Thạc Sĩ Thành phần sâu hại thuộc bộ cánh vảy Lepidoptera trên rau họ hoa thập tự, đặc điểm sinh học của sâu

Luận văn thạc sĩ năm 2011
Đề tài: Thành phần sâu hại thuộc bộ cánh vảy Lepidoptera trên rau họ hoa thập tự, đặc điểm sinh học của sâu khoang và khả năng sử dụng chế phẩm Metavina phòng trừ chúng vụ Đông Xuân năm 2010 - 2011 tại Hà Nội

MỤC LỤC
LỜI CAM ðOAN i
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC BẢNG vi
DANH MỤC HÌNH viii
1. MỞ ðẦU 1
1.1. ðặt vấn ñề 1
1.2. Mục ñích và yêu cầu của ñề tài 2
1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài 3
2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 4
2.1. Cơ sở khoa học của ñề tài 4
2.2. Những nghiên cứu về nấm Metarhizium anisopliae và chế phẩm
Metavina 5
2.3. Tình hình nghiên cứu sâu hại rau họ hoa thập tự ngoài nước 10
2.4 Tình hình nghiên cứu sâu hại rau họ hoa thập tựtrong nước 17
3. ðỊA ðIỂM, THỜI GIAN, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU 25
3.1. ðịa ñiểm và thời gian nghiên cứu 25
3.2. ðối tượng và vật liệu nghiên cứu 25
3.3. Nội dung nghiên cứu 26
3.4. Phương pháp nghiên cứu 26
3.5. Phương pháp tính toán và xử lý số liệu 32
4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 35
4.1. Tình hình sử dụng thuốc BVTV của nông dân trên rau họ hoa thập tự
vụ ñông xuân 2010 - 2011 tại vùng sản xuất rau LĩnhNam và ðặng
Xá 35
4.1. Thành phần sâu hại bộ cánh vẩy (Lepidoptera)và mức ñộ phổ biến
của chúng trên rau họ hoa thập tự vụ ðông Xuân 2010- 2011 tại Lĩnh
Nam, ðặng Xá 38
4.1.2. Diễn biến mật ñộ sâu khoang (Spodoptera litura F.) hại rau họ hoa
thập tự vụ chính ðông Xuân 2010 – 2011 tại Lĩnh Nam , ðặng Xá 42
4.1.3. Diễn biến mật ñộ sâu khoang (Spodoptera litura Farb.) hại rau họ hoa
thập tự vụ muộn ðông Xuân 2010 – 2011 tại Lĩnh Nam,ðặng Xá 44
4.1.3. Diễn biến mật ñộ của sâu khoang (Spodopteralitura Farb.) trên súp lơ
vụ ñông xuân 2010 - 2011 tại Lĩnh nam , ðặng xá 46
4.2. ðặc ñiểm hình thái, sinh học của loài sâu khoang (Spodoptera litura)
hại rau họ hoa thập tự 48
4.2.1. ðặc ñiểm hình thái sâu khoang (Spodoptera litura) 48
4.2.2. Vòng ñời sâu khoang (Spodoptera litura) 52
4.2.3. Ảnh hưởng của thức ăn thêm ñến nhịp ñiệu sinh sản của trưởng thành
cái sâu khoang (Spodoptera litura Farb.) 53
4.2.4. Ảnh hưởng của thức ăn thêm ñến tỷ lệ trứng nở của loài sâu khoang
Spodoptera litura 55
4.3. ðánh giá hiệu lực phòng trừ sâu khoang của các chế phẩm Metavina
trong ñiều kiện phòng thí nghiệm 57
4.3.1. ðánh giá hiệu lực phòng trừ sâu khoang tuổi2 của các chế phẩm
Metavina trong phòng thí nghiệm 57
4.3.2. ðánh giá hiệu lực phòng trừ sâu khoang tuổi 4 của các chế phẩm
Metavina trong phòng thí nghiệm 59
4.3.3. ðánh giá hiệu lực phòng trừ nhộng sâu khoangcủa các chế phẩm
Metavina trong phòng thí nghiệm 61
