạm.
7. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
- Thiết kế một số bài giảng điện tử phần “Quang hình học”
- Bước đầu xây dựng tài liệu hỗ trợ cho phần “Quang hình học” bao gồm tóm tắt
một số kiến thức cơ bản và nâng cao; sử dụng phương pháp ma trận trong việc
giải một số bài toán quang hình học, xây dựng một số thí nghiệm minh họa
bằng phần mềm Flash để hỗ trợ cho việc thiết kế bài giảng điện tử.
8. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN
 Mở đầu
 Chương I: Cơ sở lí luận
 Chương II: Thiết kế một số thí nghiệm minh họa và bài giảng điện tử và
bước đầu xây dựng tài liệu hỗ trợ cho phần “Quang hình học”
 Chương III: Thực nghiệm sư phạm
 Kết luận