MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU 3 1. KHÁI QUÁT VỀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNGKINHTẾ 14 1.1 Tổngquanvềtăngtrưởngkinhtế .14 1.1.1 Khái niệm tăng trưởng kinh tế 14 1.1.2 Đolườngtăngtrưởngkinhtế 4 1.1.3 Các nhân tố của tăng trưởng kinh tế 5 1.2 Tổng quan vềchấtlượngtăngtrưởng 50 1.2.1 Nghĩa hẹp của chất lượng tăng trưởng 7 1.2.2 Nghĩa rộng của chất lượng tăng trưởng 7 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG MỐI QUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ VẤN ĐỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1986-2010 2.1 Khái lược về đặc điểm kinh tế-xã hội Việt Nam 2.1.1 Về kinh tế 2.1.2 Về xã hội 2.1.3 Giáo dục và đào tạo 2.1.4 Y tế và chăm sóc sức khỏe 2.1.5 Kết cấu và cơ sở hạ tầng giao thông 2.2. Thực trạng tăng trưởng kinh tế việt nam trong thời gian qua 2.2.1. Một số thành tựu đạt được 2.2.2 Những hạn chế về chất lượng tăng trưởng kinh tế 2.2.2.1. Chất lượng tăng trưởng kinh tế không cao 2.2.2.2. Hiệu quả kinh tế 2.2.2.3. Sức cạnh tranh của nền kinh tế 2.2.2.4. Vấn đề xã hội và môi trường ngày càng bức xúc 2.2.2.5. Lao động và việc làm 2.2.2.6. Xóa đói giảm nghèo 2.2.2.7. Chất lượng nguồn nhân lực và các vấn đề giáo dục và y tế 2.2.2.8. Công bằng xã hội và sự phân hóa giàu nghèo 2.3. Mô hình tăng trưởng của Việt Nam là mô hình tăng trưởng theo chiều rộng CHƯƠNG 3 QUAN ĐIỂM CƠ BẢN, GIẢI PHÁP CHỦ YẾU XỬ LÝ TỐT MỐI QUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ VẤN ĐỀ Tiểu luận Kinh Tế Phát Triển NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG 3.1 Những quan điểm cơ bản 3.1.1 Quan điểm toàn diện 3. KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP 21 KẾT LUẬN 842 TÀI LIỆU THAM KHẢO 23 2 Tiểu luận Kinh Tế Phát Triển DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. CBXH Công bằng xã hội 2. CLCS Chất lượng cuộc sống 3. CNTB Chủ nghĩa tư bản 4. CNXH Chủ nghĩa xã hội 5. CSVN Cộng sản Việt Nam 6. GDP Tổng sản phẩm trong nước 7. GNH Tổng hạnh phúc quốc gia 8. GNI Tổng thu nhập quốc gia 9. GPI Chỉ số tiến bộ thực sự 10. HDI Chỉ số phát triển con người 11. HPI Chỉ số Hành tinh hạnh phúc 12. ICOR Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư 13. KSMS Kết quả điều tra khảo sát mức sống người dân 14. LKXH Liên kết xã hội 15. MDGs Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ 16. NN,CN,DV Khu vực nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ 17. PTVH Phát triển văn hóa 18. TBCN Tư bản chủ nghĩa 19. TNXH Trách nhiệm xã hội 20. UN Liên Hiệp Quốc 21. UNDP Chương trình phát triển Liên Hiệp Quốc 22. WEF Diễn đàn Kinh tế thế giới 23. XĐGN Xóa đói giảm nghèo 24. XHCN Xã hội chủ nghĩa 3 Tiểu luận Kinh Tế Phát Triển 1. Lý do chọn đề tài Thành tựu kinh tế vĩ mô của một quốc gia thường được đánh giá theo những dấu hiệu chủ yếu như: ổn định, tăng trưởng, công bằng xã hội. Trong đó, tăng trưởng kinh tế là cơ sở để thực hiện hàng loạt vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội. Tăng trưởng kinh tế nhanh là vấn đề có ý nghĩa quyết định đối với mọi quốc gia trên con đường vượt lên khắc phục sự lạc hậu, hướng tới giàu có, thịnh vượng. Đồng thời, tăng trưởng kinh tế góp phần làm cho mức thu nhập của dân cư tăng, phúc lợi xã hội và chất lượng cuộc sống của cộng đồng được cải thiện như: kéo dài tuổi thọ, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng và tử vong ở trẻ em, giúp cho giáo dục, y tế, văn hoá . phát triển. Chất lượng tăng trưởng kinh tế với tốc độ cao là mục tiêu quan trọng đối với hầu hết các quốc gia Ở bất kỳ quốc gia nào cũng vậy, mục tiêu kinh tế hàng đầu là đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ổn định. Trong những năm qua, Việt Nam đã đặt ra mục tiêu tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững nhằm phù hợp với xu thế kinh tế thế giới và đáp ứng được yêu cầu phát triển nội tại của nền kinh tế đất nước. Tuy nhiên hiện nay, xét trên nhiều phương diện và các chỉ tiêu đánh giá, Việt Nam được nhận định có tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng chất lượng không cao và muốn phát triển bền vững Việt Nam phải thay đổi mô hình tăng trưởng. 4 Tiểu luận Kinh Tế Phát Triển Đây cũng chính là một mục tiêu lớn, phức tạp mà Đảng và Nhà nước đang hết sức quan tâm giải quyết đúng theo tinh thần của Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI (đại hội XI), trong đó nhiệm vụ được chỉ rõ: “Chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chủ yếu theo chiều rộng sang phát triển hợp lý giữa chiều rộng và chiều sâu, vừa mở rộng quy mô vừa chú trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả tính bền vững” nhằm thực hiện mục tiêu: “phát triển kinh tế nhanh, bền vững; nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân”. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã từng nói: “Nếu nước độc lập mà dân không hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”. Hạnh phúc-tự do là mục đích thiêng liêng và cao cả của tất cả các dân tộc trên thế giới, với Việt Nam mục đích này còn là Quốc hiệu “Độc lập – Tự do – Hạnh phúc”. Sau hơn một phần tư thế kỷ độc lập dân tộc, Việt Nam đã trở thành quốc gia đạt được mức tăng trưởng kinh tế khá cao trong thời gian dài nhưng chất lượng cuộc sống ra sao, liệu rằng người dân có hạnh phúc hơn hay tăng trưởng kinh tế đã thực sự làm cho chất lượng cuộc sống của người dân ngày càng được nâng cao. Đúc kết từ thực tiễn của đất nước trong tiến trình đổi mới, Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: “Đặc biệt chú trọng xử lý và giải quyết tốt các mối quan hệ lớn: quan hệ giữa đổi mới, ổn định và phát triển; giữa đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị; giữa kinh tế thị trường và 5 Tiểu luận Kinh Tế Phát Triển định hướng xã hội chủ nghĩa; giữa phát triển lực lượng sản xuất và xây dựng, hoàn thiện từng bước quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa; giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn hoá, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; .” Từ nhận thức rõ yêu cầu của việc tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với nâng cao đời sống nhân dân mà trong Văn kiện Đại hội của Đảng Cộng sản Việt Nam (CSVN) đã chỉ rõ: “Tập trung giải quyết vấn đề việc làm và thu nhập cho người lao động, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Tạo bước tiến rõ rệt về thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, giảm tỉ lệ hộ nghèo; cải thiện điều kiện chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân”. Chính vì lẽ đó, chúng tôi trong quá trình thực hiện đề tài khẳng định sự cần thiết khách quan phải nghiên cứu về lý luận và thực tiễn của vấn đề tăng trưởng kinh tế; của vấn đề phải nâng cao chất lượng cuộc sống người dân; và sự cần thiết phải giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng trưởng GDP và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân trong thời gian tới, đặc biệt là trong bối cảnh của Việt Nam trước yêu cầu phát triển nhanh và bền vững. Chính vì vậy mà chúng tôi chọn đề tài: “Tăng trưởng kinh tế và vấn đề nâng cao chất lượng cuộc sống ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu tiểu luận bộ môn Kinh tế phát triển. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Vấn đề tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống đã được nhiều tác giả, nhiều đề tài của các tổ 6 Tiểu luận Kinh Tế Phát Triển chức trong và ngoài nước nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau như: Những nghiên cứu trên thế giới: 1. Tác giả Amartya Sen (1993) trong tác phẩm “Chất lượng cuộc sống” đã phát triển lý thuyết: “Tiếp cận năng lực” (capabilities approach). Theo lý thuyết này, năng lực cá nhân là yếu tố quyết định đến chất lượng cuộc sống. Những năng lực này được hình thành qua quá trình mà trong đó những nguồn lực được chuyển đổi bởi ba nhóm yếu tố là cá nhân, xã hội và môi trường vào tiềm năng hoạt động của con người. 2. R.C Sharma (1988) trong “Dân số, tài nguyên, môi trường và chất lượng cuộc sống” nghiên cứu mối tương tác giữa chất lượng cuộc sống dân cư với quá trình phát triển dân cư, phát triển kinh tế-xã hội của mỗi quốc gia. Theo ông, chất lượng cuộc sống là sự đáp ứng đầy đủ về các yếu tố vật chất và tinh thần cho người dân. Năm 1990, Mahbubul Haq và Amartya Sen thông qua chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP) đã sử dụng chỉ số đánh giá về phát triển con người - HDI (Human Development Index) lần đầu tiên nhằm bổ sung và khắc phục những hạn chế của chỉ số GDP (HDI là một chỉ số thống kê tổng hợp gồm các dữ liệu về tuổi thọ, giáo dục và GNI bình quân đầu người thu thập được ở các quốc gia). 7 Tiểu luận Kinh Tế Phát Triển Những nghiên cứu ở Việt Nam: 1. Vấn đề tăng trưởng GDP và nâng cao chất lượng cuộc sống cũng đã được các tác giả đề cập tới trên một vài khía cạnh khác nhau như: nghiên cứu có liên quan đến chất lượng cuộc sống của Đỗ Thiên Kính (2003) “Phân hóa giàu nghèo và tác động của yếu tố học vấn đến nâng cao mức sống cho người dân Việt Nam”; đề tài “Tăng trưởng kinh tế, nghèo đói, bất bình đẳng thu nhập và chiến lược phát triển kinh tế Việt Nam” của Ngô Quang Thành (2005). 2. Tác giả Đặng Quốc Bảo, Trương Thị Thúy Hằng (2005) “Chỉ số phát triển kinh tế trong HDI, cách tiếp cận và một số kết qủa nghiên cứu”; Phạm Đức Thành (2004) với nghiên cứu “Nâng cao chỉ số phát triển con người Việt Nam”; và Nguyễn Thị Cành (2001) “Diễn biến mức sống dân cư, phân hóa giàu nghèo và các giải pháp xóa đói giảm nghèo trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế Việt Nam nhìn từ thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh”. Trong năm 2010, lần đầu tiên, vấn đề mức sống và môi trường sống của người dân TP.HCM cũng được đặt ra trong đề tài nghiên cứu do Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM thực hiện “Mức sống kết hợp với môi trường sống của các hộ gia đình tại TP .HCM”. Các đề tài, tư liệu, bài viết, nghiên cứu trên đây đã phân tích làm sáng tỏ những nội dung cơ bản về tăng trưởng kinh tế và chất lượng cuộc sống theo nhiều góc độ