4.3.4. ðánh giá hiệu quả phòng trừ sâu khoang tuổi 2 của chế phẩm
Metavina 80LS ở các nồng ñộ và công thức khác nhau trong phòng thí
nghiệm 63
4.3.5. ðánh giá hiệu quả phòng trừ sâu khoang tuổi 2 của chế phẩm
Metavina 80LS 5% trong quá trình bảo quản ở ñiều kiện phòng thí
nghiệm 64
4.2.2. ðánh giá hiệu quả phòng trừ sâu khoang của chế phẩm Metavina
80LS ngoài ñồng ruộng 65
5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 67
5.1. Kết luận 67
5.2. ðề nghị 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO 69
PHỤ LỤC 78

1. MỞ ðẦU
1.1. ðặt vấn ñề
Rau họ thập tự là những loài cây thực phẩm rất quan trọng ñối với ñời
sống của con người. Chúng chiếm khối lượng lớn, trong tổng số các loài cây làm
thực phẩm thường ăn của chúng ta. Rau họ hoa thập tự không những có ý nghĩa
kinh tế cao mà còn có giá trị về mặt dinh dưỡng, cung cấp các chất vitamin, chất
khoáng, và các chất vi lượng không thể thay thế. Các giống rau họ hoa thập tự
ñược trồng hầu khắp thế giới và ñược tiêu thụ với số lượng rất lớn.
ðể ñáp ứng nhu cầu tiêu dùng và xuất khẩu chúng ta ñã tăng diện tích
sản xuất rau tập trung. Chính sự gia tăng diện tíchcũng như tính chuyên canh
ngày càng cao ñã và ñang tạo ñiều kiện cho sâu hại phát triển mạnh trong ñó
có sâu khoang (Spodoptera lituraFabricius).
Sâu khoang là loại sâu ăn tạp là một trong những loài sâu ăn lá quan
trọng, là loài sâu ña thực có thể phá hại ñến 290 loại cây trồng thuộc 99 họ
thực vật bao gồm các loại rau ñậu, cây thực phẩm, cây công nghiệp, cây
lương thực, cây phân xanh.
ðể phòng trừ sâu khoang và các loài sâu hại khác trên rau, người nông
dân chủ yếu dựa vào biện pháp hoá học. Thực tế cho thấy biện pháp hoá học
ñem lại hiệu quả phòng trừ cao, giải quyết nhanh những trận dịch lớn, sử
dụng ñơn giản, thuận tiện, góp phần không nhỏ vào việc bảo vệ và nâng cao
năng suất cây trồng. Vì vậy biện pháp hoá học ñã trở thành biện pháp chủ yếu
trong quy trình canh tác trong ñó có các loại rau họ hoa thập tự ở trên thế giới
và Việt Nam.
Tuy nhiên việc quá lạm dụng thuốc hóa học và phòng trừ không khoa
học, vừa gây lãng phí trong sản xuất, nâng giá thành sản phẩm vừa ô nhiễm
môi trường sống, làm tăng khả năng kháng thuốc. Kẻ thù tự nhiên của sâu hại
bị thuốc hóa học tiêu diệt, phá vỡ mối cân bằng sinh học trong tự nhiên. Tần
suất xuất hiện các ñợt dịch sâu hại ngày một gia tăng. Ngộ ñộc thức ăn ngày
một nghiêm trọng do thực phẩm có chứa dư lượng thuốc hóa học quá mức
cho phép
Hiện nay chúng ta ñang phát triển nền nông nghiệp bền vững, không
những ñạt hiệu quả về kinh tế mà còn phải bảo vệ ñược môi trường sống. Cho
nên vấn ñề sử dụng thuốc bảo vệ thực vật một cách hợp lý, an toàn không gây
ảnh hưởng ñến sức khỏe con người và môi trường ñangñược xã hội và dư
luận quan tâm.
NấmMetarhizium anisopliae và các chế phẩm sinh học ñang ñược
quan tâm nghiên cứu và sử dụng trong phòng chống sâu hại là ñịnh hướng
ñúng trong quản lý dịch hại tổng hợp. Viện phòng trừ mối và bảo vệ công
trình ñã sử dụng loài nấm này ñể sản xuất các chế phẩm Metavina ñể phòng
trừ mối và một số loài sâu hại có kết quả tốt
Xuất phát từ mục ñích muốn tìm hiểu sâu sắc hơn về sâu khoang hại
rau họ hoa thập tự và sử dụng chế phẩm sinh học ñể phòng trừ chúng không
gây ảnh hưởng ñến môi trường và sức khỏe con người chúng tôi tiến hành
nghiên cứu ñề tài: “ Thành phần sâu hại thuộc bộ cánh vảy Lepidoptera
trên rau họ hoa thập tự, ñặc ñiểm sinh học của sâukhoang và khả năng sử
dụng chế phẩm Metavina phòng trừ chúng vụ ðông Xuânnăm 2010 - 2011
tại Hà Nội”.
1.2. Mục ñích và yêu cầu của ñề tài
1.2.1. Mục ñích
Trên cơ sở xác ñịnh thành phần sâu hại thuộc bộ cánh vảy, ñặc ñiểm
sinh học, biến ñộng mật ñộ và sự gây hại của sâu khoang (Spodoptera litura
Fabr.) trên rau họ hoa thập tự, ñề xuất khả năng phòng trừ chúng bằng chế
phẩm sinh học Metavina .
1.2.2. Yêu cầu
- Xác ñịnh ñược tình hình sử dụng thuốc BVTV phòng chống sâu hại
rau họ hoa thập tự vụ ðông Xuân 2010 - 2011 tại Lĩnh Nam, ðặng Xá.
- Xác ñịnh thành phần sâu hại thuộc bộ cánh vảy (Lepidoptera) trên rau
họ hoa thập tự vụ ðông Xuân 2010 - 2011 tại Lĩnh Nam, ðặng Xá.
- ðiều tra diễn biến mật ñộ của sâu khoang (Spodoptera litura F.) trên
rau họ hoa thập tự vụ ñông xuân 2010 - 2011 tại Lĩnh Nam, ðặng Xá
- Xác ñịnh ñược một số ñặc ñiểm sinh học của sâu khoang (Spodoptera
litura F.).
- ðánh giá hiệu quả phòng trừ sâu khoang (Spodoptera litura F.) bằng
chế phẩm sinh học Metavina trong phòng thí nghiệm và ngoài ñồng ruộng.
1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài
1.3.1. Ý nghĩa khoa học
Bổ sung thêm những dẫn liệu nghiên cứu về loài sâu khoang
Spodoptera litura F. hại rau họ hoa thập tự. Xác ñịnh vai trò và tiềmnăng ứng
dụng của chế phẩm nấm Metavina ñối với sâu khoang S. litura và trong sinh
quần cây trồng họ hoa thập tự.
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Thông qua ñiều tra, nghiên cứu xác ñịnh ñược một sốñặc ñiểm sinh vật
học của loài sâu khoang S. lituravà hiệu quả phòng trừ sâu khoang của chế
phẩm Metavina trên rau họ hoa thập tự; ñể từ ñó làmcơ sở ñề xuất các biện
pháp sử dụng chế phẩm sinh học phòng trừ hiệu quả ñối với sâu khoang hại
rau họ hoa thập tự nhằm hướng tới việc sản xuất rausạch, chất lượng cao.

2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
2.1. Cơ sở khoa học của ñề tài
Rau là loại cây thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, ñóng vai trò quan
trọng trong bữa ăn hàng ngày của người dân (Tạ ThuCúc, 2002) [4]. Trong các
loại rau thì rau họ hoa thập tự (Brassiceae)là nhóm cây thực phẩm quan trọng
cho con người. Tuy nhiên, một trong những khó khăn lớn nhất cho việc trồng
loại rau này là sự phá hoại nghiêm trọng của các loại sâu hại như sâu tơ, bọ nhảy,
sâu khoang . Mức ñộ tàn phá của chúng ñã ñặt ra không ít những bài toán khó
cho các nhà khoa học và nguời sản xuất (Nguyễn TrầnOánh, 1992) [27]
Trong sản xuất nông nghiệp có mâu thuẫn là khi thâmcanh cây trồng
cao thì sâu bệnh phát sinh nhiều, càng phun thuốc ñể phòng trừ thì càng hủy
diệt nhiều sinh vật có ích với con người và gây nêntính kháng thuốc với sâu
hại thường sau khi phun thuốc hoá học thì sâu bệnh lại tăng nhanh ñến mức
bùng phát trận dịch mới, cứ như vậy ở hầu hết các vùng nông thôn nước ta diễn
ra hàng năm mà chưa thể khắc phục hạn chế này.
Việc sử dụng các chế phẩm sinh học như chế phẩm nấmMetavina, virus
NPV, vi khuẩn BT ñể phòng trừ một số sâu hại ñã mởra những triển vọng
trong phòng trừ chúng. Sử dụng con ñường ñấu tranh sinh học ñể tạo ra những hệ
thống tổng hợp bảo vệ cây trồng và bảo vệ môi trườn g ñã cho thấy hết ñược ý
nghĩa to lớn của chúng trong lĩnh vực bảo vệ thực vật (Trần Văn Mão, 2002) [23]
Hệ sinh thái nông nghiệp truyền thống ña dạng và bền vững (ñược tự
nhiên chọn lọc qua nhiều năm mang những ñặc tính ditruyền quí hiếm như chịu
ñược ñiều kiện bất lợi của ngoại cảnh, chống chịu tốt với sâu bệnh, ) ñược
thay thế dần thành hệ sinh thái mới có năng suất cao nhưng khiếm khuyết, không
bền vững, dễ phát sinh sâu bệnh . Do ñó ñẩy mạnh sửdụng biện pháp sinh học
phòng trừ sâu bệnh làm giảm nhẹ thiệt hại do sâu bệnh gây ra, góp phần ñảm
bảo an toàn lương thực, thực phẩm cho xã hội là ñiều cần thiết (Nguyễn Văn
ðĩnh, 2006) [7].

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tài liệu tiếng Việt
1. Bộ môn côn trùng Trường ðại học Nông nghiệp I, 2004, “Giáo trình côn
trùng chuyên khoa”,Nhà xuất bản Nông nghiệp.
2. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, 2001, Tuyển tập tiêu chuẩn Nông
nghiệp Việt Nam, Trung tâm thông tin NN&PTNT, Hà Nội, tập II, quy ển 1.
3. Nguyễn Văn Cảm và ctv (1975). “Dùng vi khuẩn Baccillus thuringien trừ
sâu tơ hại rau”. Thông tin bảo vệ thực vật số 21, trang 30
4. Tạ Thu Cúc, Hồ Hữu An, Nghiêm Thị Bích Hà (2002), “Giáo trình cây
rau”, NXB Nông Nghiệp.
5. Hoàng Anh Cung và ctv (1995)“Kết quả nghiên cứu về BVTV cho rau
bắp cải và cà chua ở ngoại thành Hà Nội ( 1991 - 1992)’’. Tạp chí Nông
nghiệp và CNTP số 3, trang 91 - 92.
6. Nguyễn ðình ðạt và CTV (1980). “Một số kết quả nghiên cứu tính chống
thuốc và biện pháp phòng trừ sâu tơ”.Kết quả nghiên cứu khoa học kỹ
thuật 1969-1979. Nhà xuất bản Nông Nghiệp Hà Nội.
7. Nguyễn Văn ðĩnh, 2006, Giáo trình biện pháp sinh học bảo vệ thực vật
NXB Nông nghiệp Hà Nội.
8. Phạm Tiến Dũng, 2003, Xử lý kết quả thí nghiệm trên máy vi tính bằng
IRRISTAT 4.0 trong Windowws, NXB Nông Nghiệp, Hà Nội.
9. Hồ Thu Giang, 1996, “Thành phần thiên ñịch sâu hại rau họ hoa thập
tự. ðặc tính sinh vật và sinh thái học của bọ rùa 6vằn và ong ký sinh
rệp cải vụ ðông Xuân 1995- 1996 tại Gia Lâm -Hà Nội”,Luận án thạc
sĩ khoa học, Trường ñại học Nông nghiệp I Hà Nội, 1996.
10. Hồ Thu Giang (2002) “Nghiên cứu về thiên ñịch rau họ hoa thập tự, ñặc
ñiểm về sinh vật học, sinh thái học của hai loài ong Cotesia pluteallae
(Kurdjiumov) và Diadromus collaris Gravenhost ( Linnaeus) trên sâu tơ
ở ngoại thành Hà Nội” Luận văn Tiến sĩ nông nghiệp, Trường ñại học
Nông nghiệp I Hà Nội
11. Trần Văn Hai, Trịnh Thị Xuân, Phạm Kim Sơn, 2006, "Tạo sinh khối và
thử nghiệm hiệu lực của một số loại nấm ký sinh trên sâu ăn tạp và rầy
mềm hại rau cải tại TP. Cần Thơ", Tạp chí nghiên cứu khoa học, trường
ðHCT.
12. Trịnh Văn Hạnh, 2007, "Khả năng ngăn mối của chế phẩm Metavina
90DP", Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển nông thôn số 10+11, 2007.
13. Trịnh Văn Hạnh, 2008, Nghiên cứu thử nghiệm và ñề xuất giải pháp sử
dụng chế phẩm Metarhizium anisopliaeñể phòng trừ 1 số loại côn trùng
trong ñất gây hại trong sản xuất rau, cây ăn quả antoàn ở Hà Nội, Báo
cáo kết quả, Viện Phòng trừ Mối và Bảo vệ công trình
14. Nguyễn Thị Hoa và cộng sự, 2002, “Tìm hiểu quy luậtphát sinh gây hại
của sâu bệnh hại chính trên rau vụ xuân hè, các giống dưa leo và xây
dựng quy trình phòng trư tổng hợp”. Báo cáo khoa học, chi cục BVTV
thành phố Hà Nội.
15. Nguyễn Quý Hùng, Lã Phạm Lân và ctv, 1994, “Kết quả nghiên cứu
phòng trừ sâu tơ hại rau họ hoa thập tự tại Thành Phố Hồ Chí Minh”.
Tạp chí NN và CNTP số 9/1994.
16. Nguyễn Quý Hùng, Lê Trường, Lã Phạm Lân, Dương Thành Tài, Huỳnh
Công Hà, Trần ðức Văn(1995). “Sâu tơ hại rau họ hoa thập tự và biện
pháp quản lý sâu tơ tổng hợp’’. Nhà xuất bản Nông nghiệp - TP Hồ Chí
Minh.298 trang
17. Hà Quang Hùng 1998, Phòng trừ dịch hại cây trồng, NXB Nông nghiệp
Hà Nội.
18. Nguyễn Dương Khuê, 2005, Sử dụng nấm Metarhizium anisopliae Sorok.
phòng trừ mối nhà (Coptotetrmes formosanus Shiraki) theo phương pháp
lây nhiễm, Hội nghị côn trùng học toàn quốc lần thứ 5,Hà Nội 11-12/04/2005, trang 409 – 414.
19. Nguyễn Thị Lan, Phạm Tiến Dũng, 2006, Giáo trình phương pháp thí
nghiệm,NXB Nông Nghiệp.
20. Phạm Văn Lầm (1994) “Biện pháp hoá học trong IPM”Tạp chí BVTV
số 6 trang 22-23
21. Nguyễn Thị Lộc, Võ Thị Bích Chi, Nguyễn Thị Nhàn, Phạm Quang
Hưng, Huỳnh Văn Nghiệp, Vũ Tiến Khang và Nguyễn ðứcThành. 2002,
Nghiên cứu, sản xuất và ứng dụng hai chế phẩm sinh học ñể quản lý các
loài sâu hại lúa, Viện lúa ðBSCL, trang 274 – 295.
22. Khuất ðăng Long,1993 “ðặc ñiểm hình thái sinh học và tập tính của ong
ñen ký sinh sâu tơ”.Tạp chí BVTV số 2, tran 14-18.
23. Trần Văn Mão, 2002, Sử dụng côn trùng và vi sinh vật có ích, tập II,Sử
dụng vi sinh vật có ích, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
24. Nguyễn Duy Nhất, 1970. “ðặc tính sinh vật học, quy luật phát sinh và
những yếu tố ảnh hưởng ñến mật ñộ sâu khoang trên ñồng ruộng vùng Hà
Nội”. Tạp chí KHKT nông nghiệp, số 6/1970, tr: 674 – 679
25. Võ Thị Thu Oanh, Lê ðình ðôn, Bùi Cách Tuyến, 2007,"ðặc ñiểm sinh
học và khả năng gây bệnh của nấm Metarhizium anisopliae(Metsch.)
Sorokin ñối với sâu khoang (Spodoptera lituraF.) hại rau cải xanh
(Brassica junceaL.)", Tạp chí KHKT Nông Lâm nghiệp, số 1&2, ðại học
Nông Lâm Tp. HCM, trang 58 - 63.
26. Lê Thị Kim Oanh, 1997, Nghiên cứu sử dụng một số thuốc phòng trừ sâu
hại rau họ hoa thập tự và an toàn ñối với thiên ñịch của chúng tại Song
Phương, Hoài ðức, Hà Tây vụ ðông xuân 1996- 1997, Luận án thạc sĩ
KHNN, Trường ðại học Nông Nghiệp I Hà Nội.
27. Nguyễn Trần Oánh (1992) “Tình hình quản lý cung ứng và sử dụng thuốc
BVTV ở Việt Nam’’, tạp chí hoạt ñộng khoa học số 6, trang 28-31.
28. Mai Văn Quyền và ctv, 1994, “Sổ tay trồng rau’’, NXB Hà Nội
29. Phạm Bình Quyền, Nguyễn Văn Sản, 1995, ”Thuốc BVTV và ảnh hưởng
của chúng ñến vai trò và sức khoẻ ở Việt Nam’’, ðề tài KT 02 -07, Bảo
vệ môi trường và phát triển bền vững, tập I, trang 231 - 253.
30. Hồ Khắc Tín, 1999, “Giáo trình côn trùng Nông nghiệp”. NXB Nông
nghiệp
31. Nguyễn Viết Tùng (1999) “Bảo vệ thực vật và phát triển nông nghiệp bền
vững’’, Hội thảo khoa học lần thứ nhất về một số thành tích và tương lai
phát triển nông nghiệp ở Nhật Bản và Việt Nam tháng4/1999 trang 56-64.
32. Nguyễn Công Thuật, 1996, Phòng trừ tổng hợp sâu bệnh hại cây trồng -
Nghiên cứu và ứng dụng,NXB Nông nghiệp, tr 221-223
33. Phạm Thị Thùy, Trần Văn Huy, Nguyễn Duy Mạn, 2005, Nghiên cứu
hoàn thiện công nghệ sản xuất thuốc trừ sâu vi nấm Beauveria và
Metarhizium ñể phòng trừ sâu hại ñậu tương và ñậu xanh ở Hà Tĩnh năm
2003-2004, Hội nghị công nghệ sinh học toàn quốc,Hà Nội 11-12/4/2005, trang 494 - 497.
34. Phạm Thị Thuỳ (1996). “Kết quả nghiên cứu và thử nghiệm chế phẩm
Metarhizium trừ châu chấu hại ngô, mía ở Bà Rịa- Vũng Tàu trong hai
mùa mưa 1994-1995”.Tạp chí NN và CNTP số 9/1996, tr387-389.
35. Phạm Thị Thuỳ (1998). “Khảo nghiệm chế phẩm Metarhizium ñể trừ
châu chấu hại luồng ở Hoà Bình”.Tạp chí bảo vệ thựcvật số 5 -1998,
tr26-28.
36. Nguyễn Duy Trang (1996)“Nghiên cứu xây dựng quy trình phòng trừ
tổng hợp phòng trừ dịch hại trong sản xuất rau sạch’’, Báo cáo khoa học
trong hội nghị rau sạch toàn quốc Hà Nội -6/1996.
37. Lê Văn Trịnh, Trần Huy Thọ và ctv, 1996 “Một số kết quả nghiên cứu
phòng trừ tổng hợp sâu hại rau họ hoa thập tự” tuyển tập công trình nghiên